Dagur - 14.01.1985, Blaðsíða 2

2 - DAGUR - 14. janúar 1985
„Mig minnir að það hafi verið
árið 1979 sem skrifstofan var
fyrst opnuð og þá var Magnús
Jónsson með hana. Hann var
með hana í tvö ár, en síðan
lagðist hún af er hann hætti.
Hún er opnuð aftur 1. júní
1983 er ég tek við henni og hef
ég starfað þar síðan.“ Það er
Albert Valdemarsson sem
mættur í Viðtal Dags-ins að
þessu sinni og skrifstofan er
hann talar um er skrifstofa
SÁÁ að Strandgötu 19 b, í húsi
Félagsmálastofnunar Akureyr-
ar. Skrifstofan er opin alla
virka daga milli klukkan 4 og
6.
„Tildrögin að því að skrifstof-
an var opnuð aftur var fyrst og
fremst knýjandi þörf vegna of-
neyslu áfengis og lyfja hér í
bænum. Það að skrifstofan hafi
verið lokuð í tvö ár er ekki vegna
þess að ástandið hafi verið betra
í áfengismálum, heldur var það
af öðrum orsökum. Við opnuð-
um aftur í samráði við stjórn
SÁÁ í Reykjavík.“
- Hver er tilgangurinn með
þessari skrifstofu?
„Starfssvið hennar er fyrst og
fremst að gefa aðstandendum og
neytendum kost á að koma og
ræða sín mál og finna hugsanleg-
ar leiðir út úr ógöngunum sem
ofneysla skapar. Það sem ég geri
er að svara símhringingum ef fólk
vill leita sér upplýsinga og ég veiti
viðtöl og ráðgjöf þegar fólk
kemur. Þetta er megintilgangur
skrifstofunnar. Við veitum
mönnum aðstoð við að meta
stöðu sína og hvaða leiðir best er
að fara.“
- Leita margir til ykkar?
„Já, þó nokkuð margir. Þó eru
þeir færri heldur en hefðu ástæðu
til að leita til okkar held ég megi
fullyrða.“
- Hvað með árangur?
„Ég hef ekki nákvæmar tölur
um árangur, en fyrir fyrsta árið
sem skrifstofan var starfandi voru
um 100 manns sem fóru í með-
ferð á vegum okkar.“
- Skrifstofan þjónar ekki bara
Akureyri, eða hvað?
„Nei, hún er opin fyrir fólk á
öllu Norðurlandi, hún er opin
fyrir alla þá sem vilja og finnst
þeir hafa þörf fyrir að ræða þessi
mál hvort sem þeir eru búsettir á
Akureyri eða annars staðar á
landinu."
Hugsunarhátturinn
- Hvað er hægt að segja um
ástandið?
„Ástandið er eins og við er að
búast í þessu þjóðfélagi og eins
og hugsunarhátturinn og hefðin í
kringum áfengisneyslu er í dag.
Því miður er það ekki til fyrir-
myndar. Ef eitthvað er um aé
vera, ef boðið er til matarveisli
þá er ómögulegt annað en að
bjóða upp á vín, ef nýtt fyrirtæki
er stofnað, þá er allt fljótandi í
kokkteilum og menn drekka
ótæpilega. Næsti dagur á eftir er
ömurleikinn uppmálaður, heilsan
í hlutfalli við það sem drukkið
var kvöldið áður og menn koma
litlu í verk, því líkaminn er lengi
að ná sér eftir mikla áfengis-
neyslu. Mér fannst alveg til fyrir-
myndar að þegar nýja útvarps-
húsið hérna var tekið í notkun,
þá var ekki veitt vín og reykingar
ekki leyfðar í húsinu. Þetta finnst
mér að fleiri mættu taka upp.“
- Hvernig er með lyfjaneyslu,
kemur slíkt til ykkar kasta?
„Lyf slæðast alltaf með. Lyfja-
neysla er eitt form ofneyslu, það
skiptir kannski ekki máli hvort
ofneyslan er í fljótandi eða föstu
formi. Þegar lyfja er neytt er oft-
ast um að ræða að áfengi er notað
líka. Það eru fáir eða jafnvel eng-
inn lyfjaneytandi eingöngu,
áfengi er alltaf notað með. Það er
frekar til að menn drekki bara
áfengi en láti lyfin eiga sig, en
það eru sífellt færri, það má eig-
inlega líkja þeim mönnum við
síðasta geirfuglinn."
- Er betra að eiga við það,
þegar menn neyta einungis
áfengis?
