Dagur - 30.04.1984, Blaðsíða 3

30. apríl 1984 - DAGUR - 3
Margir Grímseyingar orðnir vantrúaðir á vindmylluna:
Framtíðarmúsík
99
í vindmyllum
£C
- segir Orn Helgason hjá Raunvísindastofnun Háskólans
„Eitt aðalvandamál okkar við
þessa tilraun með vindmylluna er
fjárskortur, sem hefur orðið til
þess að tefja fyrir, þannig að til-
raunin hefur þegar tekið óþarf-
lega langan tíma,“ sagði Örn
Helgason, prófessor við Raunvís-
indastofnun Háskólans, í samtali
við Dag, en hann hefur yfirum-
sjón með þeirri tilraun sem stend-
ur í Grímsey við að hita vatn til
húsahitunar með vindorku.
Þessi tilraun hefur staðið í um 3 ár og
hefur gengið á ýmsu. Hönnunargallar
og önnur samverkandi atriði urðu til
þess að myllan hristi sig lausa í orðsins
fyllstu merkingu; boltar slitnuðu og
húsið undir mastrinu gaf sig. Fleira hef-
ur gefið sig og vegna fjárskorts og fjar-
lægðar frá Reykjavík, þaðan sem til-
rauninni er stjórnað, og út í Grímsey,
þar sem tilraunin fer fram, hefur oft
tekið margar vikur og jafnvel mánuði
að koma myllunni í gang á ný. Þetta
hefur orðið til þess að grafa undan
tiltrú á tilraunina meðal Grímseyinga,
sem margir hverjir hafa ýmislegt við
hana að athuga. M.a. hafa þeir bent á,
að myllan hafi aðeins hitað þau tvö hús
sem við hana eru tengd í 5 daga saman-
lagt, annað húsið í 2 daga, en hitt í 3
daga. Fleira hefur verið gagnrýnt og
Örn var spurður um réttmæti þeirrar
gagnrýni.
Fjárveitingar knappar
„Já, ég hef heyrt og séð í fjölmiðlum
gagnrýni á þessa tilraun," svaraði Örn.
„Sumt af því sem þar kemur fram á sér
stoð í raunveruleikanum, en annað er
byggt á misskilningi, vanþekkingu og/
eða fordómum.
Þegar tilraunin fór upphaflega af
stað fengum við ekki fjárveitingu nema
fyrir smíðakostnaðinum, þannig að
enginn afgangur var til að mæta
skakkaföllum. Þannig höfum við þurft
að bíða eftir áframhaldandi fjárveiting-
um í hvert skipti sem eitthvað hefur
bilað. Þar að auki er dýrt að fram-
kvæma slíka tilraun í Grímsey, þarsem
þar er ekki að fá þá tæknivinnu sem oft
þarf á að halda.“
- Hefði þá ekki verið eðlilegra að
gera tilraunina í Reykjavík?
„Jú, vissulega má segja það, en það
var ekki okkar ákvörðun að gera þetta
í Grímsey, það gerði fjárveitingavald-
ið. Það er nú einu sinni svo á Islandi,
að það er erfitt að fá fjárveitingar til að
gera tilraunir. Það þykir fallegra á
pappírunum að staðsetja framkvæmd-
ina á einhverjum ákveðnum stað í ein-
hverjum ákveðnum tilgangi. Að sjálf-
sögðu hefði það flýtt fyrir tilrauninni,
ef myllan hefði verið hér á næsta leiti
við stofnunina. En eftir á að hyggja,
þá höfum við náð okkur í dýmæta
reynslu með því að gera tilraunina í
Grímsey. Það horfir allt öðruvísi við
að reka slíka myllu þar eða hér í þétt-
býlinu. Sú reynsla sem þar er fengin á
eflaust eftir að koma til góða.“
- Það hefur verið sagt, að þessi til-
raun sé óþörf, þar sem síkar myllur hafi
verið þróaðar erlendis, þannig að hæg-
ast hefði verið að kaupa tilbúna myllu.
„Þetta er reginn misskilningur, það
er ekki hægt að fá slíka myllu tilbúna,“
sagði Örn um þetta atriði og hann var
beðinn að útskýra það nánar. „Það hef-
ur verið gerð tilraun með að hita vatn
með þessum hætti og allgóð reynsla er
fengin af brensunni, sem hitar vatnið
við núning. Hins vegar hefur brensan
ekki verið reynd í myllukerfinu í heild.
Ástæðan er einfaldlega sú, að það hef-
ur þótt hagkvæmara að framleiða raf-
orku með vindmyllum, en ekki heitt
vatn. Þess vegna höfum við orðið að
prófa okkur áfram, það þekkist til
dæmis ekki í heiminum, að brensunni
sé stýrt með þeim hætti sem við gerum.
Við þurftum sjálfir að smíða sérhann-
aða spaða, þrátt fyrir að við leituðum
tilboða erlendis. Framleiðendur þar
höfðu ekki spaða sem þoldu þann
snúningshraða sem við gáfum upp. Þeir
voru að vísu tilbúnir til að smíða slíka
spaða fyrir 100 þ. kr. danskar, en við
leystum málið á ódýrari hátt. Og það
hafa fleiri lent í erfiðleikum, því í Kali-
forníu er verið að gera tilraun með 400
raforkumyllur, sem allar eru í einu til-
teknu skarði, þar sem er ríkjandi sama
vindáttin, þannig að þær þurfa ekki
einu sinni að snúast eftir vindátt. Á
þriðja ári tilraunarinnar voru að meðal-
tali 120 myllur stopp. Það er að vísu
hægt að fá vindmyllur til raforkufram-
leiðslu á heimsmarkaði, en orkuverð
þeirra er tvöfalt hærra heldur en að
framleiða raforkuna með olíu, miðað
við staðhætti hér.
