Dagur - 22.06.1982, Blaðsíða 6

Veður var mjög gott í Þingeyjarsýslu um sl. helgi. Hér má sjá nokkra aðal-
fundarfulltrúa í fundarhléi. Myndir: áþ.
Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands:
Höfum breyst úr hníp-
inni þjóð í vanda í
nútímaríki velferðar
Vigdís Finnbogadóttir, forseti
íslands, flutti ávarp á hátíðar-
samkomunni á Laugum og sagði
þá við það tækifæri:
„Að baki þess að vera sjálfstæð
þjóð og vera þar ofan á lítil þjóð
og. stolt, meðal ótal stórþjóða í
víðri veröld liggja stórar og miki-
ar hugsjónir. Hugsjónir óteljandi
manna, sem létu sér ekkert fyrir
brjósti brenna í dirfsku sinni til að
stíga skref til þeirrar framtíðar,
sem á þessari stundu er okkar
nútíð.
Óskabarn þjóðarinnar lét á sín-
um tíma þau orð falla, að samein-
aðir stöndum vér, en sundraðir
föllum vér. Mættum við einatt
hafa þau orð að leiðarljósi.
Samvinnuhreyfingin sem nú er
eitt hundrað ára, er ein varðan á
vegferð íslendinga til eigin sjálf-
stæðis. Hún er einnig sönnun
þess, að okkur er unnt að starfa
saman, þó ráðrík séum hvert og
eitt og hver vilji vera sinn eigin
herra.
Sameiginlegur arfur og sameig-
inleg framtíð okkar íslendinga
hefur eflaust verið ofarlega í hug-
um þeirra, sem stofnuðu fyrsta
kaupfélagið, Kaupfélag Þingey-
inga, fyrir réttum eitt hundrað
árum. Fyrsti framkvæmdastjór-
inn, Jakob Hálfdánarson á
Grímsstöðum við Mývatn, og
fyrsti formaður kaupfélagsins,
Jón Sigurðsson á Gautlöndum,
sáu fyrir sér nýja tíma á íslandi,
menn sem trúðu á afl og samtaka-
mátt þessarar þjóðar. Það var
fyrir atbeina slíkra manna, að
verslunin varð íslensk og atvinnu-
tækin urðu eign landsmanna.
Þetta fyrsta kaupfélag og síðan
þau sem fylgdu í kjölfarið störf-
uðu því í anda Jóns Sigurðssonar,
forseta, sem aldrei þreyttist á að
minna landsmenn á mikilvægi
innlendrar verslunar í sjálfstæðis-
baráttu þjóðarinnar.
Kaupfélag Þingeyinga var í
fyrstu smátt, sem eðlilegt er, en
brátt óx af þessum mjóa vísi
hreyfing, sem nú telur innan vé-
banda sinna tæpan fimmta hluta
íslendinga. Samband íslenskra
samvinnufélaga, sem var einmitt
80 ára á þessu ári, er ein öflugasta
hreyfing landsmanna, verslunar-,
félags- og fræðslusamtök, sem
auðgað hefur líf jjessarar þjóðar
um langt árabil. A því leikur eng-
inn vafi, að samvinnuhreyfingin
hefur átt drjúgan þátt í að endur-
vekja fornan lífsþrótt þessarar
þjóðar. Á þeirri öld, sem liðin er
frá upphafi samvinnuhreyfingar,
höfum við breyst úr hnípinni þjóð
í vanda í nútímaríki velferðar.
Þótt það lóð, sem við leggjum á
vog í veraldarmálum, sé ekki
stórt, þá er það ekki lítilvægt. Við
eigum auð að gefa öðrum
þjóðum, trú á framfarir með sam-
stöðu og samvinnu að vopnum,
bætt lífskjör, betri menningu,
fáar brynjur og engin sverð. En
með auð í eigin garði er einatt
vandmeðfarið, andlegan jafnt
sem veraldlegan. Það er hægt að
glata því, sem við höfum eignast
fyrir þrotlaust verk brautryðj-
enda. Þannig gæti farið, ef við
hættum að standa saman og látum
sundurþykkju ráða ferðinni. Þótt
við berjumst ekki á framandi víg-
völlum kynnum við að heyja gjör-
eyðingarstríð gegn okkur
sjálfum. Efnaleg velferð og and-
legur auður getur orðið að ösku í
bræðravígum. Það ættum við að
hafa lært af okkar eigin sögu.
