Dagur - 01.10.1985, Qupperneq 11

1. október 1985 - DAGUR - 11
Munkaþverár-Klaustutkiikja
-140 ára og ári betur
% Gamla kirkjan
„Annó 1843, þann 20. Nóv. visiteraði
prófasturinn í Eyjafjarðarsýslu, H.
Thorlacius, Munkaþverár-Klaust-
urkirkju með hennar Inventariis.
Kirkjan er hin sama, fallin, ómessu-
fær og alsóhæfileg, þó ennú að sinni
sé ráðist í að framflytja í henni guðs-
þjónustugjörð. Þilið norðanfram er
fallið úr grópi og sætin þeim megin
hrunin vegna halla. Alstaðar í henni
er trekkur og súgur, so ljós renna
niður og valla geta lifað, og prédik-
unarstóllinn á messudögum er bæði
hátt og lágt fullur með snjó og klaka,
fyrir utan það sem Bygníngs-Materi-
aler eru ótilbærilega uppstöfluð á
fúna Bita, eins og Kirkjan væri
Pakkhús. Því afsegir presturinn í
sínu og Sóknarfólksins nafni að
framflytja lengur í henni guðsþjón-
ustugjörð en til komandi vors, ef hún
getur hángt so lengi, og ekki orðið
neinum til slysa á lífi eða heilsu, og
krefst að hún sé án lengri undan-
dráttar endurbyggð."
Þessi kafli úr skoðunargjörð séra
Hallgríms á Hrafnagili, sem jafn-
framt var prestur Munkaþverár-safn-
aðar, sýnir, að kirkjuhús þetta hefir
verið komið til ára sinna og engin
vanþörf nýbyggingar. Þetta var
krosskirkja með fjórum timburstöfn-
um en torfveggjum og torfþaki. Hef-
ir kirkja þessi verið sérkennilegt og
fallegt hús á sinni tíð, og er til grein-
argóð lýsing á henni í gömlum
kirkjustól (Gjörðabók kirkjunnar).
Vindhani var á hverjum stafni og er
ekki gott að vita, hve lengi þetta
helgitákn hefir fylgt Munkaþverár-
klausturkirkju. í skoðunargjörð 1921
talar prófasturinn um það, að vind-
haninn verði tekinn niður og járn-
kross settur í staðinn á turn kirkjunn-
ar. Af því varð þó ekki, sem betur
fór.
Síðast var messað í gömlu kross-
kirkjunni á hvítasunnudag, 26. maí
1844.
Vissar skyldur voru á sóknarbænd-
ur lagðar, er nýja kirkju skyldi reisa,
svo sem að rífa veggi þeirrar gömlu
og undirbúa grunn nýju kirkjunnar.
Ari Sæmundsen, umboðsmaður
kirkjunnar hafði beðið Jón hrepp-
stjóra á Munka-Þverá að tilkynna
bændum hvenær verk þetta skyldi
vinna. Og á annan hvítasunnudag
skrifar Jón Ara og segir, að „þegar
að lokinni embættisgjörð hafi hann í
nærveru flestra sóknarbænda fyrir-
skipað nákvæmlega um niðurrif og
sundurslátt hinnar gömlu kirkju'*.
Og strax eftir helgina réðust bændur
að þessu aldna og að niðurlotum
komna guðshúsi og gekk fljótt og vel
að jafna það við jörðu. Hinn 1. júní
var svo uppboð haldið á öllu brak-
inu. Var þar fjöldi manns saman
kominn úr innsveitum Eyjafjarðar.
Boðin voru upp 243 númer og seld
fyrir samtals 104 ríkisdali og 54 skild-
inga, sem var ekki svo lítið.
Bjartmar
Kristjánsson
skrifar
Fyrsti hluti
% Smíði nýju
kirkjunnar
Teikninguna gerði timburirreistari
Ólafur Briem á Grund. Voru honum
greiddir 5 ríkisdalir fyrir. Einnig var
Ólafur hafður með í ráðum um val á
timbrinu, er nota skyldi.
