Dagur - 30.01.1957, Side 7

Miðvikudaginn 30. janúar 1957
aDAGUR
7
Finnar minnsfir drykkjumenn á Norðurlöndum
<5HRS» *
„Sé drukkið, verður liátíð44
Heildaráfengisneyzlan, miðað
við hreinan vínanda á hvern íbúa,
var árið 1955 4,09 lítrar í Sviþjóð,
3,25 í Danmörku, 2,0 í Noregi og
1,97 lítrar í Finnlandi. í þessari
skýrslu skipar þannig Finnland
heiðurssessinn með sóma. Og
einmitt nú nýlega hafa nýjar
staðtölur yfir áfengisneyzsluna í
Finnlandi á þrem fjórðungum
nýliðins árs sýnt minnkun sem
svarar 6,5% borið saman viðsama
tíma 1955. Aukin neyzla er aðeins
á léttum vínum og öli,
sala sterkra víntegunda, „spíra“
og brennivíns, hefur minnkað að
mun (6,7%). Staðtölurnar gera
þannig kunnugt um tvö jákvæð
fyrirbæri í senn: menn drekka
yfir höfuð minna og snúa sér frá
sterkari tegundum til hinna
veikari.
að fá vín, þar er það hvenær sem
er veitt með mat.
Gamlir og grónir siðir og áhrif
hljóta vissulega að valda nokkru
um, hvernig fólk breytir gagn-
vart víni. Það eru mjög smáir og
takmarkaðir félagshópar manna í
Finnlandi sem drekka áfengi að
staðaldri og reglulega „snafsinn“
með mat, staupið fyrir hádegið,
þvílíkt má kallast óþekkt. Að
bjórnum einum undanteknum
getur engin tegund áfengis kall
en ast daglegur drykkur. Það er við
hátíðleg 'tækifæri, sem drukkið
í Finnlandi — og það er nú
emu sinni svona, að sé drukkið,
verður hátíð. Slíkar venjur eru
<vel fallnar til að stuðla að full-
komnu bindindi í hversdagslífinu.
Þrátt fyrir þessa ánægjulegu
þróun eru menn ekki alveg
ánægðir í Finnlandi. Það er mjög
gott að vínneyzla á íbúa minnkar
fremur en eykst í Finnlandi,
þrátt fyrir að almenningur getur
veitt sér dýrari og betri lifnaðar-
hætti en áður, en það er skugga-
leg staðreynd, sem malgagn
bændasamtakanna í Helsingfors
Maakanoa, fullyrðir, sem sé, að
afbrot framin í ölæði séu til
muna algengari í Finnlandi en
öðrum löndum í tiltölu við fólks-
fjölda. Mætti e. t. v. orða það svo
að þótt Finnar hafi vín um hönd
með hófsemi, þá sé óhófið enn
alltof algengt lijá einstaka
mönnum.
Markvisst er
Finnlandi að
stefnt að því í
efla vinsældir
\ En hængurinn á þessu ráði er sá,
að í staðinn gengur fjörið e. t. v.
nokkuð langt við hátíðleg tæki-
færi.
Þrátt fyrir hina litlu neyzlu
alkóhóls í Finnlandi er, eins og
af framangreindu má sjá, vanda-
mál við að etja, sem markvisst er
i-eynt að ráða fram út á ábyrgan
hátt. Mönnum er til fulls ljóst að
ekkert sem gert er bindindissemi
til stuðnings ber árangur þegar í
stað, en jafnframt virðist þróunin
sýna, að sameinað starf þraut-
hugsaðrar verðlagningar, upp-
lýsingastarfsemi í jákvæðum
anda og hófsamlegar hömlur
gegn ofneyzlu, er á löngum tíma
líklegt til að bera árangur. Það
eitt, að neyzlan er minnkandi,
samtímis því að fólkinu fjölgar
og lífskjörin batna, er nokkuð
athyglisvert.
