Dagur - 17.12.1982, Blaðsíða 10

Rætt við Harald Gíslason, mjólkursamlagsstjóra á Húsavík
Á íslandi hefur löngum verirt til
fólk meö miklar frásagnagáliir
»g góftar. AA hlusta á slíkt fólk
segja frá getur verirt mikirt
ævintýri. Vissulega er slíkt fólk
til enn þann dag í dag, þótt tírt-
arandans vegna þart skipi
kannski ekki þann sess sem þart
gerrti fyrir fjölmirtla og afþrey-*
ingartækjanna sem tröllrírtaJ
þjóðfélaginu í dag.
Virtmælandi minn art þessu
sinni er vissulega einn af þeim.
Frásagnargáfur hefur hann ein-
stærtar og skemmtilegar. Hann
kom til Húsavíkur, art sunnan,
fyrir brártum 36 árum. Art vísu
ætlarti hann einungis art vera
hér nyrrtra í eitt ár. Hinsvegar
högurtu forlögin því svo, eða
hvart menn vilja kalla þart, art
árin urrtu svo mörg. Hann er
Flóamaður i artra ætt en
Hreppamartur í hina og er af
Bergsætt. Hann fæddist art
Haugi í Gaulverjabæjarhreppi
28. apríl árirt 1915. Haraldur
Gíslason heitir hann og er
mjólkursamlagsstjóri á Húsa-
vík.
„Byrjaði snemma
að vinna fyrir mér“
Ég byrjaði snemma að vinna fyrir
mér. það var ekki um neitt annnrt
að ræða. Fjölskyldan var stór og
peningaráð hennar ekkert of
mikil, þótt aldrei liðum við skort.
Fjórtán ára gamall réð ég mig upp
á hálfan hlut á árabát, sem gerður
var út frá Loftstaðasandi. Þar var
útræði á fyrri öldum og allt fram á
þessa. Það var ekki algengt að svo
ungir drengir kæmust til sjós en ég
naut þeirra forréttinda vegna
frændsemis við Loftstaðafólkið.
Þetta var sexæringur og við vorum
bæði með línu og færi. Haustið
eftir fór ég til Reykjavíkur og réð
mig á togarann „Tryggva gamla",
hjá Ólafi Ófeigssyni, skipstjóra.
- Var ekki erfitt fyrir óharðn-
aðan unglinginn að vera togara-
sjómaður í þá daga.
Ja, ég efast um að nokkrir ung-
lingar léti bjóða sér það í dag.
Fyrsta túrnum gleymi ég aldrei.
Ég var bullandi sjóveikur og hélt
engu niðri. Það þýddi samt ekkert
að vera með neinn aumingjaskap
og einhvern veginn tókst mér að
standa vaktina.
Þegar ég kom í land þá hét ég
sjálfum mér því að fara aldrei
aftur á sjóinn. Samt fór það nú svo
að eftir fáeina klukkutíma í landi
fór égaftur á sjóinn. Það varerfitt
að fá skipsrúm í þá daga og lítið um
atvinnu í landi, það var því ekki
um neitt annað að ræða en að
halda áfram og reyna að spjara
sig.
Ekki var kaupið hátt, og þar
sem ég var aðeins fimmtán ára
þurfti ég að láta mér nægja að
vera á tæplega hálfum hlut. Á
„Tryggva gamla" varég hálft ann-
að ár. Þá réð ég mig á annan tog-
ara, „Ver", sem einnig var gerður
út frá Reykjavík. Þar var ég eina
vertíð sem kyndari. Þar sem mig
vantaði tvo mánuði upp á það að
vera sextán ára, og ekki mátti
ráða yngri mann sem kyndara,
voru málin leyst á þann hátt að ég
var skráður hjálparkokkur þessa
tvo mánuði.
Þarna hafði ég fínastá kaup því
laun kyndara þóttu með því betra
á þeirri tíð, það var um 350 krón-
ur á mánuði. Þá tíðkáðist ekki að
taka út launin sín jafnóðum. Ég
fékk peninga fyrir fötum og þess
háttar, en endanlegt uppgjör í lok
vertíðar. Ég man það enn að ég
fékk útborgað 1300 krónur. Mér
fannst ég ríkur maður og gæti
jafnvel keypt alla Reykjavt'k.
Þessa peninga tók ég með heim og
afhenti föður mínum þá, eins og
siður var í minni sveit og víðar á
Suðurlandi á þeim tíma.
