Alþýðublaðið - 30.05.1967, Blaðsíða 8

Verkefni í náinni framtíð í sjávarútvegsmálum

Efling hafrannsókna meira vör
vöndun, endurnýun fiskiflotan*
Ræða Eggerts G. Þorsteinssonar ráðherra á sjómannadaginn
GóSir áheyrendur, nær og fjær.
Frá því síðasti sjómannadagur
var hátíðlegur haldinn, hafa að
venju skipzt á skyn og skúrir í
íslemkum sjávarútvegi.
íslendingar eru því ekki óvan-
ir að syrti i álinn og í skýja-
bakka dragi á lofti og hafa oftast
áður verið verr undir það búnir
að mæta slikum erfiðleikum.
Á því ári, sem liðið er frá síð-
asta sjómannadegi hefur 21 ís-
lenzkur sjómaður farizt hér við
land í hinum hættusömu en þýð-
ingarmiklu störfum sínum. Að-
staridendum þeirra eru héðan
sendar dýpstu samúðarkveðjur.
Á sama tímabili hefur 70 manns
verSJ bjargað úr sjávarháska.
Skal nú minnzt á það sem skeð-
hefur sl. ár og þá' einnig það
mat sem hægt er að leggja á nú-
verandi ástand og framtíðarhorf-
ur.
Síldarleitar- og
hafrannsóknarskip
Eins og kunnugt er, er síldar-
leitarskipið „Árni Friðriksson”
væntanlegt tll landsins í júlí en
einriig er á döfinni nýtt almennt
hafrannsóknarskip fyrir íslend-
inga, „Bjarni Sæmundsson”. Allur
undirbúningur að smíði þess skips,
sem einnig verður af skuttogara-
gerð hefur farið fram hér heima
og er hann í tveimur þáttum.
Fyrri þátturinn hefur verið fólg-
inn i vali og kaupum á' þeim sér-
staka búnaði, sem slíkt skip
þarfnast, ef það á að geta gegnt
hiutverki sínu. Þegar hefur verið
keypt í skipið rafbúnaður til
framdriftar — en skipið er knúið
rafmagni — díselvélar, sem eru
þrjár, allar vindur að miklu leyti
sjálfvirkar, asdiktæki, sérstaklega
smíðuð fyrir rannsóknarskip, á-
samt fullkomnum búnaði dýptar-
mæía, sem er meiri en þekkist
í öðrum íslenzkum skipum.
Um smíði þessara tækja hefur
þurft að semja sérstaklega, þar
sem þau eru ekki á almennum
markaði, og þau hafa slík áhrif á'
alla aðra gerð skipsins, að þau
verður að velja fyrirfram.
Smiði sumra þessara flóknu
tækja, sem nema um þriðjungi
alls skipsverðsins, tekur lengri
tímá en smíði sjálfs skrokksins, og
varð því að ákveða þau áður en
smíði sjálfs skipsins hefst.
Fýrir nokkru síðan hófst smíði
á þéssum tækjum fyrir okkur ís-
lendinga, og má' því segja, að
bygging íslenzks hafrannsókna-
skiþs sé hafin.
Sámkvæmt upplýsingum Haf-
rannsóknastofnunarinnar nú er
síðari þáttur undirbúningsins fólg-
inn í tæknilegri vinnu til útboðs
á sjálfri smíði skipsins, og mun
honum endanlega ljúka í næsta
mánuði.
J
Endurnýjun
fiskiskipaflotans
í beinu framhaldi af þróun
undanfarinna ára um endurnýj-
un fiskiskipaflotans hafa frá síð-
asta sjómannadegi bætzt í veiði-
flotann 25 ný fiskiskip nálega 7
þús. brúttó rúmlestir eða til jafn-
aðar 275 — 280 brúttórúmlestir
hvert skip.
Eggert G. Þorsteinsson
Auk þessara skipa hafa bætzt
í flota landsmanna þrjú önnur
skip samtals 2618 rúmlestir
brúttó.
Mörgum hefur þótt hin mikla
endurnýjun fiskveiðiflotans á
síðari árum beinast um of að til-
teknum stærðum skipa, m.ö.o. —
vera til of einhæfra veiða. Þetta
er ekki alls kostar rétt, þótt rétt
sé hins vegar að góð síldveiði und-
angenginna ára hafi hér haft veru-
leg áhrif á eftirspurn.