Þeir sfanda í skjóli við sam-
Sjálfstæðismenn sýndu hug sinn allan, }>egar þeir neituðu
samvinnumönnunt um nauðsynleg leyfi -til kaupa á nýju,
stóru olíuflutningaskipi í 3 ár. Var þó ekki um ríkisábyrgð
að ræða eða aðrar J>ær sku ldbindingar, sem réttlætt gátu þá
andstöðu. Hins vegar var mikil þörf fyrir nýtt olíuskip og a£
engum í efa dregin.
Áldarafmæli Páls J. Árdals
veikra víntegunda á kostnað
hinna sterkari. Að þessu stuðla
bæði verðlagning og upplýsinga-
starfsemi. Þetta á sér stað þrátt
fyrir að bindindishreyfingin tek-
ur efasama afstöðu. Hún telur, að
algjört bindindi sé eina trausta
stefnan, með því að jafnvel
neyzla veikra drykkja leiðir af
sér ofneyzlu hinna sterkari. En
áróðurinn fyrir algjöru bindindi
hefur fengið á sig annan blæ, en
hann hafði fyrir fáum árum síð-
an. Nú eru menn að prédika
um kosti bindindisseminnar og
hverfa meir og meir frá skelfi-
áróðri fyrri tíða, en áhrif hans
hafa sannað hið fornkveðna: að
hinn forbiðni ávöxtur freistar.
Áfengi er tiltölulega auðfengið
í Finnlandi. Fullorðið fólk getur
samkv. lögum keypt einn pott
áfengis á dag. En þetta er kenn-
ingin ein, því að kaupin eru
skráð á persónulega merkt eftir-
litsspjöld og alltof tíð kaup hafa
fyrr eða síðar þau áhrif, að farið
er að taka fyrir þau að einhverju
leyti. Sýni það sig að hlutaðeig-
andi hafi leiðzt út í skaðlega of-
neyzlu sjálfum sér, er spjaldið
tekið út af skránni og hefur þá
eigandi þess misst rétt sinn til
áfengiskaupa í „ríkinu“. Skömm-
ustan af þessu hefur án efa mikil
áhrif án þess að eftirlitið hái neitt
hinum gætnu og hófsömu. — I
vcitingahúsunum er mjög auðvelt
Næstkomandi föstudag, 1. fe-
brúar 1957, er 100 ára fæðingar-
afmæli Páls J. Árdal kennara og
skálds á Akureyri. Páll var Ey-
firðingur að ætt, fæddur að
Helgastöðum í Saurbæjarhreppi
og ólst þar upp hjá fátækum for-
eldrum.
Snemma lærði hann silfursmíði
en gekk síðan á Möðruvallaskóla
fyrstu starfsár skólans og útskrif-
aðist þaðan með góðum vitnis-
burði.
Tveggja vetra nám að Möðru-
völlum var eina skólaganga Páls
og sýnist hún vel hafa dugað
hinu unga skáldi úr Eyjafii'ði.
Snemma fékkst hann við ljóða-
gerð, samdi sögur, samtalsþætti
og leikrit. Leikritagerð var hon-
um jafnan hugstæð, og eru vel
kunn mörg leikrit hans og hafa
mörgum skemmt. Skjaldvör tröll
kona, Tárin, Saklaus og slægur,
Happið, Þvaðrið, Á glapstigum og
Strikið, eru öll eftir Pál J. Árdal.
En leikþættir hans og sjónleikir
voru 14 talsins. Ljóðmæli hans
voru gefin út árið 1905 og aftur
Ljóðmæli gömul og ný árið 1923.
Auk þess birtist eftir hann í
blöðum og tímaritum fjölmörg
kvæði, eða allt frá 1879. Og Páll
orti til dauðadags og jafnvel eftir
að hann var blindur orðinn og
vanheill.
Um Pál J. Árdal segir frændi
hans, Steingrímur J. Þorsteins-
son, í formála að bók hans Ljóð-
mæli og leikrit: „Hann veitti öðr-
um meira en lífið rétti að honum.
Hann ruddi fyrstur eða hlóð upp
margar brautir, sem við höfum
síðan farið. Alþýðufræðarinn og
alþýðuskáldið leggur undirstöður
þeirra vega, sem mönnum eru
greiddir til æðri menntunar og
aukins þroska."
