Dagur - 29.03.1951, Blaðsíða 6

6
D AGUR
Fimmtudaginn 29. marz 1951

D A G U R
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Simi 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er l. júli.
mestan hluta ílotans út í sumar
með sama siiiði og undanfarin ár
og stefna svo öllum til skuldaskila
og kreppulána með haustinu? —
Lausafregnir eru þegar uppi um
gífurlegt verð á síldarmálinu í
sumar. Má því telja líklegt, að verði
ekkert scrstakt að gert, muni útvegs-
menn og • síldarverksmiðjur hefja
undirbúning með sama hætti og
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Verðum við að taka upp nýja
skipan síldveiðimálanna?
í SKRIFUM norskra blaða að undanförnu licfur
þess nokkuð gætt, að Norðmenn hyggja á stórfelldar
breytingar á síldarútgerð sinni við ísland niPsRr
sumar. Kemur þetta og greinilega fram í grein þeirr
um sendiför íslenzkra útvegsmanna til Noregs, sem
nánar er rætt um annars staðar í blaðinu í dag. Með
tilraunum sínum og rannsóknum — einkum á hinu
ágæta skipi G. O. Sars — þykjast Norðmenn hafa
fundið fullgilda skýringu á síldarleysinu hér við land
undanfarin sumur. Iíaldur hafstraumur liggur austur
með Islandi, alllangt norðaustur fyrir landið á breiðu
svæði. Þar mætir liann hlýjum straumum sunnan og
vestan úr hafi. Með þeim straumum fer síldin
göngu sinni frá Noregi, yfir liafið, en hún léggur ekki
í kalda sjóinn, heldur staðnæmist við straummótin
og leitar norður með þessum „vegg“, allt til jan
Mayen. Aðeins lítið magn leitar í rennu a£ hlýrri sjó,
sem er meðfram norðurströnd íslands, og það er
síldin, sem íslenzki síldarflotinn hefur glímt við
undanfarin ár. En hér er um sáralítið magn að ræða
miðað við það feiknamikla síldarmagn, sem er norð-
austur í liafinu. Norðmenn telja nokkurn veginn
víst, að straumarnir í hafinu liggi svipað í ár og í
fyrra. Þeir benda i, að breytingar á hafstraúmum scu
hægfara, taki mörg ár, og megi þvi með nokkurri
vissu segja íyrir um þá. Þeir telja kalda strauminn
hafa færzt austur á bóginn á undanförnum árum —
og síldina þar me'ð liafa íjarlægzt íslenzkú miðin —
og þessi þróun mun halda áfram a. m. k.; í hokkur
ár enn, en þá muni hámarki náð og straumveggurinn
þokast vestur á bóginn á ný. Virðist þetta koma heim
við reynslu íslendinga sjálfra. Ef þessi skoðun er
rétt, mætti e. t. v. búast við síld aftur lyrir Norður-
landi eftir 5—10 ár.
NORSKIR vísindamenn telja þessa skýringu
síldarleysinu við Norðurland fullgilda, og norskir
síldveiðimenn munu nú haga sér samkvæmt þessu.
Þeir vita líka af reynslu síðustu vertíðar við Noreg,
að vísndamennirnir á „G. O. Sars“ eru þeim haukur
i horni. Rannsóknarskipið fann síldargöngurnar
undan Færeyjum í vetur og fylgdist með þeim lieim
undir Noregsstrendur. Þegar göngurnar nálguðust
miðin, kallaði „Sars“ á veiðiflotann, sem hóf veið-
arnar miklu lengra undan landi en venja er og mun
fyrr. Arangurinn varð m. a. bezta síldarvertíð sög-
unnar i Noregi. A sumarsíldveiðunum verður larið
eins að. Kenning Arna Friðrikssonar uni að síldin
gaxrgi yfir hafið milli Noregs og Islands er undirstaða
undirbúnings veiðanna. í sumar á „Sars“ að fylgja
síldinni frá Noregsströndum yfir hafið, og síldvciði
flotinn á að fylgja skipinu. Búast Norðmenn við
mikilli veiði, sérstaklega í nánd við Jan Máyéll,' en
þangað leitar síldiu, og voru þar miklar síldárgöngur,
er leið á sumarið 1950. Af þessu leiðir, að norsk
síldveiðiskip eru ekki væntanleg til síldarleitar hér
undan norðurströnd íslands í sumar. Eru horfur á
því, að þessi stærsti erlendi þátttakandi í síldveið-
unum hér undanfarin ár, ætli nú að eftirláta íslenzk
um skipum leitina á svæðinu frá Horni til Langaness,
EN VERÐA mörg íslenzk skip í síldarleit undan
norðurströndinni í sumar? Þetta er málefni, sem
tímabært er að ræða. Gefurn við gaum að kenning
um og reynslu Norðmanna, eða hyggjumst við gera
verið hefur. Því vcrður samt naúm-
ast neitað, að sá undirbúningur ó-
breyttur virðist vafasamari í ár en
að undanförnu. Aftur á móti þarf
að taka síldveiðimálin öll írýjum
tökum, og gera þar upp möguleika
okkar að sækja síldina á fjarlægari
mið en áður. Þetta er stórmál, sem
knýjandi nauðsyn er að taka til
ræklegrar athugunar hið fyrsta.