Umrædd fiskiskip munu þó
langflest geta stundað allar þær
veiðiaðferðir sem hér við land
hafa verið reyndar, ef vænlegra
þætti, við breytilegar aðstæður.
Mest er um vert að skip þessi
hafa reynzt vel og veiðiliæfni
þeirra margfaldazt og aðbúnaður
sjómanna um borð, hefur tekið
algjörum stakkaskiptum til bóta.
Skuttogaranefndin
Svo sem kunnugt er af fréttum
skipaði ríkisstjórnin 5 manna
nefnd til að gera tillögur um kaup
á allt að 4 skuttogurum af mis-
munandi stærðum. Það verkefni,
sem nefndin hefur hingað til að-
allega beint athygii sinni að er að
g 30. raaí 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
athuga gaumgæfilega það grund-
vallaratriði hvaða skipsstærðir og
gerðir hentugt væri að byggja.
Verður í því sambandi annars
vegar að taka tillit til veiðisvæða
togaranna og afkastagetu mis-
munandi skipastærða og hefur
nefndin í því sambandi m. a.
rætt við og fengið álit starfandi
(ogaraskipstjóra, en hins vegar til
hagkvæmrar nýtingar aflans til
vinnslu innanlands, en það megin-
sjónarmið er haft í huga, að end-
urbygging togaraflotans stuðli að
því að treysta hráefnisgrundvöll
fiskiðnaðarins, einkum frystiiðn-
aðarins.
Aflinn og aflaverðmæti
i
(hvort tveggja miðað við upp úr
sjó) (maí 1966 — aprílloka
1967).
.------4
Enginn mun véfengja og allra
sízt þeir, sem gerzt til þekkja, að
sl. vetrarvertíð hafi verið ein með
allra ógæftasömustu vetrarvertíð-
um sem núlifandi menn muna.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir
varð heildarafli landsmanna
1,197,9 þús. tonn og aflaverð-
mæti í krónum talið 2.630,8 millj.
króna og er þá miðað við magn
og verðmæti upp úr sjó á tíma-
bilinu maí 1966 til aprílloka 1967.
Af þessu magni var síldaraflinn
þyngstur á metunum, eða 795 þús.
tonn að verðmæti 1,252,3 millj.
króna eða nálega helmingur verð-
mætisins á þessu tímabili. Þorsk-
aflinn á sama tímabili reyndist
313 þús. tonn að verðmæti 1,278,7
millj. króna. Loðna 96,2 þús. tonn
fyrir 39,4 millj. ,kr. og krabba-
dýr 5,400 tonn fyrir 60,4 millj.
króna.
Þegar þessar tölur eru athug-
aðar með hliðsjón af veðráttu
kemst enginn, sem af raunsæi vill
á málin iíta framhjá þeirri stað-
reynd, að hefði ekki átt sér stað
sú gjörbreyting í stækkun og end-
urnýjun fiskiveiðiflotans, sein
raun ber vitni um, væri hér nú
alvarlegt ástand.
Fiskvinnsla. Rekstur
og afkoma.
Verðlagsþróun
Á undanförnum árum hafa orð-
ið miklar og nokkuð stöðugar og
árlegar hækkanir freðfisks, salt-
fisks og skreiðar. Á árunum 1960
til 1963 var liækkunln jöfn og
sígandi, eða að meðaltali um 5%
á ári fyrir freðfisk, 6% fyrir
saltfisk — en 4% fyrir skreið.
Á árunum 1964 og 1965
urðu hins vegar miklar og
örar verðhækanir á freðfiski og
saltfiski. Nam hækkun freðfisks
um 9% fyrra árið en 13% síðara
árið, en hækkun saltfisks 21%
fyrra árið og 15% hið síðara.
Á þessum árum urðu hins veg-
ar litlar breytingar á skreiðar-
verðinu. Á árinu 1966 hélt verð-
hækkun saltfisks enn áfram, og
umtalsverð hækkun varð á skreið-
arverði. Hins vegar snérist verð-
þróun freðfisks mjög til hins
verra, þegar kom fram yfir mitt
árið. Meðalverð freðfisks á ár-
inu mun þó væntanlega reynast
nokkuð liærra, en meðalverð árs-
ins 1965 vegna áhrifa fyrri verð-:
hækkana og eins vegna þess,
hversu seint á árinu verðfallsins
tók að gæta. Um áramótin var
ríkjandi freðfisksverð hins veg-
ar um 11% lægra en meðalverð
ársins 1966. Ekki er útlit fyrir að
freðfiskverðið snúist til hækkun-
ar á' næstunni, og hefur verðfallið
þar haldið áfram það sem af er
árinu. Ekki eru nú sýnilegar
breytingar á saitfiskverði og vonir
standa til að skreiðarverð geti ef
til vill hækkað. Um áramótin 1965
—1966, þegar verðið var í há-
marki, voru íslenzkir útflytjend-
ur vongóðir um, að hið háa verð-
lag mundi haldast, þar sem þeir
bjuggust ekki við, að um verulegt
aukið framboð af biokk á' Banda-
ríkjamarkaði gæti orðið að ræða.
