Dagur - 29.03.1951, Blaðsíða 2

"Gotf er að hafa iungur tvær og
Fimmtudaginn 29. marz 1951
D AGUR
Dagskrármál landbúnaðarins:
Mat á kartöflum og val afbrigða
Dýrtíðarráðstafanir Alþýðu-
flokksstjórnarinnar 1947.
Fyrsta stjórn Alþýðuflokksins
á íslandi tók við völdum á önd-
verðu árinu 1947. Þá var stjórn-
málamönnum ljóst, að nýsköp-
unarstefnan myndi valda mikilli
og aukinni dýrtíð, ef ekkert vœri
að gert. Þá var gripið til þess ráðs
í desembermánuði 1947, að binda
kaupgjaldsvísitöluna við 300 stig,
þrátt fyrir hækkandi verðlag lífs-
nauðsynja. En jafnframt bind-
ingu vísitölunnar greip ríkis-
stjórnin til þess ráðs að stói'-
hækka skatta og tolla, til þess að
afla ríkissjóði tekna, svo að hann
gæti greitt uppbætur til handa
undirstöðuatvinnuvegum þjóðar-
innar, svo að þeir stöðvuðust
ekki.
f slóð „bræðraflokkanna“.
Þessar ráðstafanir voru svip-
aðs eðlis og þær, sem jafnaðar-
mannastjórnir á Norðurlöndum
beittu sér fyrir á þessum tímum
í þeim tilgangi að halda verð-
þennslu í skefjum. Hjá þeim
þjóðum tókúst þær vel, en sá var
gæfumunur, að þeir höfðu ekki
framkvæmt neina „glæsilega ný-
sköpun". 1
Rökfræði Alþýðuflokksins við
eldhúsdagsumræðurnar.
Hannibal Valdimarsson hafði
einkum orð fyrir þeim Alþýðu-
flokksmönnum við síðustu eld-
húsdagsumræður.. Gagnrýndi
hann þá stefnu ríkisStjórnarinn-
ar harðlega, að ekki skyldi greidd
full dýrtíðaruppbót á kaup og
hún reiknuð mánaðarlega út.
„Flugumenn erlendrar
helstefnu“.
Afstaða þessa mæta þingmanns
var hins vegar önnur árið 1947,
þegar ríkisstjórn Alþýðuflokks-
ins festi vísitöluna við 300 stig. í
ársbyrjun 1948 fékk hann svo-
fellda tillögu samykkta í verka-
lýðsfélaginu Baldri á ísafirði:
„Fundur, haldinn í Verkalýðs-
félaginu Baldur á ísafirði, þann
15. jan. 1948, lítur svo á, að lögin
um dýrtíðarráðstafanir, sem sett
voru í desember sl., séu spor í
rétta átt, til þess að ráðast gegn
dýrtíðinni og tryggja rekstur at-
vinnuveganna í landinu, og telur,
að verkalýðsfélögunum um land
allt bei-i að styðja ríkisstjórnina
við framkvæmd laganna af
fremsta megni, og gera allt, sem
í þeirra valdi stendur til þess að
þessi virðingarverða viðleitni
þings og stjórnar, til þess að ráð-
ast gegn dýrtíðinni, megi takast.“
Kommúnistar á ísafirði börð-
ust með hnúum og hnefum gegn
tillögu þessari. Og þá valdi
Hannibal Valdimarsson þeim
heitið „flugumenn erlendrar hel-
stefnu".
Talað gegn betri viíund.
Af því, sem hér að framan er
ritað, er ljóst, að Alþýðuflokk-
urinn hlýtur nú að tala gegn betri
vitund. Honum er ljóst, að verk-
fallsbrölt með kommúnistum í
vor er einmitt érlend flugu-
mennska, sem.defðir e. t. v. til
öngþveitis, Enda gengur flokk-
urinn í þvú efni alveg fram hjá
áliti og tillögum nefndar þeirrar,
sem Bandalag starfsmanna ríkis
og bæja og Alþýðusamband ís-
lands skipuðu til þéss áð rann-
saka áhrif-alrhénnfu kaúphækk-
ana á hag verkalýðsins og launa-
manná. Sörnuleiðis gengur hann
í béfliögg ; við ákveðna stefnu
sínW þegaf hann liafðhja . hendi
stjórnarforystu.- Flestir" eru á
einu máli um, að ef Alþýðu-
flokkurinn á að afla sér trausts
og- vii'ðingar verður liann að láta
af þeirri stefnu að reyna að sigfa
kommúnista með yfirboðúm. i
Kí^nnaranámskeið
■-•‘í 'Asknv--- -
Undanfarin mörg ár héfur Lýð-
háskólinn í Askov í Danmörku
haft bæði þriggja og eins mán-
aðár námsláéið.fyrir kennara og,
æskuleiðsleiðtoga á sumrum. ■[
■ Náfnskeið þessi eru jafnan sóít
af kennurum frá öllum Norður-
löndum, þótt stundum hafi, því
miður, verið þar fátt af íslend-
ingum: Námskeiðin éfú jafnt
fyrir barna- og unglingakennara,
og aðra ,sem við uppeldislegar
^WsWÍBPF: V |WuM eru
éHdashitt-
ast þarna ágætir starfsfélagar
víðs vegar að, og leiðbeinendurn-
ir eru úrvalsménn: Fer kennslan
að mestu fram í íyrirlestrum.