Hinn 10. febr. 1843 skrifaði Ari
Gudmann kaupmanni og bað hann
panta viðinn. Segist hann biðja
Gudmann þessa vegna þess, „hve
áreiðanlegur hann sé og fljótur að
bregðast við því, er hann sé beðinn".
Og Gudmann brást heldur ekki. Því
að 13. júní skrifar Ari Jóni hrepp-
stjóra og segir timbrið komið. Og nú
þurfi að taka það sem fyrst, „hvað ég
og fleiri meina að skeð geti með því
að binda það í marga flota og draga
það fram Eyjafjarðará, meðan hún
er í vexti. Sjálfsagt er það, að ekki
verður því lengra komið í Ánni en
fram að Drápukíl. „Ekki mun
þó þessi tækni hafa verið notuð
við flutning viðarins, að mér sýnist,
heldur var hann fluttur á næsta vetri.
Á listanum sem Ari sendi „kjöb-
mand Gudmann" er meðal annars
talað um „pommerske Bjælker" og
„Finnlapper Bord“.
Smíði kirkjunnar var boðin út að
Munka-Þverá hinn 29. apríl, og hafði
það verið auglýst vandlega um allt
Norðurland, þar sem vitað var um
smiði, er kynnu að hafa áhuga. Þor-
steinn Daníelsson á Skipalóni átti
lægsta tilboðið, það var upp á 374
ríkisdali, og fékk hann því verkið.
Það var af þessu þingi, sem Stefán
Thorarensen á Espihóli var að koma,
er hann drukknaði í Eyjafjarðará,
sem vár í vexti.
Smíði kirkjunnar gekk fljótt og
vel, enda var „Daníelsen“ ákafamað-
ur og þótti mönnum hans stundum
nóg um vinnuhörkuna. Snemma í
september var svo verkinu lokið. Og
alls er kirkjan sögð hafa kostað 1770
ríkisdali og 62 skildinga, sem jafngilti
um það bil 70 kýrverðum á þeirri tíð.
Allmiklar umræður höfðu orðið
um það, er kirkjusmíðin stóð fyrir
dyrum, hvort reisa skyldi torfkirkju
eða timburkirkju. Vildu sóknar-
bændur hið síðarnefnda. Og svo
vildu þeir líka fá turn á guðshúsið.
Mælti Ari með því við amtmann.
Kvað hann viðarafganga næga til
þessa, og svo þyrfti hvort sem væri að
smíða útbúnað fyrir klukkurnar.
Samþykkti Grímur amtmaður þetta,
þó með því skilyrði, að smíðalaun
færu ekki fram úr 15 ríkisdölum, svo
sem Ari hafði áætlað þau.
En þegar kirkjan stóð þarna full-
smíðuð, með turni og öllu, fannst
sóknarbændum þó enn skorta nokk-
uð á „fullkomna prýði hennar“. Og
6. október það sama ár, skrifuðu þeir
„til Munkaþverár kyrkjuverjara, Hr.
A. Sæmundssonar“, svohljóðandi
bréf:
„Þar nú er búið svo prýðilega að
endurbyggja sóknarkyrkju vora,
nefnilega Múnkaþverár Klaustur-
kirkju, að varla niuni hennar líkar af
timbri gjörðar finnast hér á landi, þá
dirfumst vér þó undirskrifaðir sókn-
arbændur í Múnkaþverár sókn að
láta í ljósi hvað oss þykir vanta á full-
komna prýði hennar, sem er málun
að innanverðu. Því það er kunnugt,
hvörsu mjög það eykur fegurðina og
varðveitir viðina fyrir því að gysna og
skemmast, m.fl. Þess vegna stynjum
vér upp þeirri vorri auðmjúku bón,
að kyrkjan verði máluð innan, og
biðjum Herra Administratorinn að
frambera þessa vora auðmjúkustu
bón á tilhlýðilegum stað.“
Undir bréfið skrifa: Jón Jónsson,
hreppstj. Munka-Þverá. Sveinn
Jónsson í Klauf. Stefán Jónasson,
Munkaþvcrárkirkja.
