Alþýðublaðið - 09.11.1968, Blaðsíða 5

9. nóvember 1968 ALÞYÐUBLAÐIÐ 5
Leikfélag Reykjavíkur :
YVONNE BORGUNDAR-
PRINSESSA
Sjónleikur í fjórum þáttum
eftir Witold Gombrowicz
Þýðandi Magnus Jónsson
Leikmyndir: Steinþór
Sigurðsson
Búningateikningar: Una
Collins
Leikstjóri: Sveinn Einarsson
Það fer ekki milli mála að í
seinní tíð eiga nýjar og nýlegar
erlendar bókmenntir greiðasta
leið hingað til lands um leikhús-
in í Reykjavík. Bókaútgefendur
hafa takmarkaðan áhuga á er-
lendum samtíðarbókmenntum og
þýðingaval þeirra er harla til-
viljunarkennt, það sem þýtt er
annað en eldhúsreyfarar; en rík-
isútvarpið leggur vaxandi stund
á innlenda sagnaskemmtun á'
kostnað þýddra skáldrita — nema
leiklistardeildin. Þetta áhugaleysi
á umheiminum, samtíð sinni og,
samtíðarviðburðum er eitt með
öðrum dæmum þeirrar menning-
arlegu einangrunarstéfnu sem
hér gætir, ekki sízt í bókmennta-
legum efnum, og gerir menning-
arlíf okkar fábreytilegra og dauf-
iegra en það þyrfti að vera og
er því beinlínis skaðsamlegt. í
fábreytninni er enn meiri aufúsa
en ella mundi á þeirri viðleitni
leikhúsanna að flytja okkur á
hverjum tíma nokkur þau verk
sem hátt ber í leikhúsum annars
staðar, þeirra leikhúshöfunda
sem mesta athygli vekja út um
lönd og álfur, sem enda helzt í
"hendur við vaxandi áhuga inn-
lendra höfunda á leikritun, al-
mennings á leikhúsum og leik-
list. Dæmin eru mörg frá' síðustu
árum: Arthur Miller, Jean Paul
Sartre, Max Priseh, Friedrich
Diirrenmatt, John Osborne, Har-
old Pinter, Dario Fo, Slawomir
Mrozek, Peter Weiss. Og nú bæt-
ist nýr höfundur við, sem áður
mun varla hafa verið þekktur
hér nema að nafninu til, ef þá
LEIKHÚS
það, Witold Gombrowicz. Leik-
rit hans um Yvonne, sem Leik-
félag Reykjavíkur frumsýndi á
miðvikudagskvöld, er raunar
ekki aldeilis nýtt af nálinni,
samið fyrir meira en þrjátíu ár-
um. En heimsgengi Gombrowicz
er tilkomið á allra síðustu árum,
og ekkj munu vera nema rúm
tíu ár siðan Yvonne var í fyrsta
sinn sýnd á sviði; verkið hlýtur
frægð sína vegna absúrdstefnu,
absúrdtízku leiklistar á seinni
árum, en er í raun réttri eitt af
fyrirmálsverkum þeirra bók-
mennta. Witold Gombrowicz
virðist vera einn þeirra höfunda
sem ótvírætt eru á undan samtíð
sinni og vekja ekki eftirtekt að
marki fyrr en samtíðin hefur
dregið þá uppi.
„Við verðum að krjúpa sonur
minn. Það verður maður að
gera. .. Þu getur ekki staðið
þarna einn uppréttur, þegar yið
liggjum öll á hnjánum.” .Þessi
áminningarorð kóngs og drottn-
ingar við prinsinn unga, son
sinn, lókaorð leiksins, virðast
mér birta í sem allra stytztu
máli eitt meginstef hans. Við
verðum að vera eins og allir
aðrir, — maðurinn skapar sér
ekki sjálfur kringumstæður sín-
ar, heldur skapa kringumstæð-
urnar manninn. Allt s em er
framandi, ólíkt „okkur” og af-
brigðilegt vekur í senn forvitni
og andúð, laðar mann að sér
um leið og það vekur hvöt til að
verjast, halda sér óflekkuðum
af hinu nýja, ókunna og hættu-
lega. Annað stef í leiknum er
andstaða æsku og elli, hins
unga, vaxandi og óráðna og hins
sem er endanlega mótað og af-
lokið. Og jafnframt því endur-
tekningin. Filippus prins og Cýr-
il félagi hans og hirðmaður eru
að leika með Yvonne leik sem
kóngur og hirðstjóri léku fyrir
löngu með aðra unga stúlku og
muna ekki lengur nema sem
ljúfan æskudraum.
Ég þekki ekkj existentíal-
heimspeki Gombrowicz nema af
lauslegri afspurn, en vísast má
ráða í ýmisleg drög hennar í
leiknum um Yvonne eins og nú
var tæpt á. Og augljóslega er
Yvonne að verulegu leyiti paród-
iskt verk, þar bregður jafnt og
þétt fyrir kunnuglegum efnum
og minnum úr öðrum bókmennt-
um, Öskubusku ævintýranna,
Hamlet prinsi og Ófelíu hans,
frú Macbeth á morðnóttina. En
þessi efni og minni, meira og
minna skrumskæld, eru ekki til
annars fallin en auka á öfga-
fengið og afkáralegt skop leiks-
ins, og undir meðferð þess er
gildi hans komið — hvað sem
líður heimspekilegri undirstöðu
leiksins, hugsanlegum lærdóm-
um, kannskj sjálfsögðum hlut-
um, sem menn kjósa oft og ein-
att að leggja út af leikjum sem
þessum. Það undraland sem leik-
urinn lýsir er vissulega harla ó-
líkt heimi venjulegrar barna-
sögu eða ævintýris. En það er
engu að síður af sama efni gert,
og veltur mest á því að takist að
sýna þennan heim alskapaðan á
sviðinu, réttan þó hann kunni
að vera röklaus.