Þessi kennaraháskóli hefur
fengið á sig það orð í Danmörk,
að ráðuneyti fi'æðslumálanna þar
gerir hann jafn réttháan til fjár-
hagslegs stuðnings við þá, sem
sækja hann og kennaraháskólann
í Kaupmannahöfn, og greiðir m.
a. 2/3 af launum staðgengla kenn
aranna, sem námskeiðin sækja.
Nú í sumar verða sem áður tvö
námskeið í Askov. Annað hefst
4. maí og stendur í 3 mánuði. Hitt
stendur yfir júlímánuð, aðeins.
Námskeið þessi hafa jafnan
verið mjög ódýr, og svo er enn.
Er áætlað að veran á Askov kosti
um eða lítið yfir 150 kr. á mán-
uði. Og skólagjöld eru engin.
Eitthvað lítilsháttar þurfa þeir
meira að greiða, sem fá eins
manns herbergi. Sennilega má
vænta einhvers styrks handa ís-
lendingum frá Dansk Isl. For-
bundsfond.
Askov er yndislegur sumar-
dvalarstaðui'. Þaf er hægt að
kynnast úrvalsmönnum og hafa
ómetanlegt gagn af verunni á
þeim fræga stað. í sumaú verða
þar ýmsir hinna ágætustu og
lærðustu manna Norðurlanda og
flytja þar fyrirlestra. Skólastjór-
inn, J. Th. Arnfred ágætur mað-
ur og íslandsvinur, vill gjarnan
sjá þar sem flesta íslendinga.
Þeir, sem þéfðu hug á að sækja
þessi námskeið, annað eða bæði,
ge.ta fengið allar nánari upplýs-
ingai' lijá mér.
Akureyri 19. marz 1951.
'•" ’ Snorri' Sigíusson.
I' STUTTU MALI
BREZKA ÚTVARPIÐ hef-
ur orðið vart við leynistöð í
Búlgaríu, sem kallar sig
„Radio Gorianin“. Er útvarpað
fyrirmælum til starfsmanna
andspyrnuhreyfingar frelsis-
vina, sem vinna gegn einræð-
issljórn kommúnista, og sagð-
ar fréttir af kúguninni og
eymdinni, sem ríkir í landinu.
Starfsemi þessarar útvarps-
stöðvar þykir gefa til kj-nna,
að váxandi andspyrna gegn
kommúnistum og Moskvu-
valdinu sé í landinu.
¥
ÚTVARPIÐ frá Moskvu —
í fréttatíma sínum á dönsku —
lét mikið af því á dögunum,
að Leniu-sýning sú, er MÍR
efndi tii í Rej'kjavík hefði
vakið mikla athygli. Sagði, að
kommúnistaforingjar á Akui'-
eyri og fleiri kaupstöðmri
heíðu tfkið sér ferð á hendur
til höfuðstaðarins til að sjá
liina merku sýningu! Virtist
fréttaþjónusta útvarpsins —
hvað Islandi við kom — vera
í frægasta lagi.
-K
í SÍÐASTA hefti tímaritsins
The American-Scandinavian
Review í Nevv York, birtist
grein um björgun Geysis-
manna af Vatnajökli, með
mörgum myndum cftir Edvard
Sigurgeirsson. Á sl. hausti
birti hið fræga tímarit Ulu-
strated London Ncws ínargai'
myndir af björguninni, einnig
eftir Edvard.
-K
EINN HELZ.TI leiðtogi ind-
verskra sósíalista hefur sakað
kínverska kommúnista um að
vera heiinsvaldasinna, sem
hafi tvh'egis stefnt heims-
friðinum í hættu, fyrst með
innrásinni í Tíbet, og síðar
með innrásinni í Kóreu.
■¥
ÍTALSKA STJÓRNIN er
nú að framkvæma endurbæt-
ur á skiptingu ræktunarlands
í milli landsmanna. Nær 2
niillj. ekra verður slcipt upp í
milii bænda. Fá þcir ríkisstyrk
til að kaupa landið. Aðrar 2
millj. ekra verða teknar til
skiptingar á næsta ári.
