Dagur - 09.09.1983, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SfMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 120 Á MÁNUÐI - UUSASÓLUVERÐ 15 KR.
RITSTJÓRI 06 ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
ÓLAFUR JÓHANNSSON (SAUÐÁRKRÓKI)
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Sanngjarnar kröfur
húsbyggjenda
Fundur áhugamanna um úrbætur í lána-
málum húsbyggjenda sem haldinn var í
Sigtúni vakti verðskuldaða athygli á sínum
tíma. Þar voru saman komnir sjálfkjörnir
fulltrúar heillar kynslóðar - fulltrúar ungs
fólks sem á síðustu árum hefur staðið í því
að eignast þak yfir höfuðið. Fólk sem nú
stendur andspænis gífurlegum afborgun-
um af lánum sínum, lánum sem vaxa og
vaxa í takt við verðbólguna á meðan verð-
bótum á laun er fórnað á altari baráttunnar
við efnahagsörðugleikana.
Fyrir nokkrum árum gat fók farið út í
húsbyggingar og lántökur án þess jafnvel
að leggja neitt náið niður fyrir sér hvernig
dæmið myndi koma út. Viðkvæðið var
ávallt það sama: „Þetta bjargast einhvern
veginn. “ Reynslan hafði líka sýnt að menn
gátu jafnvel farið út í framkvæmdir með
nær tóma vasana, svo fremi sem hægt væri
að kría út nógu mikil og há lán. Verðbólgan
sá um að afborganirnar af þessum lánum
urðu ekki aðeins viðráðanlegar eftir nokkur
ár heldur beinlínis hlægilegar. Verðbólgan
gerði lánin að engu þar sem þau voru ekki
verðtryggð.
Fyrir nokkrum árum breyttist þetta. Lán
urðu verðtryggð og laun voru verðtryggð
þannig að nú gat fólk farið að gera áætlan-
ir. Greiðslubyrði lánanna jókst verulega við
þessa breytingu, en fólk hélt áfram að
byggja. Útreikningarnir sem nú voru orðnir
raunhæfir sýndu að þetta var hægt á löng-
um tíma og með ítrasta sparnaði á öllum
sviðum, að ekki sé talað um yfirvinnu og
aukastörf. Skyndilega var áætlanagerðin
hins vegar að engu gerð. Launin hættu að
hækka í takt við verðbólguna og þar með
lánin. í um eða yfir 100% verðbólgu þýddi
þetta gjaldþrot þúsunda heimila á skömm-
um tíma. Það var þetta sem fundurinn í
Sigtúni var að benda á.
Það sem fundarmenn fóru fram á var
ekki að þeim yrði gefið eitt eða neitt, ekki
að þeir fengju sömu kjör og þeir sem
græddu á verðbólgunni með óverðtryggð
lán, ekki að skyldusparnaði þeirra sem
rýrnaði í verðbólgunni yrði skilað aftur,
heldur aðeins að þeir fengju að lifa eins og
menn og sjá einhverja glætu framundan.
Þeir fóru fram á lengingu lánstíma, hækkun
lána og að þeir sem hefðu tekið húsbygg-
ingarlán á síðustu þremur árum nytu einn-
ig þessara nýju kjara. Lán þeirra yrðu
hækkuð og lánstíminn lengdur.
Þetta eru sanngjarnar kröfur og stjórn-
völd verða að gera hvaðeina sem unnt er til
að verða við þeim. Að öðrum kosti verða
bankarnir, ríkið og lífeyrissjóðirnir eigend-
ur stórs hluta íbúðahúsa í landinu eftir
örfá ár með umfangsmikla leigumiðlun.
Mjólkurkýr
Sagan
endurtekur sig
Allt fer í hring, svo veðurfar
sem tími: Fyrri hluti síðustu
aldar var uppgangstími með
góðri tíð og miklu athafnalífi.
Það fást góðar upplýsingar um
liðna öld við Eyjafjörð í hinni
gagnmerku bók Kristmundar
Bjarnasonar um Daníelsen á
Skipalóni. Upp úr miðri öldinni
fór heldur betur að blása kalt og
efnahagur manna setti niður.
Faðir minn var fæddur 1871.
Ekkert var honum minnisstæð-
ara en árin 1881-1883, rétt eins
og við erum nú að sýta yfir hlið-
stæðum árum á þessari öld. En
við eigum hægar með en hann
og hans samtíð að klæða af okk-
ur kuldann í öllum skilningi.
Við lifðum við glæsilegan fer-
il náttúrukosta og veðurfars
fram yfir miðja þessa öld. Svo
fór að halla undan, eins og á
hinni fyrri. Man ég það rétt að
17. júní 1968 hafi verið hafís á
Eyjafirði? Og hver gleymir vor-
inu 1979? 1981 kom veturinn í
september í fullri alvöru hér
fyrir norðan. Og þetta sumar
sem er að ferðbúast hefur þegar
hlotið nafngiftina „rigningar-
sumarið mikla“ á Suðurlandi.
En við hér nyrðra þurfum svo
sem ekki að kvarta undan þessu
stutta sumri: Hann er verstur
innanhússlekinn, eins og Bjart-
ur karlinn í Sumarhúsum sagði.