Með samstarfi og samstöðu er
hins vegar afl okkar íslendinga
ómælt. Þann samhug má flytja út
og gefa öðrum þjóðum á sama
hátt og brautryðjendur samvinnu-
hreyfingarinnar á íslandi gáfu
öðrum landsmönnnum á sínum
tíma. Ég óska okkur íslendingum
til hamingju með afmælisbarnið,
öldunginn, sem ber aldurinn með
virðulegri reisn. Og við vonum
öll, að hann megi ásamt okkur
sjálfum lifa og dafna í anda þeirra
hugsjónamanna, sem horfðu fram
á við í traustri trú á gott land og
góða og skynsama þjóð.“
Samvinnusjóður Islands:
Ætlað að efla íslenskt atvinnulíf
Sérmál aðalfundar Sambands-
ins að þessu sinni var stefnu-
skrá samvinnuhreyfingarinnar
og var hún samþykkt sam-
hljóða á fundinum. Formaður
stefnuskrárnefndar var Hjörtur
Hjartar fv. frkvstj. og hafði
hann framsögu á aðalfundin-
um. Aðalfundurinn samþykkti
einnig tillögu um að stofnaður
yrði sérstakur sjóður, sem
hefði það hlutverk að efla þátt
samvinnuhreyfingarinnar í
atvinnulífí landsmanna.
Erlendur Einarsson, forstjóri
SÍS, lagði tillöguna fram. í henni
er gert ráð fyrir að öllum kaupfé-
lögum SÍS og samstarfsfyrirtækj-
um þess verði boðin aðild að
sjóðnum, sem á að heita Sam-
vinnusjóður íslands. Tillagan var
mikið rædd og þótti fundarmönn-
um afar brýnt að þessi sjóður yrði
að veruleika og á það að geta orð-
ið fyrir áramót. Bent var á að
mörg verkefni á sviði atvinnulífs
eru ákaflega fjárfrek og ekki á
færi einstakra kaupfélaga eða
fyrirtækja að standa undir þeim.
Með þessu móti, töldu fundar-
menn, gæti samvinnuhreyfingin
enn betur tryggt sér hlutdeild í
þeirri þróun, sem væri að verða í
íslensku þjóðfélagi og stuðlað að
uppbyggingu atvinnulífsins.
Það kemur fram í tillögunni að
aðild að sjóðnum sé bundin því
skilyrði að viðkomandi félag sam-
þykkti að kaupa samvinnusjóðs-
bréf fyrir ákveðna lágmarksfjár-
hæð næstu 5 ár frá stofnun
sjóðsins. eftir því sem nánar er
kveðið á um í stofnsamningi. Skal
haft samráð við stjórnir kaupfé-
laga og samstarfsfyrirtækja um
gerð stofnsamnings svo víðtæk
samstaða geti orðið um uppbygg-
ingu sjóðsins. í samþykkt aðal-
fundar Sambandsins segið að lok-
um um sjóðinn: „Hlutverk sam-
vinnusjóðs íslands skal einkum
vera í því fólgið að efla þátttöku
samvinnuhreyfingarinnar í
atvinnulífi landsmanna og frekari
uppbyggingu þess í anda og sam-
ræmi við stefnuskrá Samvinnu-
hreyfingarinnar."
„Ég vil leggja á það sérstaka
áherslu á þ^ssum sjóði er ætlað að
efla íslenskt atvinnulíf," sagði
Valur Arnþórsson, stjórnarfor-
maður Sambandsins á fundi með
blaðamönnum. „Mörg verkefni
eru svo stór að þau eru ofviða
einstöku kaupfélögum eða sam-
vinnufyrirtækjum. Það hefur bor-
ið á því í auknum mæli á síðustu
árum að menn hafa fundið að þeir
þurftu að samstilla kraftanna til
þess að koma stærri verkefnum í
höfn og fyrir það hefur í rauninni
vantað farveg.“
Stóriðju bar á góma og hugsan-
lega þátttöku samvinnuhreyfing-
arinnar í henni. Erlendur Einars-
son sagðist ekki vilja útiloka slíka
þátttöku. „Mér finnst það hart er
aðeins ríkið og erlendir auðhring-
ar geti tekið þátt í slíku.“
Valur Arnþórsson sagði, að
forráðamenn Sambandsins vissu
um mörg verkefni sem bíða sam-
vinnuhreyfingarinnar. „En að
sjálfsögðu hefur engin afstaða
verið tekin til þess að hverju sjóð-
urinn beinir kröftum sínum í upp-
hafi.“
Tekjuafgangur í fyrra
liðlega þremur milljór
í ársreikningum Sambands ísl. samvinnufélaga, sem lögö var fram á
aðalfundinum á Húsavík um sl. helgi, kemur fram að heildarvclta
SÍS nam rúmlega 2.383 milljónum króna á síðasta ári, samanborið
við rúmlega 1.613 milljónir króna á árinu 1980. Aukningin milli
ára nemur því 770 milljónum króna, eða 47,7%. Veltuaukning var
hlutfallslega mest hjá Skipadeild og Sjávarafurðadeild.