FOKDREIFAR
Leigan á Samkomuhúsinu.
Baejarmaðúr skrifar blaðinu:
„EG SÉ í FOKDREIFUM í 12.
tbl. Dags að nokkurs misskiln-
ings gætir um væntanlega samn-
inga á milli bæjarstjórnar og
templara um leigu á Samkomu-
húsinu.’ Enda ér það samróma
við það, sem svo mikið er talað
um þessa dagana, af mönnum
sem eru þeim málum lítt kunn-
úgir~"
Af því að eg er þeim málum
nokkuð kunnúgur, vil eg nú
skýra frá, hvað á bak við þessa
samninga liggur, svo að menn
geti þá, út frá réttum forsend-
um, dæmt um hvort bæjarstjórn
hafi gert rétt eða rangt.
Allir vita að Samkomuhúsið
hefur verið ill nothæft sem leik-
hús undanfarin ár. Og oft hefur
maður heyrt talað um, og lesið
um í blöðúm, harða dóma um
brakandi bekki, kulda o. fl. í hús-
inu. í mörg ár hafa komið fram
harðar kröfur til bæjarstjórnar
um gagngerðar endurbætur á
húsinu, bæði frá Leikfélaginu
sjálfu og fjölda ar.narra bæjar-
búa. Hafa þær kröfur verið svo
háværar og þrálátar, að bæjar-
stjórn gat ekki leitt þær hjá sér
lengur. Ekki var hægt að gera
þær endurbætur án þess að þær
kostuðu fé. En samt urðu þær að
gerast þó dýrar yrðu.
Nú vita bæjarbúar það einnig,
að templarar hafa rekið kvik-
myndasýningar i húsi sínu
Skjaldborg undanfarin fimm ár,
og það í einum tilgangi. En það
er að afla fjár til þess að byggja
gott æskulýðsheimili, með bíó-
sal, sem á að bera uppi nokkuð
af þeim kostnaði, sem leiðir af
rekstri slíks heimilis. Þeir hafa
fengið lóð, á góðum stað í bæn
um, og hafa látið gera uppdrátt
að mjög hagkvæmu og myndar-
legu húsi. En enn hefur ekki
fengist fjárfestingarleyfi til að
hefja verkið.
NÚ HAFA TEMPLARAR
dregið saman nokkurt fé í þessum
tilgangi, sem er ágóði af rekstri
Skjaldborgarbíós, og þykir leitt
að það þurfi að dragast í nokkur
ár enn að hægt sé að hefja æsku-
lýðsstarfsemina, þó í smáum stíl
sé.
Eftir að farið var að vinna að
breýtingum á Samkomuhúsinu,
barst það í tal á milli einstakra
bæjarfulltrúa og templara, hvort
það mundi ekki vera heppilegt að
templarar tækju húsið á leigu í
nokkur ár, og rækju það á sinn
kostnað, og • greiddu bænum
ákveðna ársleigu, en að þeir
leigðu svo aftur Leikfélagi bæj-
arins og fleiri aðilum, svo sem
Menntaskólanum, Barnaskólan-
um, söngkórum og leikflokkum
utan af landi, húsið eftir þörfum.