„Það er erfitt að segja til um
það, þó er hægt að fullyrða að
þeir sem eingöngu eru áfengis-
neytendur eiga auðveldari leið út
úr vítahringnum, heldur en þeir
sem einnig nota lyf. Þeir hafa
einn aðila að slást við, áfengið,
og það hlýtur að vera auðveldara
að berjast við einn aðila en segj-
um tvo, ef lyfja er neytt að auki.
Þetta segir þó ekki að lyfjaneyt-
endur eigi ekki sömu möguleika
að ná bata og hreinir áfengisneyt-
endur.“
Hvert er hlutfall karla og
kvenna er til ykkar leita?
„Ég hef engar tölur, mér finn-
ast tölur ekkert hafa að segja í
svona málum. En konur hafa sótt
í sig veðrið undanfarin ár, a.m.k.
komið meira fram í dagsljósið
sem ofneytendur en var. Já, þær
hafa í vaxandi mæli haslað sér
völl á þessu sviði sem öðrum ef
svo má að orði komast. í kring-
um ofneyslu er mikill feluleikur
og það er ekki bara alkinn sjálfur
sem er í feluleik, heldur taka að-
standendur hans einnig þátt í
honum, þeir fela ástandið eftir
bestu getu og fegra það og vilja
ekki að fólk komist að því hve
bágborið það er í raun og veru.
Konur eiga auðveldara með að
fela sig inni á heimilunum og þar
eru margar konur í felum,
drekka sitt vín og enginn veit
neitt. En sem betur fer er viðhorf
manna að brevtast gagnvart
þessu, fólk er hætt að skammast
sín fyrir þetta eins og það gerði,
þetta er bara eins og hver önnur
veikindi.“
Þjáningin
- Veikindi segirðu. Er alkó-
hólismi veikindi?
„Já, þetta eru veikindi. Þetta
er eitt af því sem verið er að
rannsaka. Það vill enginn verða
alkóhólisti, en samt verða menn
það gegn vilja sínum. Það veit
enginn hver verður alkóhólisti,
ekki fyrr en búið er að reyna á
það. En hvað sem gerist í mann-
inum, þá verður þetta andlegur
og líkamlegur sjúkdómur og það
mjög alvarlegur. Þau eru ófá slys-
in sem verða vegna ofneyslu
áfengis, sjálfsmorðin og þannig
mætti lengi telja. Það er hægt að
kenna áfenginu um ansi margt.
Nú, öll þessi andlega og líkam-
lega þjáning sem er í kringum
þetta, heimili og hjónabönd leys-
ast upp. Það er með ólíkindum
hversu mikið er um slíkt. Þá
verður að athuga það, að í 5-6
manna fjölskyldu er það kannski
bara einn sem drekkur, en öllum
hópnum Ifður illa út af því, allur
hópurinn þjáist með drykkju-
manninum."
Hvað nú Sólnes?
Frásögn í íslendingi 10. þessa
mánaðar um afstöðu Jóns Sól-
nes til erindis Amtsbókasafnsins
um útibú þess í Glerárþorpi olli
mér vonbrigðum. Jón, sem ný-
búinn er að gera metsölubók, er
á móti aðstöðu til lestrar! Hann
talar um að fólk hér eigi bíla og
geti skroppið inn á aðalsafn.
Skilur hann ekki að bókasafn er
meira en útlánastaður; það á
einnig að vera Iesstofa. Skólafólk
á að geta fengið þar bækur til
uppflettingar og unnið þar að
heimildarritgerðum sínum. Þar
eiga og að liggja frammi blöð og
tímarit.
Við erum hér um 5000, Jón
Sólnes, flest ungt fólk. Við eigum
fullan rétt á bókasafni. Hvers
konar íhaldspúki hefur hertekið
jafnhressan mann? Manstu, Jón
Sólnes, eftir útibúi, settu upp í
Þorpinu fyrir nokkrum árum?
Þú varst þá sjálfur bankastjóri
Landsbankans. Við áttum þá
einnig bíla - og um miklu
nytjaminni pappír að ræða þar og
þá
Ég vænti fyrir hönd okkar allra
Þorpsbúa, ekki síst unglinga, að
höfundur metsölubókarinnar
unni okkur að njóta hennar og
annarra við þægindi.
Þorpsbúi.
- Hvað er hægt að gera, hvaða
ljón eru í veginum?
„Það er eitt ljón í veginum og
það er að fólk skortir hugrekki til
að horfast í augu við vandamálin
og ræða þau, það er eitt aðal
ljónið. Það sem oft gerist er að
fólk er að reyna að laga sín mál
og það reynir og reynir, en því
miður gerast oft hlutir sem ýta
frekar undir drykkjuna og við-
heldur henni.