Orkuverðið svipað og olía
- En er þá einhver framtíð í því að
virkja vindinn til að hita vatn til húsa-
hitunar á íslandi?
„Það er erfitt að fullyrða um það á
þessu stigi, en ég held að það sé fram-
tíðarmúsík í þeirri aðferð sem við
höfum verið að reyna í Grímsey. Okk-
ur hefur tekist að framleiða 50 kW við
8 vindstig, en raforkumyllurnar fram-
leiða mest 10 kW.
- Hvað með verðið á orkunni?
„Samkvæmt frumútreikningum getur
orkuverðið ekki orðið ódýrara heldur
en olía, en það gæti orðið svipað. Á
móti kemur, að 90% af stofnkostnaði
við svona myllur er innlendur og að
stærstum hluta í vinnulaunum, sem
skiptir máli í þjóðfélagi þar sem þarf að
horfa í gjaldeyri. Það hlýtur að vera
hagkvæmara að leggja peningana í
vinnulaun heldur en að láta þá fara til
Araba fyrir olíu.
Fjárveitingar til tilraunarinnar í
Grímsey hafa ekki verið miklar; 150
þ.kr. 1981, 350 þ.kr. 1982, 360 þ.kr.
1983 og í ár er veitt 250 þ.kr. til
verksins. Grímseyjarhreppur hefur lagt
rúmlega 300 þ.kr. í tilraunina, en rúm-
lega helminginn af því framlagi hefur
hreppurinn fengið endurgreiddan úr opin-
berum sjóðum.
Myllan í Grímsey komst í gang fyrir
nokkrum vikum eftir margra mánaða
stopp. Þá höfðu spaðarnir verið styttir,
en hagkvæmara hefði verið að fá stærri
brensu, þá hefði myllan gefið meiri
orku. Það var hins vegar ekki hægt
vegna fjárskorts. En nú hefur myllan
verið stopp um tíma. Örn var að lokum
spurður um ástæðuna.
„Ég held að við séum búnir að
endursmíða nánast alla þætti í myll-
unni. Það byggist bæði á hönnunar-
göllum hérna og ýmsum öðrum ástæð-
um, sem urðu til þess að myllan þoldi
ekki þau miklu átök sem urðu. Ég held
að við höfum komist fyrir þetta, að
minnsta kosti benti allt til þess þegar
við reyndum mylluna um daginn. Þá
létum við hana lulla í nokkra daga, en
þá stóð aldrei til að tengja hita inn á
húsin. Það komu í ljós smávægilegar
bilanir, sem orsakast af því hversu
lengi myllan hefur staðið ónotuð. Ég
vonast til að það verði komið í lag um
miðjan mánuðinn og þá er ekkert að
vanbúnaði til að setja mylluna af stað
aftur til að fá langtímareynslu af notk-
un hennar,“ sagði Örn Helgason. - GS
SAMVINNU
TRYGGINGAR
Aðalfundir
Samvinnutrygginga g.t. og Líftrygginga-
félagsins Andvöku verða haldnir í Sam-
vinnutryggingahúsinu, Ármúla 3,
Reykjavík, föstudaginn 25. maí nk., og
hefjast kl. 10 fyrir hádegi.
Stjórnir félaganna.
NAMSKEIÐ
Matvælaiðnaðarnámskeið fyrir starfsfólk
í matvælaiðnaði og verslun
Markmið
I vinnslu og meðferð matvæla er oft horft framhjá veigamiklum atriðum sem
snerta vinnslu, meðhöndlun, geymslumeðferð og umgengni f kringum þau.
Á þessu námskeiði verður leitast við að taka fyrir þá þætti sem þyngst vega, i
þessu sambandi, taka vandamálin fyrir og finna lausnir á þeim.
Efni:
- Efnainnihald matvæla. Örverur og áhrif þeirra á fæðuna. Skemmdir í ein-
stökum fæðuflokkum, orsakir og afleiðingar.
- Farið verður ýtarlega í gerð og notkun þvotta- og hreinsiefna í matvælaiðnaö-
inum og sýnd veröa hagnýt dæmi um notkunarmöguleika þeirra. Kynnt verða
helstu gerðir hreinsi- og þvottaefna.
- Hvaða kröfur gerir heilnæm matvælavinnsla til starfsfólks og umhverfis?
- Gæðaeftirlit í matvælaiðnaðinum.
- Hitastigið i vinnslu og verslun: Mikilvægur þáttur. Hvers vegna?
- Verslanir - milliliður framleiðenda og neytenda.
Þátttakendur
Námskeiðið er sniðið fyrir stjórnendur, verslunarstjóra, verkstjóra, kjöt- og fisk-
iðnaðarmenn, hreinsifólk og starfsmenn við kjötafgreiðslu og matvælafram-
leiðslu.
Leiðbeinendur
Hákon Jóhannesson, matvælafræðingur, starfar við tæknilega ráðgjöf i mat-
vælaiðnaði. Matvælatækni, Akraland 3, 108 Rvk.
Þorsteinn Ólafsson, efnaverkfræðingur hjá Efnaverksmiðjunni Sjöfn, Glerárgötu
28, 600 Akureyri.
Tími - Staður
Fimmtudagur 3. maí kl. 13.00-18.00, Hótel KEA, Akureyri.
Allar nánari upplýsingar og þátttökutilkynningar í síma (91)39530
og (91)687535 kl. 13.00-17.00.
Matvælatækni, Akraland 3,108 Reykjavík.

$ SAMBAND ÍSLENSKRA SAMVINNUFELAGA