Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1994, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 7. JÚLÍ1994
13
Elliðaámar í brennidepli
Þegar deilt var sem ákafast um
hraðbátahöfn við mynni Elliða-
ánna á árinu 1978 voru rök and-
stæðinga hafnarinnar á þessum
stað meðal annarra eftirfarandi:
Álit erlendra
Allir erlendu aðilarnir, sem
spurðir voru álits á málinu, bentu
á hættur sem hlytu að fylgja þess-
ari framkvæmd. Þeir voru hins
vegar ósammála um hve miklar
þessar hættur væru og einnig um
í hverju þær væru aðallega fólgn-
ar.
Bentu sumir á meiri eða minni
mengunarhættu, aðrir á hættu-
áhrif, hávaða og truílanir í sjónum,
sumir á hvort tveggja. Sumir töldu
óhætt að ráðast í þetta ef ströng-
ustu reglum væri fylgt, bæði um
umferð og umgengni. Aðrir réðu
afdráttarlaust frá slíkri starfsemi
svo nærri ármynninu, fullyrtu að
umferðin myndi hafa spillandi
áhrif á veiði í ánum og ef til vill
einnig á fiskstofninn.
Einn ræddi meira að segja um
líklega eyðileggingu á laxastofnin-
um, eða í öllu falh hugsanlegar al-
varlegar aíleiðingar gagnvart hon-
um. En flestir játuðu vanhæfni sína
til að kveða upp rökstudda dóma
sökum ónógrar þekkingar á að-
stæðum.
Athyglisverðar ábendingar
Veiðimálastjóri, Þór Guðjónsson,
sagði að vafalaust væri tekin
áhætta fyrir laxastofninn í Elliða-
ánum með gerð smábátahafnar við
Elhðavog, áhætta sem ekki væri
auðvelt að gera sér grein fyrir á því
stigi málsins. Enda þótt hann tæki
ekki afgerandi afstöðu th hafnar-
gerðarinnar komu fram í umsögn
hans mjög athyghsverðar ábend-
ingar og upplýsingar.
Var þar einkum rætt um hættur
sem hann taldi að seiðunum kynnu
að vera búnar vegna strauma og
vinda sem hrakið gætu þau inn á
siglingaleiðir bátanna og jafnvel
inn í höfnina. Vitað væri að seiðin
væru ákaflega viðkvæm á.þessu
örlagaríka aðlögunarskeiði og dán-
artala þeirra mjög há, hvað þá ef
dauðagildrur kæmu til sögunnar
af mannavöldum.
Fiskræktarfulltrúi Reykjavíkur-
borgar, sem unnið hafði manna
mest að athugun þessa máls og
haft samband við hina ýmsu sér-
fræðinga - hann varð þeim mun
eindregnari í andstöðu sinni við
KjáUarinn
Kristján Gíslason
fyrrv. verðlagsstjóri
hafnargerð á þessum stað því betur
sem hann kynntist málinu og sam-
hengi þess við aðrar hættur er að
lífríki Elhðaánna steðjuðu.
Hvílík speki!
Loks kom málið til kasta um-
hverfismálaráðs Reykjavíkur und-
ir forustu Elínar Pálmadóttur. Að
öllum gögnum fram komnum
komst ráðið að svofelldri niður-
stöðu:
„Telur ráðið að smábátahöfn, 1.
áfangi á tilteknum stað og með öll-
um þeim fyrirvörum og reglum um
umgengni sem gert er ráð fyrir í
áætluninni, sé ekki skaðlegri laxa-
göngum eða seiðum en umferð
stærri skipa um voginn með vax-
andi höfn úti fyrir og þéttbýli í
kring.“
Hvhík speki!! Höínin ekki verri
en aðrir skaðvaldar - og ekki ónýtt
fyrir Elhðaárnar eða önnur um-
hverfisdjásn að eiga framtíð sína
undir slíkum verndarvættum!
Ýmsir velta því nú fyrir sér hvort
áhrif frá þessari smábátahöfn og
öðrum umsvifum við árósinn séu
farin að sýna sig í síminnkandi
fiskgengd í ámar og lélegri veiði.
Þetta var samt aðeins byrjunin.
Nú er hafln smiði annarrar svona
hafnar, hinum megin við ármynn-
ið.
Hvað halda menn að sérfræðing-
arnir, sem vöruðu við fyrri höfn-
inni, hefðu að segja um þá síðari?