Hér fór þó öðruvísi en ætlað var.
Hið háa verðlag í Bandarikjun-
um virðist hafa orðið til þess að
auka mjög framboð frá ýmsum
löndum á þeim markaði og komu
nú möre ný lönd tii sögunnar, sem
ekki höfðu áður flutt á þann
markað. Fjölgaði þeim löndum er
flvtja frvstar fiskafurðir á Banda-
ríkjamarkað úr 6 í 17 á einu ári.
Ein.kum kvað hér að innflutningi
frá Póliandi, en einnig frá Ar-
gentínu og Suður-Afríku, auk
aukins innflutnings frá Norð-
Vestur Evrópu. Ekki er að fullu
lióst. hvernig þessu framboði var
háttað. Að nokkru er hér um að
ræða nýjar fisktegundir, sem ekki
höfflu verið áðpr fluttar á Banda-
ríkjamarkað. En að nokkru er hér
einnig um að ræða á'hrif betri afla
bragða á Norður-Atlantshafi, og þá
ekki sízt áhrif aukinnar útgerðar
stórra frystitogara. Jafnframt því
sem þessi þróun átti sér stað á
framboðshliðinni, virðist hafa
dregið úr hinni mikiu aukningu á
neyzlu fiskstauta og fiskrétta, og
er það út af fyrir sig, jafnvel enn
alvarlegra en sjálf verðlækkun-
in. Samkvæmt þeim upplýsing-
um, sem fyrir liggja um verð-
iagið um áramótin 1966—1967, og
samkvæmt þeim áætlunum um
magn seldra afurða, sem .útflytj-
endur hafa Iagt fram, má gera
ráð fyrir, að áramótaverðifl hafi
verið um 11% lægra heldur en
meðalverð ársins 1966, en þaö
liafði aftur á‘ móti verið um 7%
hærra en meðalverð ársins 1965.
Útlitið á freðfiskmarkaðnum I
Bandaríkjunum er nú mjög óljóst
bæði að þvd er snertir framboð og
eftirspurn. Óvissa er um getu
framieiðenda • til að halda fram-
leiðslunni uppi við ríkjandi mark-
aðsverð. Gildir þetta ekki sízt um
þá nýju framleiðendur, sem ml
hafa komið inh á markaðinn. Þá
er óvissa varðandi áhrif frá' vax-
andi veiðum frystitogara. Mikil ó-
vissa er einnig um þróun eftir-
spurnar. Stafar þetta ekki sízt af
breyttri afstöðu kaþólsku kirkj-
unnar til kjötneyzlu. Reynsian
hefur yfirleitt verið sú, að verð
á frystum fiski hafi farið lækk-
andi í Bandaríkjunum frá vori og
fram á haust, en síðan farið hækk-
andi yfir vetrarmánuðina. Því
miður virðist ekki útlit fyrir því,
að breyting tii hins betra, getl
að nokkru marki orðið fyrr en
með haustinu, þegar birgðir hafa
færzt í eðlilegt horf.
Verðlag síldarafurða
Því hefir verið haldið fram á
opinberum vettvangi, að ríkis-
stjórnin beitti áhrifum sínum til
að fresta löglegum ákvörðunum
verðlagsráðs sjávarútvegsins um
verðlagningu síldar á komandi
sumarvertíð.
Að svo miklu leyti sem þessi
mál koma til kasta ríkisstjórn-
arinnar, þá hefur hún lagt á það
mikla áherzlu að endanleg á-
kvörðun í þessum efnum fengist
sem fyrst og áður en veiðiflotinn
hefur veiðar, miðað við áður á-
kveðinn móttökudag síldarverk-
smiðjanna sem byggð var á
reynsiu liðinna ára hinn 1. júní
n.k. — Endanleg verðákvörðun í
■íWá