Öngulstöðum. Jón Guðmundsson,
Syðra-Laugalandi. Jóhann Kröyer,
Munka-Þverá. Sigurður Sigmunds-
son, Rifkelsstöðum. Davíð Jónsson,
Litla-Hamri. Benjamín Flóventsson,
Ytri-Tjörnum. Jónas Jónsson, Þverá.
Sigurður Stepánsson, Björk. Þorlák-
ur Halldórsson, Öngulstöðum. Jón
Christjánsson, Jódísarstöðum. Jónas
Guðmundsson Jódísarstöðum. Jón
Halldórsson, Ytra-Laugalandi og
Jón Gottskálksson, Helgárseli.
Ekki verður betur séð en þessari ósk
sóknarbænda hafi verið tekið með
skilningi, enda fylgdu henni ljós rök.
Ari er þessu meðmæltur og gerir
kostnaðaráætlun upp á 93 ríkisdali
og 78 skildinga. Gerir hann ráð fyrir
þremur yfirferðum með „perlu-
farva“. Er áætlun þessi send Grími
amtmanni 31. des. 1844. Það dróst
að sönnu til sumars 1846 að kirkjan
væri máluð. Til þess var fenginn
Friðfinnur Grímsson (,,græðara“) á
Espihóli. Og 9. júlí skrifar hann Ara
og segir verkinu lokið. Vonar hann,
að „málverkið sé svo af hendi leyst,
bæði að tilhögun og vandvirkni, að
ekki þurfi nú aðfinna, og sem húsinu
sambýður". Var þar víst ekkert of-
sagt hjá málaranum, því að „mál-
verkið" dugði í hartnær hundrað ár!
Veggir voru málaðir sem næst hvítir
en súðin blá. Enda voru aðallitirnir,
sem Ari gerir ráð fyrir, „bleikhvítt"
og „Berlínarblátt".
$ SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉIAGA
Iðnaðardeild - Akureyri
Getum bætt við
starfsfólki
á dagvakt í skinnaiðnaði og við saumaskap og
fleira í ullar- og fataiðnaði.
Uppl. hjá starfsmannastjóra í síma 21900
(220-222).
, Glerárgata 28 Pósthólf 606 Sími (96)21900
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og út-
för móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
ÞORGERÐAR EIRÍKSDÓTTUR,
frá Akureyri.
Sérstakar þakkir til Guðmundar Oddssonar læknis og starfs-
fólks deilda A-6 og A-7 Borgarspítalans.
Hrafnhildur Jónsdóttir, Sigurður Þorsteinsson,
Gréta Óskarsdóttir, Haukur Gunnarsson,
Stella Jónsdóttir, Kjartan Sumarliðason,
Jóna Berta Jónsdóttir,
Þorgerður Þorgilsdóttir, Helgi Aðalsteinsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Viljum ráða
afgreiðslustúlku
fyrri hluta dags.
Allar nánari upplýsingar veittar í Skótískunni,
Skipagötu 5, eftir hádegi. Ekki í síma.
i' i' i' i
tz^
i r
i i i i ~r
STS—c-n

I 1 I 1 I 1 I 1 I 1 I ' II
Nýjasta
inzr

iVl1 ■ 1

~L~i 1 i 1 i ! P~r
i i
brauðið frá okkur er
sykurlaust og
án allrar feiti-
Einnig minnum við a
iabrauðið
okkar sem allir
kannast vio.
II
ir r
i i ~n~
1,1,1
Bfauðgerð
m
r i ' i 1 i 1 i i""‘ i 1 i 1 i 1 i 1 i 1 i 1 i 1 i 1 i