Tekjuafgangur Sambandsins
fyrir lokafærslur á rekstarareikn-
ingi er 6.837 þúsund krónur. Þar
frá dragast endurgreiðslur til
frystihúsa, 3.756 þúsund krónur,
og er þá endanlegur tekjuafgang-
ur rekstrarreiknings, til ráðstöf-
unar á aðalfundi, 3.604 þúsund
krónur. Til samanburðar má geta
þess, að á árið 1980 var tekju-
afgangur fyrir lokafærslur 9.265
þúsund krónur, endurgreiðslur til
frystihúsa voru 3.604 þúsund
krónur, aukaniðurfærslur vöru-
birgða 3.000 þúsund krónur og
endanlegur tekjuafgangur á
rekstrarreikningi 2.661 þúsund
krónur.
Brúttótekjur á rekstrarreikn-
ingi eru um 450 milj. króna og
hafa aukist um nær 46% frá árinu
á undan. Rekstrargjöld eru tæpar
339 milj. og hækkuðu um 56%.
Launakostnaður SÍS á árinu
1981 nam 181 milj. króna og
hækkaði um 56%. Á srðasta ári
var launakostnaðurinn um 53% af
heildarrekstrargjöldum. Starfs-
menn SÍS í árslok 1981 voru
1.778, en voru 1.824. Fækkun
starfsmanna hefur fyrst og fremst
orðið í Iðnaðardeild.
Eiginfjárstaða SÍS er góð og
batnaði milli áranna. Þá batnaði
greiðslufjárstaða SÍS á árinu.
Fjárfestingar SÍS á árinu námu 32
milj. króna.
Félagsmenn Sambandskaupfé-
laganna voru 41.792 í ársbyrjun,
en hafði fjölgað í 42.882 í árslok
1981. Fjölmennasta kaupfélagið
er eins og fyrri ár Kaupfélag
Reykjavíkur og nágrennis, með
14.003 félagsmenn í árslok. Næst
í röðinni koma Kaupfélag Eyfirð-
inga, Akureyri með 7.459 félags-
menn, Kaupfélag Suðurnesja,
Keflavík með 2.884 félagsmenn,
Kaupfélag Þingeyinga, Húsavík
með 1.839 og Kaupfélag Árnes-
inga, Selfossi með 1.717.
í skýrslum Hagdeildar SÍS
kemur fram að 31 félag var gert
upp með hagnaði samtals að upp-
hæð 15.388 þúsund krónur, en 9
félag voru gerð upp með halla að
upphæð 6.218 þúsund krónur.
Hagnaður umfram halla er því
9.170 þúsund krónur.
Erlendur Einarsson forstjóri
ritar að vanda ávarp í ársskýrsl-
una. Þar dregur hann m.a. saman
nokkur lykilatriði úr rekstrarnið-
urstöðu síðasta árs, og ræðir síðan
þá erfiðleika sem við er að stríða í
iðnrekstrinum, ásamt þeim blik-
um sem eru á lofti vegna harðn-
andi samkeppni Kanadamanna í
sölu sjávarafurða á Bandaríkja-
markaði, og einnig vegna hins
skyndilega samdráttar sem hefur
orðið á útflutningsmörkuðum
fyrir dilkakjöt. Síðan segir Er-
lendur: „Þegar þetta er skrifað
syrtir mjög í álinn í íslensku efna-
hagslífi. Ef ekki koma óvænt
höpp, sem vart eru sjáanleg, hlýt-
ur einhver lífskjaraskerðing að
eiga sér stað. Spurningin verður
því hvernig helst skuli brugðist
við vandamálunum, aflabrestin-
um, markaðserfiðleikunum,
hinni veiku stöðu útfluttnings-
atvinnuveganna, samfara hinni
miklu verðbólgu.
Fyrstu viðbrögð verða að vera
6 - DAGUR - 22. júní 1982