Allt á litið og miðað við efni
og aðstæður hygg ég að Leik.
félagi Reykjavíkur hafi tekizt
furðuvel að leika Yvonne. Það
er að vísu ljóst að ungir og lítt
skólaðir leikarar LeikfélagSins
éru ekki til þess fallnir að lýsa
til hlítar prakt og prjáii hirð-
lífsins og hirðfólksins i leiknum,
sem ætla má a3 i meira og mátt-
ugri leikhúsum geti orðið mikið
iburðarverk. En ekki skorti lit
og líf og hreyfingu i Iðnó í
smekklegri og vandaðri sviðsetn.
ingu Sveins Einarssonar; Stein-
þór Sigurðsson hafði gert leikn-
um einfalda en hugkvæmnis- og
nýstárlega leikmynd sem mæta-
vel hæfði honum; og litsterkir
búningar Unu Collins voru öld-
ungis í anda leiksins, hins skop-
færða skrumskælda ævintýris
sem hann er. Fólkið í leiknum
minnir í senn á mannspilin og
stórvaxnar litskrúðugar pöddur,
líking sem^ enn er aukin með
ýktum og afkáralegum hreyfing-
um og limaburði þess. Það eru
viðbrögð þessarar veitu innbyrð-
is og við umheiminum sem Gom-
browicz fjallar um í leiknum
með hrjúfu og grófgerðu Skopi
þar sem hvarvetna er skammt
að alkunnum mannlegum við-
brögðum, viðhorfum, veruleika
að baki hins afkáralega ævin-
týris. Og þessi samsvörun hins
verulega og óverulega, ævintýris^
og virkileika er þrátt fyrir allt
lífskvikan í leiknum.
Og hann er skopleikur, farsi,
með öllu samúðarlaus, ekki ein-
asta með kóngi og drottningu og
hirð þeirra heldur einnig prinsi
og prinsessu, Yvonne öskubusku.
Yvonne er nákvæmlega jafn voða-
lega skrýtin og fólkinu í leikn-
um finnst hún vera, og þó um
leið dauðans hversdagsleg
stúlka; Yvonne kemur leiknum
af stað og heldur honum í gangi
en hún er enginn píslarvottur
hans. Þórunn Sigurðardóttir fór
með þetta hlutverk með mestu
prýði, hún segir eitt einasta orð
í öllum leiknum, fjarskalega um-
komulaus og hjárænuleg. Hitt er
meira álitamál hvort Borgar
Garðarsson réði til nógrar hlít-
ar við hlutverk prinsins sem
berst eins og vindurinn blæs
honum, ‘ ævinlega einlægur í
æskulegum duttlungum sínum,
ævinlega að reyna að laga sig
að kringumstæðum sínum, gera
það upp við sig hverjar þær séu,
en Borgar gerði margt spaugi-
lega þar fyrir. Og hirðin í kring-
um hann var hæfilega skopfærð,
illviljuð meinleg lýsing félags
og fjölskyldulífs; þar var hirð-
stjóri Jóns Aðils hreint metfé,
fullkomnust mannlýsing sýning-
arinnar, alskapaður bandingi
siða og vana. Þeir Ignazy kóngur
virðast eiga að vera nokkurn
veginn jafnaldra og félagar frá
fornu fari; Jón Sigurbjörnsson
var heldur en ekki þurslegur í
hlutverkinu sem hann gerði hin
spaugilegustu skil þó hann mætti
að líkindum vera gamlaðri. Hins
vegar þótti mér leikur Sigríðar
Hagalín einhæfur og kímnilitill
í hlutverki drottningar sem
minnsta kosti þrengdi kosti sýn-
ingarinnar; drottningin er að
réttu lagi fjölbreytt og útsmog-
i kvenlýsing.
Af öðrum leikendum er eink-
um vert að nefna Helgu Jóns..
dóttur, Isabellu hirðmær, sena
hér lék sitt fyrsta hlytverk með
ísmeygilegri glettni og miklum
kvenlegum þokka; og Kjartan
Ragnarsson, ótvírætt skopleik-
araefni sem verður æ meira úr
barnslegri ásjónu sinni.
Yvonne var vel tekið á frurn-
sýningu, enda áhugaverð,
skemmtileg tilraun að minnsta
kosti, hvað sem öðrum verðleik-
um líður. Verður nú fróðlegt að
vita hvort hún hlýtur einnig al-
menningshylli og aðsókn í vet-
ur. — Ó.J.
BINDINDISDAGURINN - Reykjavík
Samkoma í tilefni bindindisdagsins verður í Templarahöllinni
við Eiríksgötu í dag, laugardag- hefst kl. 16.00*
Kaffisala verður í Höllinni kl. 15—16*
Tríó Moraveks leikur í kaffitímanum*
Dagskráin:
Ávarp,, Sindri Sigurjónsson, þingtemplar-
Erindi: „Bindindishreyfingin og hlutverk hennar í þjóðfélaginu"
séra Kristinn Stefánsson, áfengisvarnarráðunautur.
Einsöngur: Ingveldur Hjaltesteð.
Upplestur: Ævar Kvaran, leikari-
Erindi: „Fjölskylduvernd og áfengismál".
Dr. Björn Björnsson-
Skemmtiþáttur: Gunnar og Bessi-
Lokaorð: Einar Hannesson, formaður ÍUT.
Kynnir á samkomunni verður Einar Björnsson, fulltrúi Áfengis-
varnarnefndar Reykjavíkur.
Öllum er heimill ókeypis aðgangur meðan húsrúm leyfir*
NEFNDIN*