*
ÍTÖLSKU þingmennirnir,
sem nýlega sögðu sig úr
kommúnistaflokknum, sögðu
í ræðu í Róin fyrir skeninistu,
að tæknilega stæðu Rússar
mjög að haki Vestur-Evrópu-
þjóðum. Sögðust þeir hafa
sannfærst um þetta á ferða-
lagi um Rússland fyrir 2 ár-
um, en þá voru þeir enn í
kommúnistaflokknum og var
boðið til Rússlands til að sjá
dýrðina.
¥
FYRÍR páskahátíðina var
óvenju róstusamt í brezka
þinginu. íhaldsmenn deildu
hart á stjórnina og héldu mál-
þófi uppi, oft langt fram á
nótt. — Nokkrir þingmenn
Verkamannaflokksi’is tóku sig
saman um að reyna að refsa
íhaldsmönnuni fyrir þctta at-
hæfi. — og hefna sín fyrir
vökunætur. Þeir fluttu tillögu
um að þingmanna-barnum
yrði lokað kl. 10 e. h„ og eftir
þann tíma megi ekki veita
áfenga drykki í þinghúsinu.
Segja erlend blöð, að þing-
memi þessir hafi þarna náð
tangai'baldi á haldgóðu vopni
og nnmi íhaidsmenn ekki
kæra sig um að sitja þirigfundi
mikið lengiir en til kl. 10
framvegis!
Samþj'kkt voru á Alþingi 1943
Lög um verzlun með kartöflur o.
fl. og eru þau^enn í gildi. Sama
ár var gefin út reglugerð, 28.
júl,í um mat og flokkun á mat-
arkartöflum, sem einnig hefur
verið óbreytt síðan.
í 6. gr. nefndra laga eru ákvæði
um að allar matarkartöflur skuh
flokka í þrjá flokka: Úrvais-
flokkur, I. fi. og II. fl„ sem seld-
ar eru á helztu verzlunarstöðum
landsins.
í 7. gr. eru ákvæði um það
hverjir skuli hafa á hendi matið,
en eins cg kunnugt er, eru sér-
stakir matsmenn á helztu verzl-
unarstöðum og annast þeir mat
á sölukartöflum.
í 8. gr. eru ákvæði um það, að
óheimilt sé að verzla með kar-
töflur án þess að hafa þær greini-
lega merktar með nafni á af-
brigðum og flokki.
Nú mun vera í vændum breyt-
ing á reglugerð um mat og flokk-
un á kartöflum, sem sennilega
kemur til framkvæmda á næsta
hausti. Breytingar sem vænta
má eru einkum þær, að hert
verður verulega á flokkuninni,
svo sem með stærð, hreinleika af-
brigða, að kartöflurnar séu heil-
brigðar og einnig verður hert á
ákvæðum um útlitsgalla, svo
sem sprungur o. fl
Þ.á mun einnig að vænta mats
á útsæðiskartöflum, sem seldar
eru í verzlunum, en hingað til
hefur ekkert mat verið á útsæð-
inu. Á því leikur enginn vafi, að
•mat á útsæði er nauðsynlegt
'ekki síður en á matai'kartöflum.
Verða gerðar sérlega strangar
kröfur um að afbrigðin séu hrein
og laus við sjúkdóma. Margir
framleiðendur hafa ekki gætt
þess að halda afbi'igðum sínum
hreinum. Einkum hefur viljað
verða misbrestur á því, þar sem
ræktuð hafa verið útlitslík af-
brigði og hjá sumum er þetta
einn hrærigrautur. Sem dæmi
um þgð, skal eg geta þess, að í
fyrravor kéypti eg 2 poka af
Skán, sem selt var sem útsæði.
En þegar til átti að taka voru
kartöflurnar samsafn af alls kon-
ar afbrigðum og ekki meira en
helmingurinn reyndist vera Skán.
Hitt voru ýmiss konar afbrigði,
m. a. Up to date, rauðar, stóri
skoti o. fl. Að sjálfsögðu er ekki
hægt að nota þannig kartöflur til
útsæðis, vilji maður setja niður
hreint afbrigði, enda þótt þau
megi aðgreina með nokkru ör-
yggi á útliti og spírum.
Allir sem ætla að rækta kar-
töfiur til sölu á næsta sumri ættu
því að kappkosta að rækta hrein
afbrigði. Því má búast við að erf-
itt verði að losna við blandaðar
kartöflur þegar strangara mat
verður sett.