Og að þeir notuðu það sjálfir til
kvikmyndasýninga þess á milli.
Þetta umtal leiddi til þess, að
bæjarstjóri sendi templurum
bréf, og óskaði eftir ákveðnu til-
boði í húsið, með vissum skilyrð-
um, eins og hér að framan er
tekið fram.
Þetta gerðu templarar. Þeir
sendu leigutilboð. Og tilboðið var
samþykkt í einu hljóða, fyrst í
bæjarráði og síðan í bæjarstjórn.
Svo að nú, þegar þetta er ritað, er
aðeins eftir að undirrita formlega
samninga af aðilum.
Skal það nú tekið fram, að ætl
an templara er að hefja nú á
næsta hausti æskulýðsstarfsemi
húsi sínu, Skjaldborg, og að
nokkru leyti í félagi við Æsku
lýðsfélag Akureyrarkirkju. Allir
vita að séra Pétur Sigurgeirsson
hefur starfað að æskulýðsmálum
með miklum dugnaði undanfarin
ár, en hann hefur alltof lítið hús-
rúm fyrir svo fjölþætta starf
semi. Og eg held að enginn efist
um að æskunni sé þörf á hollum
og góðum uppeldisfélagsskap. En
til þess þarf að losa kvikmynda-
reksturinn úr húsinu að mestu.
Mun þó vera ætlunin að sýna
kvikmyndir í Skjaldborg þegar
Samkomuhúsið er leigt til ann-
arra. Og auk þess munu verða
þar sýndar barnamyndir við og
við.
GETA MENN NÚ, þegar þeir
vita allt sem á bak við liggur
dæmt um það, hvort bæjarstjórn
muni hafa gert rétt eða rangt
með því að leigja húsið. Hún
mun hafa slegið þrjár flugur
einu höggi.
í fyrsta lagi: Útilokað allar
skrallskemmtanr, sem reknar
hafa verið þar undanfarin ár
sem hafa haft miður gott orð á
sér.
í öðru lagi: Hún hefur gert
upp úr gamla húsinu myndarlegt
leikhús, þar sem fer vel um alla
leikhúsgesti.
Og í þriðja lagi: Hún hefur
stutt að því að nú verður hægt að
reka holla uppeldisstöð fyrir
æsku bæjarins, bæði með dans-
skemmtunum, námskeiðum, tóm-
stundavinnu og fræðslustundum
Að lokum skal þess getið, til
samanburðar, að fyrir skömmu
var auglýst til leigu alfullkomn-
asta og stærsta kvikmyndahús
Kaupmannahafnar. Umsækjend
ur um húsið urðu 73. En gengið
var að tilboði bindindissamtaka
borgarinnar, vegna þess, að þeim
var betur treyst til að reka húsið
til sóma fyrir borgina en öðrum
umsækjendum. Enda munu nú
flestir farnir að viðurkenna það
að æskunni er engin hætta búin
undir handleiðslu bindindis
Ókunni maðurinn.
Bergur í Dal skrifar.
VERIÐ ER AÐ sýna sjónleik
hér á Akureyri, sem heitir
„Ókunni maðurinn“. Þar kemur
fram maður, sem vekur það góða
í brjóstum samferðafólksins og
gerir það að betri mönnum.
En hver er ókunni maðurinn
Það er spurning, sem flestir leik
húsgestir munu leggja fyrir sig
Blöðin segja, að hann sé boðber:
þess góða í manninnum. Þetta er
eflaust alveg rétt, svo langt sem
það nær, þótt ástæða geti verið
til að ræðar það ofurlítið nánar
Frá mínu sjónarmiði er ókunni
maðurinn boðberi hins innra
manns — boðberi andans. Hann
(Framhald á 11 .síðu).
Fyrstu gróðrarstörfin
Þegar allt er á kafi í snjó og hvergi sést á döWian
díl, munu fæstir hugsa um gróðurstörf né láta hug-
ann hvarfla að garðyrkju og gróanda.
Það er vetur alls staðar, og útsprungin rós í
stofuglugga eða páskalilja í vasa gleðja okkur eins
og ljós í myrkri. Þótt vetrarríkið sé jafn geigvæn-
legt og raun ber vitni um, er vorið samt á næstu
grösum, því trúum við að minnsta kosti.
