Dagblaðið Vísir - DV - 21.04.1993, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Er íslenska þjóðin heiðin?
Útvarpsmessa á skírdag hefur heldur betur vakiö viö-
brögð. Enda kannske til þess ætlast. Snorri Óskarsson,
forstööumaöur hvítasunnusafnaðarins í Vestmannaeyj-
um, fór höröum orðum um útgáfustarfsemi, sem hann
taldi þjóna illum öflum, og talaði í því sambandi um
kukl, klám og djöfladýrkun. Þessi messa var flutt í nafni
þjóðkirkjunnar og ýmissa sértrúarsafnaða og var nokk-
urs konar inngangsorð kirkjunnar þegar páskahátíðin
gekk í garð. Eldmessa Snorra verður því ekki afgreidd
eins og hver annar ofstækisboðskapur.
Snorri hefur ekki flutt þessa ræða að vanhugsuðu
máh. í viðtali við DV á laugardaginn endurtekur hann
flestallt það sem hann haföi á orði á skírdag. Aðalinntak
í málflutningi Snorra Óskarssonar er að þjóðin sé heiðin
og þjóðkirkjan hafi látið undir höfuð leggjast að ráðast
gegn þeim öflum og upplausn í þjóðfélaginu sem af-
kristni íslendinga.
Snorri nefiiir ekki aðeins útgáfustarfsemi sem dýrki
djöfulinn. Hann segir þjóðina siðlausa og trúlausa í
mörgu tiUiti. Hann nefnir fóstureyðingar, kynvillu, sora-
skap í kynlífi hvers konar, afbrot, hórdóm, eiturlyQanotk-
un og aðra spillingu.
Snorri vill að þjóðkirkjan rísi upp og boði til vakning-
ar og baráttu gegn spilltum öflum og spilltu hugarfari.
Ef íslendingar séu kristnir eigi þeir að haga sér sam-
kvæmt því og kirkjunnar menn eigi að hafa forystu um
að kenna fólki hvað sé rétt og rangt og hvað samrýmist
kristilegu hugarfari og hvað ekki.
Sjálfsagt finnst mörgum að forstöðumaðurinn hafi tek-
ið mikið upp í sig og auðvitað er varasamt að nafngreina
tiltekna einstaklinga eða fyrirtæki þegar almennt er far-
ið orðum um siðspilltan heim. Enda stendur til að höfða
mál gegn honum af þeim sökum. Það er annar handlegg-
ur.
En eftír stendur sú áleitna spuming hvort þjóðin sé í
raun heiðin? Það, eitt og sér, er áhyggjuefni, ekki síst
þegar því er haldið fram af manni sem hefur það fyrir
atvinnu að breiða út kristna trú. Þjóðkirkjan heldur því
að vísu fram að kirkjusókn fari vaxandi en er eitthvert
samasemmerki á mflli kirkjusóknar og trúarhollustu?
Er nútímaþjóðfélag orðið siðlaust og trúlaust í reynd?
Það er margt tfl í því hjá Snorra Óskarssyni að virðing-
in fyrir lífinu og dyggðunum fari þverrandi. Ábendingar
hans um fiölgun fóstureyðinga af htlu sem engu tflefni
vekja vissulega athygh. Afstaða og siðferðfleg viðhorf
gagnvart blygðunarfullri hegðun hefur orðið að opin-
skárri bersögh. Það flokkast undir frelsi í kynlífi og
breyttan lífsstíl. Þá er það rétt að leit manna að öðru
haldreipi en kristnum boðskap er æ meira áberandi.
Hér á árum áður leitaði fólk andlegs styrks í Guði
þegar að þrengdi og erfiðleikar sóttu heimihn heim. Trú-
arstyrkurinn og guðhræðslan hélt lífinu í þjóðinni þegar
fátækt og örbirgð voru ahsráðandi. Nú leitar fólk annað.