Okkar „innanhússleki" er dýr-
tíð og óhöndug stjórn lýðs og
lands.
Mjólkurkýr
Ríkisstjórnir okkar þurfa marga
spena að mjólka sér til viður-
væris. Þær hafa komið auga á
dropasamar kýr og spara þar
ekki spenatogið. Þetta eru tæki
þau, þjóðinni kær, sem ýmsir
kalla blikkbeljur. Það virðist
takmarkalaust hve mikið þeim
er ætlað að gefa af sér.
Okkur þótti sem nú væri
blóðmjólkað um sðustu áramót
þegar bensínlítrinn var kominn
á fjórtándu krónu. Síðan hefur
hann þokast upp á við og er nú
tuttugu og tvær krónur og
fimmtíu aurar.
sviði að þeim er þetta vel ljóst.
Nú verður bensínhækkunum
á heimsmarkaði ekki um kennt,
varla illvilja ríkisstjórna heldur.
Næst liggur við að halda að
flestar aðrar kýr séu þegar þurr-
mjólkaðar; því beini stjórnvöld
stútum mjaltavéla sinna að
blikkbeljunum.
Úrskeiðis
Eina orðið sem nú er notað í
fjölmiðlum yfir það sem öfugt
fer er „úrskeiðis". Og þegar
þetta er ritað er efst í huga at-
burður sem sannarlega má segja
að hafi farið úrskeiðis: Það er
gullskipið fræga sem breyttist í
ómerkilegan togara á einni
nóttu. Þetta er vissulega harms-
efni. Þeir menn sem hlut eiga
að máli eru búnir að fórna öllu
sem þeir áttu; atorka þeirra,
bjartsýni og þrautseigja er að-
dáunarverð. Martraðarnótt
hygg ég að þeim hafi orðið að-
faranótt laugardagsins þriðja
september.
Samkvæmt viðtali við blaða-
fulltrúa björgunarmanna, Árna
Johnsen, er þó ekki von þessara
Váfregn
Enn eitt sem fór „úrskeiðis“
hina sömu daga og gullskipið
glæsta hvarf úr sjónmáli voru
örlög farþegaflugvélarinnar frá
Suður-Kóreu - og átakanlegast
hafi óttinn og tortryggnin, sem
nú tröllríður þjóðum, orðið þar
örlagavaldur. Hvernig eru
menn um allan heim „í stakk
búnir“ að mæta jafnfeiknlegum
atburði? Verður hann til að ýta
enn undir stríðsóttann og atóm-
sprengjuhótanirnar? Hvaða af-
leiðingar kann þessi atburður
að hafa fyrir okkur öll?
Allt er þetta mál svo flókið og
vekur svo margar spurningar að
það þarf mikla bjartsýni og hóf-
stillingu andans til að standa
frammi fyrir þeim. Ein er t.d.
sú hvort nútíma tækni við flug-
stjórn hafi tekið fram fyrir
hendurnar á mönnunum við
stjórnvölinn svo þeir villtust af
réttri leið. Sé villan „mannleg
mistök“ eiga þau trúlega upphaf
sitt á jörðu niðri, í tölvumötun-
arstöð. En dauðaskeytið er
ómannleg misgerð.
Haust í blóði
Stutt og sérkennilegt sumar er
að búast á braut. Með haust í
blóði tvístígur það í varpa og
verður senn ekki meir.
Það kom ekki fyrr en um
miðjan júní hér á Norðurlandi
og hefur verið viðunandi. Fjór-
um sinnum snjóaði þó niður í
miðjar hlíðar í kuldaköstum,
þrjá - fjóra daga í senn. Syðra
rigndi nær stanslaust. Það hefur
reynt mjög á þolrif fólks. Og
þolinmæði veiðimanna hefur
einnig þjálfast í sumar hér um
slóðir; flestir eru öngulsárir.
Haustbleikjan kom ekki fyrr en
með höfuðdagsstraumi, hvað
þá annað. Hörgá var tveggja
stiga heit kl. sjö sunnudaginn
fjórða þessa mánaðar og skænt
á pollum. Þá sýndi hitamælir í
tveggja metra hæð núll stig. En
það var sól á heiðum himni
þennan dag sem reyndi að má
hvíta litinn af Súlum.
Það er vitað um pólitískan
flokk sem er í nöp við bíla. En
allir eru þeir eins blessaðir þeg-
ar til kastanna kemur. Þeir vita
að við höfum lagt mikla fjár-
muni í þessi tæki, að bíllinn er
stór hluti í lífi okkar, bæði til
gagns og gamans. Við getum
ekki lagt þeim, getum ekki án
þeirra verið. Því ganga ríkis-
stjórnir svo nærri okkur á þessu
manna dáin. Og það hafa þeir
sjálfir áréttað síðan.
En nú má nota annað fasta-
málfar fjölmiðla: Hvernig eru
þeir „í stakk búnir“ að mæta
þessu áfalli og halda áfram leit?
Ég vil biðja þá að minnast þess
að leitin að hamingjunni veitir
meiri hamingju en hamingjan
sjálf þó hún finnist.
4 - DAGUR - 9. september 1983