Það er því einmitt nú hinn rétti tími til að hefjast
handa fyrir þá, sem ætla sjálfir að ala upp kálplönt-
ur og annað af því tagi.
Rifjað upp.
Um þetta leyti í fyrra var í kvennádálkinum
leiðbeining frá garðyrkjuráðunaut um fyrstu gróð-
urstörfin. Eg geri ekki ráð fyrir, að nokkur sé svo
langminnugur að muna það, sem þar var sagt, en
þar sem upphafið er býsna mikilvægt og ekki seinna
vænna að hefjast handa einmitt þessa dagana, leyfi
eg mér að taka upp helztu atriðin úr þessum leið-
beiningum um innisáningu.
Aðeins fyrir þá áhugasömu.
í samtali um þessi mál, lagði garðyrkjuráðunaut-
ur áherzlu á, að þeir, sem hefðu sérstaklega mikinn
áhuga á grænmetisrækt, hefðu tíma og skilyrði
heima og væru natnir og nákvæmir, ættu að ala
upp kálplöntur sínar, en hinir, sem minni áhuga
hefðu og miður góðar aðstæður til slíks, skyldu
heldur kaupa plöntur í garðyrkjustöð:
Þessar ráðleggingar gilda eflaust e'nn í dag, því
að uppeldi á kálplöntum heirría köstar ávallt
nokkra fyrirhöfn og nókvæmni, þótt þeim, er feng-
izt hafa við það, finnist sú fyrirhöfn harla léttvæg
fundin.
■r-’i'/lJÍU- /- ... .
Iimisáning.
Síðari hluti marz eða um mánaðamótin marz—
apríl, er talinn heppilegasti tímí til að hefja inni-
sáningu. Þótt búast megi við því, að allt verði í
seinna lagi að þessu sinni — vorið 'áennil'ega líka —
er ekki seinna vænna að hefjast handa og fara að
undirbúa það, sem koma skal.
Við sáningu eru notaðir litlir trékassar og er
hæfilegt, að þeir séu um 50x30 cm. að stærð og 15
cm. djúpir. í kassann er sett góð gróðrarmold, og á
kassinn að vera svo til barmafullur, svo að skuggar
myndist ekki við barmana, og plöriturnar þurfi
ekki að teygja sig um of. Fræinu er sáð í raðir,
þannig er betra að komast að arfa, ef hann skyldi
gera vart við sig. Fræin eru hulin með mold og
síðan með þunnu lagi af þurrum sandi. Þegar búið
er að sá, er moldinni þjappað niður með sléttri fjöl,
til þess að raki haldist betur í moldinni. Sandurinn
er hafður til þess, að moldin springi síður, og hann
er einnig góð vörn við rótarflókasveppi, sem sækir
stundum á plönturnar á unga aldri. Kassinn er
hafður í stofuhita en lítilli birtu fyrst í stað, eða
meðan fræið er að koma upp.
Þegar kímblöðin koma í ljós, er kassinn strax
settur í birtu, og síðan er honum snúið daglega.
Vökva þarf annað slagið, en hve oft, fer eftir því,
hve heitt er inni, hve oft sól úti o. s. frv. Nauö-
synlegt er, að góð loftræsting sé í herberginu, þar
sem kassinn er hafður, og raki má alls ekki vera
þar. Þegar 4—6 blöð eru komin í ljós, þarf að um-
planta í dýpri og betri mold, þar sem plöntumar fá
betri vaxtarskilyrði.
Nú tökum við í notkun stærri kassa, og þarf
hann helzt að vera um 20 cm. á dýpt. Gott er að
setja svolítinn áburð saman við moldina í þessum
kassa, og er þá notað eitt af þrennu: húsdýra-
áburður, fiskimjöl eða erlendur áburður. Sé not-
aður erlendur áburður, verður að gæta þess að nota
ekki nema lítið af köfnunarefni. Plönturnar eru
látnar standa með um 5 cm. millibili, og í þessurrí
kassa dveljast þær, þar til þær fara út í garðinn,
en nógur tími er að tala um þann áfanga síðar.
(Framhald á 11. síðu).