Dagur - 17.12.1955, Blaðsíða 23

JÓLABLAÐ D AGS
23
Sumir hafa þo eignað Jóni Jak-
obssyni sýsíumanni Eyfirðinga vís-
una, 'Og getuf það vel staðist tím-
ans vegna. En mér ]vykir líklegra að
Jón Þorláksson sé höfundurinn, því
að heimildir eru fyrir því, að liann
kom vestan Hjaltadals'hheiði, er
hann tók við Bægisárprestakalli ár-
ið 1788. Hann tók við embættinu
13. des., sem var afmælisdagur
bans, þá réttra 44 ára.
Hörgárdalslieiði.
Næst kemur að Hörgárdalsheiði.
Hún liggur mikið lægra en Hjalta-
dalshéiði, er sæmilega góð yfirferð-
ar. Mun hafa komið til álita að
leggja akveg inn yfir hana, og töldu
kunnugir menn, að fuílt svo gott
vegarstæði væri þar sem á Öxna-
dalsheiðinni.
Ekki man ég el’tir því, að ég hafi
heyrt að umferðarslys hali orðið á
þeirri leið. Þó er að heyra á eftirfar-
andi vísu, að höfundurinn liali taf-
izt þar nokkuð:
Lykkja varð á leiðinni,
lengjast tóku stundir.
'Hörgárdals á heiðinni
ihvíldi ég snjónum undir.
Öxnadalsheiði fjölförnust.
Þá kemur loks Öxnadalsheiði,
sem frá landnámstíð hefur verið
lang-fjölfarnasta leið milli sýsln-
anna. Þá leið riðu Austfirðingar og
Eyfirðingar til Alþingis á þjóðveld-
istímunum, og þar fóru höfðingjar
Sturlungaaldar með fjölmenna her-
flokka. Öxnadalsheiði liggur lægst
hinna nefndu leiða. En sá ókostur
er á heiðinni, að vond gil eru vest-
an li! á lienni, þar sem nefnist
Gil jareitur, og var þar oft varasamt
yfirferðar. Þar missti Hrafn Bót-
ólfsson lögmaður, eða einhver ann-
ar háttsettur valdsmaður, 2 hesta,
minnir mig, sem hröpuðu til dauðs
niður í árgilið.
Maðurinn sem hvarf á
Öxnadalsheiði.
Seint á 18. öld, eða snemma á
þeirri 19., hvarf maður einn, sem
lagði norður á heiðina í sæmilegu
veðri. Nóttina áður gisti hann á
Fremri-Kotum í Norðurárdal og
léll grunur á bóndann Jrar, að hann
hefði veitt honum eftirför og ráðið
liann af dögurn. Maður Jressi er
sagt að hafi haft meðferðis nokkra
ljármuni er hann hefði sótt vestur
á land. Einhver rekistefna varð út
af þessu mannshvarfi, en ekkert
upplýstist um þetta. En vinnukona,
sem var á Kotum, hafði sagt frá því
síðar, að bóndinn hefði ekki sést
þann dag, unz komið var langt á
kvöld fram. Margir Iiafa þótz.t sjá
svip manns á heiðinni norðan-
verðri, og segir Jón blindi á Mý-
laugsstöðum frá einu slí'ku atviki á
j^essa leið:
„Ég þurfti að skreppa til Skaga-
fjarðar veturinn 1857. Ég réði til
fylgdar ungan og röskan mann, er
Oddur hét. Gistum við að Steins-
stöðum á vesturleið og ætluðum
okkur að ná vestur yl’ir heiðina dag-
inn eltir. Þann dag var hríðarveð-
ur, en þó vel fært og fórum við
snemma dags af stað frá Steinsstöð-
um. Þegar fram yfir Hólana kom,
jókst fannkomian. Samt brutumst
við að Bakkaseli viðstöðulítið. Þar
bjó þá Egill Tómasson með ráðs-
konu sinni, og ekki annað manna á
•heimilinu. Ávítaði okkur fyrir að
fara frá Steinsstöðum í svona veðri,
þar sem gnógt var heyja. En sjálfur
var hann heylaus og búinh að koma
lé sínu burtu. Engar húsdyr voru
þarna hestgengar, nema bæjardyrn-
ar. Þar tróðum við hesti mínum
inn. Fórum við svo til baðstofu og
sátum þar nokkra stund og rædd-
um við Egil. Sagði hann ok'kur, að
2—3 menn hefðu setzt að á Gili,
næsta bæ að norðan, kvöldið áður
og myndu Jaeir ekki vera farnir
vestur. — Nú rofaði til í lofti og
drifum við okkur þá af stað. En
þegar við korntim skammt ves.túr á
heiðina, segir Oddur, að maðii-T sé
á undan okkur og vil-1 hann óvægur
ná í hann til samfylgdar. En ég
sagði honum að láta þann mann
l’.tra leiðar sinnar, enda vildi hest-
urinn, sem ég reið, fara aðra leið.
Við héldum svo áfram vestur heið-
ina og náðum að Kotum fyrir dag-
setur. Fengum við þar góðar við-
töku.
Nú skal minnast á ferðamennina,
sem voru á Gili. Þeir héldu til
heiðarinnar litlu síðar en við. Urðu
Jjeir varir við þennan lveiðarbúa-
svip, vildu verða honum samferða,
og er ekki að orðlengja það, að þeir
ráfuðu eftir honuni allt austur að
Kaldbaksdal. Þar áttuðu þeir sig
loks. Komust þeir ekki fyrr en um
fótaferðartíma að Kotum, hraktir
og hrjáðir."
Þegar Arngrímur prestur Bjarna-
son á Bægisá fór vestur til Skaga-
fjarðar að leita ráðahags við húsfrú
Ingu Jónsdóttur í Hofstaðaseli,
missti hann og fylgdarmaður hans
hest niður í heiðargilið. Varð þá
prestur aumur við og bjóst við að
hesturinn væri dauður, en svo ólík-
lega vildi til, að hesturinn virtist
'heill. Var hann með reiðing og
pjönkur, hafði komið niður á klyf-
berann og hann brotnað. En það
mun hafa hlíft hestinum.
Suðuireið J»ingmanna.
Þess skal lfka getið, að sumarið
1889 lögðu nokkrir kursríðandi
menn með lausa hesta vestur Öxna-
dalsheiði á leið til Reykjavíkur.
Meðal þeirra voru alþingsmennirn-
ir Arnljótur Ólafsson á Bægisá og
Jón Sigurðsson á Gautlöndum. —
Þegar þeir komu skarnmt upp á
heiðina, þurfti Jón að stanza, En
samferðamennirnir gerðu sig seka í
því gáleysi, að halda áfram með
hestana. Vita þeir svo ekki fyrr til
en hross JkiÖ, er Jón reið á, kom í
s
<