Alþýðublaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 4

i 1
— Ég vildi aðeins spyrja þig
■ frekar um stofnun verkalýðsfé-
j 'laga á þínum érindrekaárum. Þú
| hefur eflaust stofnað fleiri
verkalýðsfélög en þau, sem þú
j hefur áður nefnt?
— Já, ekki er því að neita, að
j ég aðstoðaði við stofnun nokk-
i urra félaga þegar á þessum árum.
Ég stóð að stofnun Sjómannafé-
lags á Siglufirði, en það varð
ekki langlíft. í febrúar 1937 að-
stoðaði ég við stofnun Vkf.
Grindavíkur og samdi lög fyrir
; það.
Þann 24. marz 1937 stóð ég
að stofnun Verkalýðsfélagsins
Jökull í Ólafsvík ásamt heima-
! mönnum og tveimur mönnum
sem komu með mér frá
Stykkishólmi. í júlímánuði það
ár stóð ég að stofnun Verkalýðs-
félags Árnöshrepps í Eyjafirði,
tii þess að verkafólk í hreppnum
hefðj sín samtök sem samnings-
aðili við Kveldúlf í sambandi ýið
síldarbræðsluna á Hjalteyri og
svo í desember 1939 aðstoðaði
ég við stofnun Verkalýðsfélags
Vestmannaeyja.
— Þú hefur náttúrlega heim-
sótt mörg félög á þessum árum?
— Já, það er alveg víst. Ég
var á sífelldu ferðalagi milli fé-
laganna. Það var margt sem fé-
lögin þurftu með. Sums staðar
risu upp deilur milli manna og
þær þurfti að jafna, mörg félög
þurfti að aðstoða við að ná samn-
ingum við atvinnurekendur o. fl.
— Hvaða deila er þér minnis-
' stæðust frá þessum árum?
- Tvímælalaust Iðju-deilan
á Akureyri í nóv. og des. 1937.
Það er ein sú erfiðasta deila sem
ég hefi komið nærri á mínum
langa starfsferli en jafnframt
ein sú árangursríkasta og á-
nægjulegasta varðandi samstarf
við fólkið sem í deilunni stóð.
Félag verksmiðjufólksins á
Akureyrj var stofnað 29. marz
1936, en félaginu gekk mjög illa
að fá sig viðurkennt sem samn-
ingsaðila um kaup og kjör fólks-
ins og gekk þar verst að eiga
við kaupfélagsvaldið á staðnum.
Haustið 1937 ,kom ég til Akur-
cyrar samkvæmt beiðni félagsins
til þess að reyna að ná samning-
um, og undirbúa þá jafnframt
deilu, ef með þyrfti til þess að
fá félagið viðurkennt sem samn-
ingsaðila, og það varð fljótlega
séð, að til mikilla átaka myndi
koma.
Allur undirbúningur tók tölu-
verðan tíma því vitað var að and-
staðan af hálfu atvinnurekenda
yrði hörð og óvægin. Leitað var
til margra sambandsfélaga um
■ fjárhagslega aðstoð ef á þyrfti
að halda og urðu mörg félög
víðs vegar um land til þess að
láta aðstoð í té, ekkí aðeins með
fjárhagslegri aðstoð heldur
einnig að stöðva flutninga til og
frá Akureyri á meðan deilan
stæði. Deilan var mjög vel und-
irbúin, t. d. eldsnemma morguns
þann dag sem verkfallið átti að
byrja, var búið að setja verði
við allar dyr í Gefjun og Iðunni
þegar ófélagsbundna fólkið kom
til vinnunnar, svo það varð að
snúa heim aftur og það sama var
gert um hádegið varðandj verk-
smiðjuna í Gilinu svokallaða.
í félaginu var til eldra fólk,
sem vissi hvað verkalýðsbarátta
var og hafði fengið sína reynslu,
en mest var af ungu og ötulu
fólki, og það sýndi, ekki síður
en eldra fólkið, dá'samlegan
skilning á nauðsyn þess að standa
sig þar til sigri var náð.
Verkfall þetta stóð í rúman
mánuð, eða til 7. des. 1937 að
samningar náðust.
í Verkalýðshúsinu á Akureyri
var haldið til dag og nótt og
staðnar verkfallsvaktir á hinum
mörgu vinnustöðum allan sólar-
hringinn, tvær klukkustundir í
senn. Kvenfólkið lét ekkj sitt eft
ir liggja, það stóð til dæmis vakt-
ir, og þær hituðu kaffi og fram-
reiddu handa þeim sem vaktir
stóðu.
Samheldnin í verkfallinu var
með fádæmum góð, enda vannst
sá sigur, er veitti Iðju á Akur-
eyri það brautargengi sem hún
hefur jafnan notið síðan í verka-
lýðshreyfingunni, svo og í bar-
áttunni fyrir bættum kjörum.