Þróunin virðist sú að eftír því sem kreppan eykst því
lengra gengur fólk í spillingu, siðlausum athöfnum og
storkun gegn gömlu og góðu velsæmi.
Það er of langt gengið að halda því fram að þjóðin sé
heiðin. En hinu er eflaust nokkuð tfl í, að íslendingar
hafa fjarlægst þær siðferðflegu hugmyndir sem kristnin
hefur að leiðarljósi. Að því leyti er hugvekja Snorra hvíta-
sunnumanns þörf áminning í víðtækum skflningi. Þjóð-
kirkjan og þjónandi prestar hafa hér verk að vinna og
þá ekki síður foreldrar og kennarar og aðrir málsvarar
hins kristflega siðferðis. Ehert B. Schram
Samdráttur í þjóðarbúskap:
Ólíku saman
að jaf na
Víðast hvar á Vesturlöndum hef-
ir hagvöxtur verið lítill undanfarin
ár eða um hreinan samdrátt þjóð-
arframleiðslu að ræða ásamt miklu
atvinnuleysi. Ástandinu er líkt við
kreppuárin. Ástæöur þess sam-
dráttar, sem nú á sér stað í þjóðar-
búskap, eru í raun allt annars eðlis
en á kreppuárunum fyrir um 60
árum. Vandi Færeyinga verður t.d.
ekki rakinn til verðfalls sjávaraf-
urða heldur fyrst og fremst til
brostins auðlindagrundvallar þar
sem veiðar hafa brugðist.
Óþarfi ætti að vera að tíunda
ástandið í Finnlandi. Þegar tilskip-
anahagkerfi Sovétríkjanna leið
undir lok brást útflutningsmarkað-
ur Finna að miklu leyti. Efnahags-
ástandið í Þýskalandi dregur dám
af þeim feikilega kostnaði sem sam-
eining þýsku ríkjanna hefir haft í
för með sér. Lélegt ástand fisk-
stofna við ísland hefur sett svip
sinn á efnahagslíf íslendinga.
Þama er því um margvíslega þætti
að ræða sem hver um sig hefir
áhrif á ákveðnu sviði eða land-
svæði.
Væntingar í jafnvægi
Heimskreppan, sem skall á í lok
októbermánaðar 1929, var af öðrum
toga spunnin. Ónóg eftirspum
leiddi til birgðasöfnunar, samdrátt-
ar í framleiöslu, uppsagnar starfs-
fólks, minnkandi tekna og minnk-
andi eförspumar. Hún hófst með
verðhruni í kauphöllinni í Wall
Street. Allar væntingar höföu hnig-
ið í sömu átt. Það er að verð hluta-
bréfa myndi fara hækkandi eins
og þaö haföi lengi gert.
Væntingar kaupenda og seljenda
em yfirleitt í jafnvægi þannig að
þrátt fyrir skammtímasveiflur er
verð nokkuð stöðugt þegar til
lengri tíma er litið. Hrunið, sem
hófst í kauphöllinni í Wall Street
seint í október árið 1929, stafaði af
því aö væntingar breyttu skyndi-
lega um stefnu. Verðbréfasalar
gerðu sér ljóst að hagur fyrirtækja
almennt réttlætti ekki hið háa verð
hlutabréfa.
Eðlilegt var aö skelfmg gripi um
sig í kauphöllum og nú kepptust
allir við að selja þegar menn sáu
ffam á að tapa ekki aðeins eigin
fiármagni heldur einnig annarra.
Fjöldi fólks missti aleigu sína á
þessum fiárglæfrum, tók með sér
verðbréfasala í fallinu og í kjölfarið
fylgdu bankar í stómm stíl þar eð
þá skorti bakhjarl þegar að
þrengdi.
Sporin ættu aö hræöa
Fyrir fimm og hálfu ári féllu
hlutabréf verulega í veröi í kaup-
Kjállarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræöingur
höllum víða um heim. Tímabundin
skelfing greip um sig en á skömm-
um tíma jafnaði markaðurinn sig
án frekari eftirmála.