Það er ýmislegt hægt að gera.
Félagsmálastofnun og fleiri aðilar
hafa staðið fyrir fjölskyldunám-
skeiðum og hef ég verið virkur
þátttakandi í þeim. Venjulega er
það maki alkóhólistans sem sækir
námskeiðið, en alkinn fer í með-
ferð suður. Aðstandendum er
gefinn kostur á þessu námskeiði,
en börn verða helst að vera orðin
15 ára gömul. Það er einstöku
sinnum sem alkinn tekur þátt í
þessum námskeiðum og er það
ekki síður nothæft fyrir hann.
Námskeiðin standa yfirleitt í
mánuð en einnig er boðið upp á
helgarnámskeið. Þau eru byggð
upp á fyrirlestrum og hópum-
ræðum sem Alanon-konur, óvirk-
ir alkóhólistar og starfsmenn frá
Félagsmálastofnun hafa séð um.
Þátttaka hefur verið góð, en
mætti að skaðlausu vera miklu
meiri. Það eru haldin um 3^1
námskeið á ári, svona eftir því
sem okkur finnst vera þörf á.“
- Er mikið af ungu fólki sem
leitar til ykkar?
„Það kemur fólk allt niður fyrir
tvítugt, svona 17-18 ára í ein-
stökum tilfellum yngra.“
- Er hægt að segja að fólk sé
orðið að alkóhólistum svona
ungt?
„Það er hægt að sjá hvort fólk
hefur líkurnar með sér eða á
móti. Menn þurfa ekki endilega
að vera búnir að drekka heilan
hafsjó af brennivíni áður en þeir
teljast alkóhólistar. Það má taka
það skýrt fram að maður sem
drekkur einu sinni til tvisvar á ári
getur allt eins verið alki. Það er
allt bundið því hvað gerist þegar
hann er byrjaður að drekka.
Hvað gerist í kringum hann, t.d.
ef hann umturnast. Að vera eða
vera ekki alki er ekki höfuðatrið-
ið, heldur hvort menn ráða sjálfir
ferðinni. Alkanum finnst hann
ráða ferðinni og því sem gerist í
kringum hann, en svo er ekki,
það er vínið sem tekur af honum
völdin.“
Gærdagurinn
- Nú er áfengi orðið töluvert
dýrt, dregur það ekki úr drykkj-
unni?
„Ég veit dæmi þess, að nú á
þessum síðustu og verstu tímum
þegar kjaramál eru í ólestri og
launin lág, þá er síðasta króna
heimilisins notuð til áfengis-
kaupa. Það er jafnvel ekki til
matarbiti handa börnunum.
Hvernig skyldi mönnum líða þeg-
ar þeir vakna upp úr vímunni?
Jú, það er farið út með þeim
góða ásetningi að útvega heimil-
inu peninga fyrir mat, en sá pen-
ingur er aftur notaður til áfeng-
iskaupa. Við getum aðeins leitt
hugann að andlegu hlið málsins.
Ætli hún sé ekki ansi bágborin?“
- Að þessum orðum sögðum,
er þetta ekki niðurdrepandi starf,
að vera alltaf að fást við þessa
hluti?
„Nei, það finnst mér ekki. Og
það byggist á því að mér finnst ég
geti miðlað fólki einhverju og
reyni það sem ég get til að fólk
geti notfært sér reynslu mína á
þessum málum. Nú, svo er alltaf
jákvætt þegar fólk tekur sig á.
Þó ekki væri nema 1 af hverjum
100, þá finnst mér starfið skila ár-
angri. Það er alveg sama hvaða
starf maður vinnur, ef maðui
vinnur með jákvæðu hugarfari
þá getur það aldrei orðið niður-
drepandi.
Hafa menn hugsað út í það
þegar þeir fara að sofa á kvöldin,
að þeir eru búnir að lifa daginn í
dag? Þegar menn vakna næsta
morgun er dagurinn í gær liðinn
og kemur aldrei aftur. Nýr dagur
hefst og menn reyna að átta sig á
mistökum gærdagsins og gera
þau ekki aftur, menn gefa sér
frelsi frá gærdeginum. Þetta á
alkóhólistinn erfitt með að sætta
sig við. Þeir vilja ekki sleppa for-
tíðinni, það er þeirra stóri
vandi.“
- Samt sem áður, þú ert
bjartsýnn?
„Ævinlega bjartsýnn.“ - mþþ