— Við vorum nú búnir að
ræða um ýmislegt sem gerðizt
í verkalýðsbaráttunni á árunum
milli 1930 og 40, en á sjálfa
stjórnmálaþróunina höfum við
ekki minnzt. Satt bezt að segja
ætla ég sérstaklega að spyrja þig
um þátt þinn í starfi Alþýðu-
flokksins á þessum árum. Þetta
voru söguleg ár.
— Já', það gekk þó nokkuð á
stundum.
— Þú varst í framboði 1934?
— Já, í Austur-Húnavatns-
sýslu. Við vorum víst einir fimm
í framboði þar í það sinn. Jón
Pálmason á Akri fyrir Sjálfstæð
isflokkinn, Hannes Pálsson á
Undirfelli fyrir Framsóknarflokk-
inn, Jón í Síóra-Dal fyrir Bænda-
flokkinn, Erling Ellingsen fyrir
kommúnista og ég fyrir Alþýðu-
flokkinn. Ég fékk nú ekki mikið,
eitthvað 33 eða 34 atkvæði.
—Þetta var þitt fyrsta fram-
boð?
— Já, ég hafði ekki farið í
framboð fyrr.
— Og það var enginn glímu-
skjálfti í þér, þú hefur verið orð-
inn fullkomlega harðnaður ræðu-
maður?
— Svona nokkurn veginn. Ég
vandi mig aldrei á að halda skrif-
aðar ræður. Hins vegar undirbjó
ég ræður eins og ég gat, punkt-
aði niður það sem ég vildi segja
svo ég ræddi skipulega um efnið.
Ég vildi ekki flytja skrifaðar
ræður, taldi að þá yrði allur
fiutningurinn dauflegri og fram-
koman óeðlilegri. Ég vildi horfa
á fólkið.
— Þú varst aftur i framboði
ins um þessar kosningar. Ég var
þar í mánuð og ferðaðist mikið
um. Og það sem ég komst ekki
á bílum fór ég ríðandi. Ég keypti
mér nefnilega hest um vorið.
Þetta var sokkóttur klár og hann
fékk auðvitað nafnið Sokki, og
gárungarnir kölluðu hann Sálna-
veiða-Sokka. Þetta varð frægur
Ihestur. Einhverju sinni ég fór
ég fór ríðandi frá Skagaströnd
ríðandi frá Skagaströnd upp í
Hallárdal, og mér er sagt
að Sveinn frá Elivogum hefði
*
varð fljótt ljóst, að vinir okkar
úr stjórnarsamvinnunni, Fram-
sóknarmennirnir létu einskis ó-
freistað til að ná til sín mínu
fylgi. Þeir fóru meira að segja
nákvæmlega i sporin mín síð-
ustu dagana fyrir kjördag og
reyndu skipulega að má út öllí
áhrif af mínum ferðalögum. Þeir
töluðu við mína trúnaðarmenn
bæði á Blönduósi og Skaga-
strönd og vildu fá þá til liðs við
sig. íhaldið og Bændaflokkur-
inn voru þá í svokallaðri breið-
í Austur-Húriavatnssýslu 1937?
— Já, og þá vorum við bara
fjórir. Kommúnistar buðu ekki
fram. Ég fékk annað hvort 93
eða 94 atkvæði, ég sem sagt nærri
þrefaldaði atkvæðatöluna og
hefði átt að vera á'nægður með
minn hlut, því Alþýðuflokkur-
inn tapaði mikið sums staðar, t.
d. í Reykjavík og Hafnarfirði,
og yfirleitt voru kosningarnar
1937 erfiðar fyrir okkur.
— En taldirðu ekki að Alþýðu-
flokkurinn ætti meira fylgi en
það sem þú fékkst?
— Það held ég ekki. Alþýðu-
flokkurinn var aldrei sterkur í
Austur-Húnavatnssýslu, þótt
við æítum þar nokkuð af góðu
fólki scm fylgdi flokknum og
talaði máli hans hvenær sem
með þurfti og tækifæri gafst. En
sjálfur bjóst ég við meira eftir
undirtektum að dæma.
En Framsóknarmenn voru af-
skaplega aðgangsharðir og vildu
gramsa í fylgi Alþýðuflokksins
eins og þeir gátu. Ég varð vel
kunnugur í sveitum kjördæmis-
brag um mig og Sokka og það
ferðalag. En svo var Sálnaveiða-
Sokka fyrir að þakka, að ég vissi
vel hvað fram fór í kjördæminu
yfirleitt, en ekki bara á Skaga-
strönd og Blönduósi. Og mér
■■■■■■■■■■■■■■■■■■..■■•.■.■..■■■■.■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
«4■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Jón og Sokki á Akureyri
0
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■*
Rætt v/'ð
Jón
Sigurðsson.
Fimmta
grein
■■■■■■■■■■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■i
'■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
4 26- maí 1968 — ALÞÝDUBLAÐIÐ