Aðalstarf Páls var kennsla. Var
hann búsettur á Akureyri frá
1883 og jafnan kennari við Barna
skólann og Gagnfræðaskólann. —
Lét hann af kennslustörfum
sjötugur að aldri. Hann andaðist
1930.
Páll J. Árdal samdi allmargar
kennslubækur og einnig fékkst
hann við blaðamennsku. Hann
var verkstjóri á sumrin og lagði
marga þjóðvegi í Eyjafjarðar- og
Þingeyjarsýslum. — Ennfremur
var hann bæjarverkstjóri á Ak-
ureyri um skeið.
Páll J. Árdal var mikils virtur
borgari þessa bæjarfélags og kom
víða við sögu. Mörg kvæðin hans
eru gullfalleg og numin af ungum
sem öldnum. Þau eru dýrmæt
gjöf til samfélagsins.
Það væri minningu hans sam-
boðið að bæjarfélagið sýndi að
hann væri ekki öllum gleymdur.
Barnaskólinn mun minnast
dagsins með nokkurri viðhöfn.
Enn þá er barizt við
engisprettur
Frá tímgunarstöðunum í Sú-
dan og nýlendum Frakklands
umhverfis Miðjarðarlínuna í Af-
ríku, hafa kynstur af engisprett-
um komist til Algier, Marokko,
Etiópíu, Saudi Arabíu og Yemen
og eyðilagt þar uppskeruna. FAO
— matvæla- og landbúnaðar-
stofnun S. Þ. — sem safnar
skýrslum um eyðileggingar af
völdum engispretta, segir frá, að
hafizt sé handa til víðtækra að-
gerða gegn engisprettunum.
Á Arabíuskaganum eru þessi
alþjóðaátök sameinuð í Jeddah,
en þar hefur FAO komið á mið-
stöð til tortímingar engisprettum.
Jafnframt hafa nú verið gerðar
áætlanir til stofnunar hliðstæðra
miðstöðva í Addis Abeba, höfuð-
borg Etiópíu, en þaðan er ætlunin
að stjórna aðgerðunum á ýmsum
stöðum í Súdan, Etiópíu, Somali-
landi Frakka og Kenya. Ríkis-
stjórn Yemen hefur veitt fé að
jafnvirði 10.000 dollara til út
rýmingar á engisprettum. Sem
stendur starfa kunnáttumenn frá
Egyptalandi og Saudi Arabíu að
því að sporna við því, að nýjir
engisprettuflokkar komist leiðar
sinnar.
Þegar innflutningsleyfið löks-
ins var veitt fyrir atbeina Fram-
sóknarmanna, fengu Olíuverzl.
ísl. og Skeljungur sams konar
leyfi, sem enn er ónotað, var
skjótlega brugðið við og Hamra-
fell keypt. Kaupendur voru SÍS
og Olíufélagið h.f. Með Hamra-
felli var fyrsta stórskipið komið
undir íslenzkan fána. Getur það
flutt um helming þess olíumagns
sem landsmenn þurfa. Á sama
tíma höfðust hin olíufélögin ekki
að.
Skipið kostaði nær 50 milíjónir
króna, og auðnaðist samvinnu-
mönnum að fá crlent Ián til
kaupanna. Það eitt cr mjög at-
Iiyglisvcrt, og sýnir Iánstraust
íslcnzkra samvinnumanna er-
erlendis.
íhaldið heilsar skipi
með níðskrifum
Hefst þá annar þáttur þessa máls.
Hamrafell kom með fyrsta olíu-
farm sinn til landsins 9. desem-
ber og hafði innanborðs um 15
þús. lestir af olíu og benzíni frá
Svartahafshöfnum.
Nýjum skipum, sem íslenzka
flotanum bætast, hefur ætíð verið
fagnað af alþjóð. Eyþjóð með
fábreytta framleiðslu, þarfnast
mikilla flutninga og skipaskort-
urinn hefur þjakað okkar þjóð
bæði fyrr og síðar.