Hvað segir núverandi veiðimála-
stjóri um nýja höfn við árósinn.
Hvað segja nú þeir sem fyrir
skömmu öttu lögreglunni á börn
með færi við Gullinbrú. Hvað tekur
það langan tíma fyrir fimm til sex
hundruð hraðbáta að ganga af
laxastofni Elhðaánna dauðum?
Er ekki orðið tímabært að taka
forsjá hfríkis Elliðaánna af Raf-
magnsveitu borgarinnar og fela
hana öðrum sem vilja leitast við
að bjarga því sem bjargað verður
af þessu ómetanlega lífríki
Undirritaður - og margir íleiri -
gera þá kröfu th nýkjörinna valda-
manna í borginni að þeir stöðvi nú
þegar framkvæmdir við smábáta-
höfn við Grafarvog og kanni hugs-
anlega stórhættu á umhverfisslysi
í Elliðaánum af völdum slíkrar
framkvæmdar.
Ennfremur er þess beðið að ekki
verði lengur dregið að friðlýsa Ell-
iðaárdahnn - og þar með ámar frá
upptökum til ósa - eins og ákveðið
var á sínum tíma, sællar minning-
ar!
Kristján Gíslason
Smábátahöfnin við Elliðaárós. - „Nú er hafin smíði annarrar svona hafnar, hinum megin við ármynnið."
„Ýmsir velta því nú fyrir sér hvort
áhrif frá þessari smábátahöfn og öðr-
um umsvifum við árósinn séu farin að
sýna sig í síminnkandi fiskgengd 1 árn-
ar.“
Heilsan og blýið
Það hefur komið fram að hætta
sé á því að mikh blýmengun verði
af völdum veiðimanna á hálendinu.
Að sögn eru þetta tahn vera nokkur
tonn. Þessu greinarkorni er ekki
beint gegn veiðimönnum heldur til
að vara við að nota blý og þá hættu
sem stafar af því að dreifa því í
tonnatali yflr hálendið.
Blý er það frumefni sem mengar
mest, arsenik og önnur frumefni
geta verið eitraðri en blý er hættu-
legra vegna þess hversu útbreitt
það er í umhverfi okkar.
Skaðsemi
Skaðsemi blýs hefur ekki verið
frum-Rómverjum með öhu ókunn
því að Plíníus varaði samtíma-
menn sína við því ajj anda að sér
gufu frá blýbræðslu. Sumir vís-
indamenn áhta að fækkun fæðinga
og andleg hnignun ríkjandi stétta
í Rómaveldi hafi verið að hluta til
vegna blýeitrunar frá vatnsveitu
og víni. Meðalmaður í dag hefur
meira magn af blýi í líkamanum
en eðhlegt getur tahst hehsu hans.
Vísindamenn telja þvi miklar líkur
á því að hinn siðmenntaði heimur
í dag sé á hægri leið með að fara
Kjallariiin
Torfi Geimundsson
hárgreiðslu- og
hárskerameistari
sömu leið og rómverska heimsveld-
ið. Það er sorgleg staðreynd að þeir
sem verða verst fyrir barðinu á
blýmengun eru börn sem búa í
borgum. Þau taka í sig 30-50% af
blýmengun andrúmsloftsins en
fuilorðnir aðeins 5-10%.
Börnin eru i mun meiri hættu frá
blýmengun bíla vegna þess að út-
blásturinn er beint í andlitið á þeim
og þar sem þeim er oft ríghaldið
af fullorðnum eiga þau sér enga
undankomuleið.
Mengun og eitrun
Yfir 40% barna í stórborgum eiga
við hehsuvandamál að stríða sem
tengja má blýmengun. Erfitt er að
greina blýmengun á byrjunarstigi
vegna þess hve óljós þau eru í sam-
bandi við önnur vandamál.
Byrjunarstig blýmengunar lýsir
sér í höfuðverk, lúa, vöðvaverkj-
um, meltingartruflunum, skjálfte-
köstum, harðlífi, uppsölum, blóð-
leysi, fölva, svima og ósjálfráðum
hreyfmgum.
Vísindamenn við bandarísku
hehsustofnunina segja að blý sé
útbreiddasta og varanlegasta
taugaeitrið í umhverfi okkar. Mæl-
ingar á hársýnum teknum í Banda-
ríkjunum sýna að um 38 mhljónir
Bandaríkjamanna eru með hæg-
fara blýeitrun.