—o—
UM ÞESSAR MTJNDIR og fyrri
hluta aprílmánaðar, stendur yfir
flokkun og afhending á þeim
kartöflum, sem menn hafa í
geymslum, og eru ýmist seidar
sem útsæði eða til matar. Hver
sem ætlar að rækta kartöflur á
næsta sumri verður að gsra það
upp við sig, hversu mikið og
hvaða kartöfluafbrigði hann
hyggst rækta, því að innan
skamms þarf að setja kartöflur til
spírunar. Venja er að setja til
spírunar á tímabilinu frá 10. til 20.
apríl. Við 10 til 14° hita, á útsæð-
ið að vera hæíilega spírað eftir
4—6 vikur. Þao er mjög mikil-
vægt að láta kartöflur spíra, því
að með því lengjum við vaxtar-
tímann og fáum öruggari upþ-
skeru. Engum skal ráðlagt að
setja niður óspíraðar kartöflur,
enda þótt fljótvaxin afbrigði geti
gefið fulla uppskeru í góðum ár-
um, en oftast mundi það hafa í
för með sér minni uppskeru.
Hafi menn ræktað sama — eða
sömu afbrigðin — um mörg ár,
ættu þeir að kynna sér, hvort
ekki eru komin ný og betri af-
brigði til sögunnar. Einnig er það
bæði innlend og erlend reynsla,
að aðkeypt, gott útsæði gefur
betri uppskeru, a. m. k. 1. árið,
én heima fengið.
Ilér á eftir koma nokkrar upp-
skerutölur frá tilraunastöðvun-
um árin 1949 og ’50, úr afbrigða-
tilraunum.
Uppskera nokkurra kartöfluaf-
brigða á tilarunastöðvunum síð-
astliðin tvö ár, í h. kg. / ha.
Akurc. Reykh.l Sámsst. Skl
'49 T,0 '49 '50 |’49' '50 '49
Gullauga 148 355 204 194|188 133 2H5
Ben Lom. 212 347 219|292 148 208
Skán 194 290 18fi 178|
Ólafsr. 00 180 154 154 71
Bintje 385 89 j
G. Mount 370 1223 204
Alfa 1184 142
Rosofol. 1186 161
|
Með því að bera saman þessar
tölur, sést að verulegur múnur
er á uppskeru hinna einstöku af-
brigða og einnig nökkur munur
á milli tilraunastöðvanna og
þessara tveggja ára, einkum á
Akureyri. Hér hef eg aðeins tek-
ið með þau afbrigði, sem bezt
hafa reynst þegar lagt er saman
bæði uppskeri og brðlg^gæðfj.
■» “ * -■» «• i.s
' Um eiristöli'' álbrígðmmá- sgefa
til nánari skyringa nokkurra at-
riða:
Gullauga er það afbrigðið, sem
mest er ræktað um lánd allt ög
fer þar saman mikil uppskera og
framúrskarandi bragðgæði. Hér
við Eyjafjörð og víðar norðan-
lands ber oft mikið á því, að kar-
töflurnar springi, og eru það
mikil brögð að því. að þessi galli
rýrir mjög gildi gullauga, má bú-
ast við að með strangara mati
verði erfitt að fá þær í úrvals-
flokk. Um orsök þessa eru menn
ekki á eitt sáttir. Sumir kenna
um of miklum leir í görðum, of
seint tekið upp, of miklum fos-
fórsýruáburði o. fl. Er mikil
nauðsyn að fá úr þessu skorið
með tilraunum og athugunum
framleiðenda.
Ben Lommond. Hér norðan-
lands er þetta afbrigði lítið rækt-
að ennþá, en þessi kartafla er
fljótvaxin og gefur mikla upp-
skeru og mjög sæmileg matar-
kartafla. Tel eg líklegt að ræktun
hennar verði aukin, enda eitt
álitlegasta afbrigðið að mínum
dómi.
Skán er snemmvaxin, gefur
mikla uppskeru, er árviss og er í
meðallagi til matar, að því er mér
finnst. Sumum þykir minna til
hennar koma sem matarkartöflu,
heldur en t. d. Ben Lommond.
Ólafsrauður og rauðar íslenzk-
er eru þau afbrigði, sem ræktuð
eru fyrst og fremst fyrir fram-
úrskarandi bragögæði. Þeirra
ókostur er sá, að þau eru sein-
vaxin og geta því ekki talizt ár-
viss. Samanber uppskeru á Ak-
ureyri 1949. Upp.skerumagnið er
heldur ekki til jafns við fljót-
vaxnari afbrigði. Verður því að
telja hæpið að treysta eingöngu
á þessi afbrigði.
(Framhald á 11. síðu).
1) UppskeriitölUrnar frá Sámsstöðum
1949. En lieildnruppskcra ba-ði stórar
og smáar kartöflur. Allar aðrar tölur
sýna uppskcru að frátlregnti smtelUi.