En svo undarlega brá við að
stærsti stjórnmálaflokkur lands
ins og öll hans málgögn og
málpípur, hófu samtímis upp
liatramasta níðsöng, sem um
getur í sögunni, þegar nýtt at-
vinnutæki hleypur af stokkun-
um, og lengi vcrður í minn-
um hafður.
Allt frá komu skipsins til þessa
dags, hafa Sjálfstæðismenn birt
svívirðileg rógskrif um útgerð
Hamrafells og notað til þess öll
þau skammaryrði, er hugkvæmni
þeirra leyfði.
Yfirburðir samvinn-
unnar
Hamrafell flutti olíuna fyrir 160
shillinga hverja smálest, en önn-
ur skip fyrir 220 shillinga. 'Þetta
var of mikið fyrir Sjálfstæðis-
menn og of augljós stórsigur fyr-
ir SÍS og Olíufélagið. Sjálfstæð-
isrnenn gátu bókstaflega ekki af-
borið* hina augljósu yfirburði
samvinnumanna í þessu stórmáli.
Til þess að leiða athyggli al-
mennings frá þessu, var herferð-
in gerð.
Þeir standa í skjólinu
Sjálfstæðismennirnir segja að
Hamrafell gæti haft íarmgjöldin
ennþá lægri og þess vegna séu
olíuflutningarnir með 160 shill—
inga á smálest, og þar með 60
shillingum lægra farmgald en
önnur skipafélög taka, hreint ok-
ur. Á meðan þessari rógsiðju er
haldið uppi af Sjálfstæðismönn-
um, nýtur Olíuverzl. ísl. og
Skeljungur og allra þeirra við-
skiptavinir þessara hagstæðu
flutninga, þar sem olíunni er
verðjafnað og alls staðar seld
neytendum á sama verði. Þessum
olíufélögum hefur því verið rétt
bróðurhönd.
Tornæmir á fræði
Morgunblaðsins
Samkvæmt samkeppniskenn-
ingum Sjálfstæðismanna, átti
Hamrafell eingöngu að flytja
olíur fyrir samvinnumenn og
Iáta þá eina njóta hinna hag-
stæðu flutninga og koma svo
keppinautunum á kné í eitt
skipti fyrir öll í krafti hinnar
nýju aðstöðu.
Svo alger er sigur samvinnu-
manna í þessu máli að margir
Sjálfstæðismenn skilja ekki æsi-
fregnirnar um olíuna í sínu ágæta
Morgunblaði. Þeir sjá ekki olíu-
þjófinn, braskið eða fjárdráttinn
og þeir koma ekki auga á okur-
stimpilinn, sem átti að setja á
skipið. Þeir vita það ofur vel að
hagstæð farmgjöld Hamrafells
lækkar allt olíuverð og þeir
njóta góðs af á meðan verðjöfn-
un er viðhöfð.
Þjáning og niðurlæging
Eftirtéktarvert er þáð í 'öll-
um „okur“-skrifum Sjálfstæðis-
manna um farmgjöld Hamrafells,
hvílíkt traust þeir bera þó til
samvinnumanna, að þeim kem-
ur ekki til hugar að Oliuverzlun
íslands h.f. og Skeljungur séu á
barmi hyldýpis í samkeppninni
við SÍS og Olíufélagið — ef hin-
um síðarnefnda þóknaðist að sjá
þau hverfa.
Samkvæmt fræðum hinnar
skefjalausu samkeppni, sem
Sjálfstæðisflokkurinn og málgögn
hans telja sig málsvara fyrir, er
það auðvitað hin mesta þjáning
og hrein niðurlæging að þurfa
nú í augum allrar þjóðarinnar
að standa í skjóli við samvinnu-
menn.
Olíuverzlun íslands og Skelj-
ungur eru algerlega ósamkeppn-
isfær um verzlun með olíur, eins
og nú er komið. Þetta er hin op-
inbera staðreynd og undirrót
allra níðskrifa um olíumálin.
Að
velja og
liafna
Vonandi neyða ábyrgðarlítil
skrif Morgunblaðsmanna og ann-
(Framhald á 8. síðu.)