Það sem er hvað mest ógnvekj-
andi er að sannað er að blýeitrun
eykur andlega sjúkdóma, svo sem
ofvirkni, andlegan vanþroska og
elhhrörnun.
Aht það blý sem dreifist yfir há-
lendið lendir að lokum í okkur
sjálfum og afkomendum okkar með
alvarlegum afleiðingum.
Torfi Geirmundsson
„Það sem er hvað mest ógnvekjandi er
að sannað er að blýeitrun eykur and-
legasjúkdóma, svo sem ofvirkni, and-
legan vanþroska og ellihrörnun.“
„Ég tel að
heppilegt sé
aö afnema
ríkisábyrgö á
húsbréfum
þannig að
kerfið standi
undir scr. Ég
er ekki viss
um að þetta V.lhjalmur Eg.lsson
þurfi að þýöa alþingismaður.
mikla vaxta-
hækkun því að það hafa ekki ver-
ið svo mikil afróll af húsbréfum
hingað th. Ég held að vextir á
húsbréfum séu komnir upp í að
vera markaðsvextir þannig að
það er bara eðlilegt næsta skref
að afnema ábyrgðina sem slíka.
Miklu skiptir að langtíma fjár-
magn í húsbyggingar sé th staðar
innan almenna liúsnæðiskerfis-
ins og að húsbyggjendur eigi að-
gang að slíkum lánum. Að sjálf-
sögðu hlýtur það að veita meira
aðhald að kerfið stendur undir
sér. Það er engin ástæöa til að
vera með ríkisábyrgð ef kerfið
stendur undir sér á atrnað borð.
Ég held að afnám ríkisáhyrgða
hafi engin áhi'if á viðskipti á verð-
bréfamarkaði. Húsbréfin eru orð-
in þekkt stærð, Þau eru yfirleitt
tryggð með fyrsta veðrétti í íbúð-
um þannig að yfirleitt er um mjög
góöa pappíra að ræða. Meöan
verið var að byggja húsbréfakerf-
ið upp var nauðsynlegt að hafa
ríkisábyrgö á liúsbréfum en eftir
þvi sem húsbréfakerfið hefur
þróast og menn þekkja þetta
meira er minni þörf á ríkis-
áhyrgðimii.“
Afturhvarf
„Ég óttast
að húsbréfin
veröi ekki
jafn eftirsótt á
markaði og aö
afföhin fari
uþp , úr: ’ öllu
valdi þegar
ríkisábyrgðin
verður af-
numin og
kerfið flyst
inn í bankana. Ég er hræddur um
að bankarnir sjái sér leik á borði
og hækki muninn milli fasteigna-
verðbréfa og húsbréfa en í dag
skha seljendur innfasteignaverð-
bréfum með fimm prósenta vöxt-
um til húsbréfadeildar og fá í
staðinn húsbréf með 4,75 pró-
senta vöxtum. Mismunurinn fer
í varasjóð húsbréfadeildar th að
mæta útlánatapi sem fram að
þessu hefur ekki verið neitt.
Bankarnir hafa ætið veriö fast-
eignakaupendum tillítillar hjálp-
ar og því má veröa mikh brey ting
á hugsunarhætti þeirra sem
stjórna bönkunum. 'Skammtíma-
lán úr bönkum hafa reynst kaup-
endum mesta greíðslubyrðin.
Það er þjóöhagslega hagkvæmt
og markaðnum nauösyrhegt að
hafa ríkisábyrgðir á húsbréfum
og engin útlát fyrir ríkiö enda
hefur ríkiö ekki orðið fyrír nein-
um skakkafóllum af þessu kerfi.
Ef ríkisábyrgöir verða afnumdar
veröur þaö afturhvarf til hins
garala og ég hef trú á því að af-
námið leiöi th aukinna erfiðleika
fólks við að koma sér upp þaki
yfir höfuðið og enn frekari sam-
dráttar í íasteignaviðskiptum.
Afnáiniö ógnar sjálfseignai’Stefn-
unni og kemur fólki í aukin
greiðsluvandræði. Félagslega
kerfið eykst og verður mikil by rði
fyrir hið opinbera, Það er skylda
ríkisins að halda vörð um þá
frumþörf fólksins í landinu aö
geta keypt húsnæði á skikkan-
legu verði."
Jón Gudmundsson,
formaður Félags
fasteignasala.