Vertíðina 1933-1934 varégenn
í Reykjavík, á bát sem gerður var
út á línuveiðar. Ég ætlaði að
frejsta gæfunnar, vinna mér inn
mikla peninga og fara síðan í
Stýrimannaskólann, var meira að
segja búinn að fá þarskólavist. En
margt fer öðruvísi en ætlað er.
Línuveiðarnar brugðust gersam-
lcga, og eftir fjögurra mánaða
törn, stóð ég uppi með hcilar 150
krónur. Útgerðin fórá hausinn og
bankinn hirti allt góssið. Ég hélt
heim til föðurhúsanna með þessar
fáu krónur mínar. Draumurinn
um stýrimannaskólann var úti, og
þar með var sjómennsku minni
lokið.
Lærlingur í Mjólkur-
búi Flóamanna
Meðan ég var á sjónum, var
nokkrum sinnum búið að bjóða
mér að gerast lærlingur í Mjólkur-
búi Flóamanna. Ég hafði alltaf
neitað þessu boði, bæði vegna
þess að sjórinn heillaði mig meira
og kannski ekki síður það að ég
hafði heyrt að vinnuharkan þar
væri slík, að enginn maður tylldi
þar stundinni lengur.
Nú, þar sem ég var búinn að
afskrifa sjóinn og hafði ekkert
fyrir stafni, sló ég til og gerðist
lærlingur í mjólkurbúinu. Þetta
með vinnuhörkuna í MBF var
engin lygi, ég kynntist þvt' strax.
Mjólkurbústjórinn, sem var
danskur og hét Jörgensen, var
harður húsbóndi. Hann var sjálf-
ur alinn upp við gríðarlega vinnu-
hörku, og það mátti hann eiga að
ekki hlífði hann sjálfum sér. Við
byrjuðum vinnudaginn klukkan
fjögur á morgnana og unnum til
kl. 6 og 7 á kvöldin. Þá fengum við
smá hlé, svona rétt til þess að
borða og ná andanum. Klukkan
hálf átta á kvöldin tók svo skrif-
stofuvinnan við, oft fram til kl.
ellefu. Það tíðkaðist ekki á þeim
bænum að ráða sérstakt fólk til
skrifstofustarfa.
Vorið 1935 fóru starfsmenn
MBF í verkfall. Ekki voru það nú
launamálin sem urðu þess vald-
andi. Nei, það var þessi óheyri-
lega langi vinnutími, sem gersam-
lega var að drepa okkur, sem or-
sakaði þetta verkfall. Við heimt-
uðum einhverjar úrbætur og það
dugði ekkert nema verkfall. Þetta
fyrsta verkfall, og það eina sem ég
hef tekið þátt í um dagana, stóð
ekki lengi yfir. Eftir þrjá tíma hóf-
um við störf að nýju. Og árangur-
inn? Jú, hann var „verulegur".
Vinnutíminn styttist niður í 10
tíma, (allt í dagvinnu, að sjálf-
sögðu) og skrifstofuvinnan skyldi
eftirleiðis aðeins vera á tímanum
milli 4 og 7 á daginn, eftir því hve
mikil verkefni lægju fyrir í hvert
og eitt sinn. I þessi tvö ár sem ég
var lærlingur í MBF fékk ég að-
eins frí í 24 daga.
Nám í Danmörku
Eftir tveggja ára verklegt nám í
MBF hélt ég utan til Danmerkur
til frekara náms. í verklegu námi
var ég í tvö ár, í tveimur mjólkur-
samlögum, og síðan tók við bók-
legt nám í skólanum í níu mánuði.
Ég var ákaflega heppinn með
vinnuveitendur í Danmörku.
Annar bústjórinn var að vísu afar
strangur og skammaðist og reifst í
tíma og ótíma, en engu að síður
var hann vænsti karl. Það var
hann sem kom mér inn á skólann,
því þegar ég sótti um gjaldeyrisyf-
irfærslu til að geta greitt skóla-
gjöldin, fékk ég synjun frá gjald-
eyrisnefnd hér heima. Þetta var
mikið áfall fyrir mig og ég vissi
hreint ekki hvað ég átti til bragðs
að taka.
En mjólkurbústjórinn komst^
að þessum vandræðum mínumr
Hann bauðst til að borga skóla-
gjöldin þar til úr rættist í peninga-
málum mínum. Ég tók þessu góða
boði auðvitað fegins hendi og í
skólann fór ég. Blessunarlega
rættist nú úr þessum málum eftir
nokkra mánuði. Gjaldeyrisyfir-
færslan kom og ég gat endurgreitt
velgerðarmanni mínum pening-

10— DAGUR -17. desember 1982