í byrjun fiórða áratugarins dróg-
ust þjóöartekjur almennt ört sam-
an og atvinnuleysi fór vaxandi.
Talið er að um 15 milljónir manna
hafi verið atvinnulausar í Banda-
ríkjunum á árinu 1932 þegar at-
vinnuleysi var hvað mest. Aðgerðir
sfiómvalda gerðu ástandið jafnvel
enn verra. Stefnt var að hallalaus-
um fiárlögum og leitaö að nýjum
tekjustofnum í stað þeirra sem
höföu þornað upp í samdrættinum.
Hinir svokölluðu Smoot-Hawley
tollar leiddu til keðjuverkandi
hamla í viðskiptum. Heimsverslun
beiö afhroð og kreppan breiddist
um heiminn. Það sem áður var
vöxtur þjóðarframleiöslu varð að
47% samdrætti á verðlagi hvers árs
á einungis fiórum árum. - Sporin
ættu að hræða.
Þegar Roosevelt tók við af Hoover
reyndi hann að blása í glæður efna-
hagslífsins. Aðferðirnar voru tald-
ar jaðra við stjómarskrárbrot. At-
vinnulausum fækkaði um 6 millj-
ónir en meira þurfti til að vinna
bug á kreppunni á fiórða áratugn-
um; heimsstyrjöld. í raun lauk
henni ekki fyrr en eftir árás Japana
á Perluhöfn þegar Bandaríkja-
menn fóm að vígbúast.
Kristjón Kolbeins
„Lélegt ástand fiskstofna við island hefur sett svip sinn á efnahagslíf
íslendinga," segir m.a. i greininni.
„Ástæður þess samdráttar sem nú á sér
stað í þjóðarbúskap eru í raun allt ann-
ars eðlis en á kreppuánmum fyrir um
60 árum. Vandi Færeyinga verður t.d.
ekki rakinn til verðfalls sjávaraf-
urða..
Skoðanir annarra
Bruðl með almenningsfé
„Umræðumar um Evrópubankann nú, rétt eins
og ákvarðanir stjómvalda í Frakklandi, Bandaríkj-
unum og víöar um stórfelldan niðurskurð risnu-
reikninga, sýna okkur að almenningur þohr hvergi
að þannig sé farið með fé hans. Þetta á reyndar jafnt
við um opinberar stofnanir og stór almenningshluta-
félög. Á hvomm vettvanginum sem er, hafa stjórn-'
endumir fé annarra milli handanna."
Úr forystugrein Mbl. 16. apríl
H af ðir að meiri f íf lum
„Löggjafarvaldið hefur í gegnum tíðina látið nota
sig til að búa til margs konar sjóði til eflingar greiðsl-
um til handhafa menningarinnar. ÁUtamál er hverj-
ir em haföir að meiri flflum, fiárveitingavaldið eða
skattborgarar, þegar menningarsköpunarsjóöirnir
em stofnsettir og mokað í þá fé allt með sjálfvirkum
hætti...Svo eru ekki tU peningar til að kenna krökk-
um aö lesa eða tíl að borga þvottakonum fyrir aö
skúra skólastofnanir." OÓ í Tímanum 16. apríl
Hversu djúpt
rista sinnaskiptin?
„Alþýðuflokkurinn hlýtur að fagna því að for-
maður Álþýöubandalagsins hefur skipt um afstöðu
til herstöövarinnar og Nató, þótt enn sé óvíst hversu
djúpt sinnaskiptin rista í röðum hans eigin flokks-
manna, en sem kunnugt er hafa margir í forystu
flokksins lagst gegn þeim...Breyttar aðstæður á vett-
vangi alþjóöamála hafa þannig skapað jaröveg fyrir
nýja samræðu milU jafnaðarmanna og sósíaUsta á
íslandi, sem um síðir gæti leitt til breytinga á flokka-
skipan á íslandi."
Úr forystugrein Alþ.bl. 20. apríl