Dagur - 21.03.1986, Síða 9

8 - DAGUR - 21. mars 1986
Einföld dœmisaga
- Sitthvað um uppfærslu Leikfélags Akureyrar á söngleiknum „Blóðbræður“ eftir Willy Russell
21. mars 1986 - DAGUR - 9
„Mér líst vel á þetta hjá krökkunum,
leikurínn er bráðskemmtilegur og ef
allt gengur upp eins ogfyrir er lagt, þá
er ég viss um að þetta verður þrumu
sýning, sem lengi verður í minnum
höfð. Sannaðu til. “ Petta sagði
ónefndur áhugamaður um leiklist,
þegar ég hitti hann í Samkomuhúsinu
á Akureyri. Hann var að „njósna“,
forvitnast um hvernig æfingar á
Blóðbrœðrum gengju. Hann hafði
ekki orðið fyrir vonbrigðum. Hann
trúði mér líka fyrir því leyridarmáli,
að það vœri langt síðan hann hefði
beðið frumsýningar með jafn mikilli
eftirvæntingu. Ég lofaði að varðveita
þetta leyndarmál hans. Og ég er van-
ur því að þegja yfir því sem mér er
trúað fyrir. Pað fer ekki lengra!
En af hverju „Blóðbræður" var ekki búið
að kynna þennan leik sem „Fóstbræður"? Er
ekki síðarnefnda naínið eðlilegri þýðing á
enska nafninu „Blood Brothers“?
„Jú, það má ef til vill segja það, en
„Blóðbræður“ er nýyrði Megasar og hefur
víðtækari merkingu en „Fóstbræður". í
þessu tilviki táknar „Blóðbræður“ ekki ein-
ungis fóstbræður, sem hafa svarist í fóst-
bræðralag með því að skera sig til blóðs og
láta blóðið síðan renna saman; það táknar
einnig blóðbönd þessara drengja." Þannig
svaraði Signý Pálsdóttir, leikhússtjóri spurn-
ingu minni unt þetta orð, „Blóðbræður", og
ég sé ekki betur en rök hennar séu góð og
gild. Hún var að leggja síðustu hönd á efni í
leikskrána þegar mig bar að garði. Pá síðustu
í orðsins fyllstu merkingu, því Signý er að
kveðja leikhúsið á vordögum. OgJiún getur
gengið þaðan út með reisn, því stjórnartíð
hennar hjá LA er um margt eftirminnileg.
Aður en lengra er haldið er rétt að
forvitnast ögn um leikinn og
höfundinn. Leikurinn fjallar um
ríka og fátæka. En ríka fólkið í leiknum er
„fátækt" af börnum. Fátæka fólkið á hins
vegar fleiri börn en góðu hófi gegnir. Og
þegar tvíburar bætast við ákveður móðirin,
sem er vinnukona hjá ríku konunni, að gefa
vinnuveitanda sínum annað barnið. En það
er ekki langt á milli tvíburanna, þeir kynnast
í uppvextinum og sverjast í fóstbræðralag.
Báðir verða þeir skotnir í sömu stelpunni.
Þeir vita þó ekki um blóðböndin sem tengja
þá. En þeir vaxa hvor frá öðrum og að lokum
kemur að vinslitum. En þar með er sagan
ekki nema hálf. Annar tvíburinn, sá sem elst
upp hjá móður sinni, lendir á villigötum.
Hinn blómstrar í allsnægtum ríkra fósturfor-
eldra og verður borgarfulltrúi. En þar með er
sagan ekki öll. Hún verður ekki sögð í heild
nema á leiksviðinu í Samkomuhúsinu næstu
vikurnar.
Höfundur verksins er Willy Russell, sem
sent hefur frá sér mörg þekkt verk, m.a.
„Educating Rita“. Hann samdi „Blóðbræð-
ur“ upp úr eldra verki, sem upphaflega tók
ekki nema 70 mínútur í sýningu og í því var
aðeins einn-söngur. Um breytingarnar á
verkinu segir Russell:
„Ég vissi að 8 þúsund ungmenni höfðu séð
upprunalegu sýninguna. Mörg þeirra höfðu
skrifað mér og leikfélaginu til að segja okkur
hvað sýningin hefði verið þeim mikils virði.
Þess vegna gerði ég mér grein fyrir þvt', að ef
söngleikurinn brygðist þeirra vonum, þá létu
þau ekki hjá líða að gagnrýna mig; þessir
óþekktu en mikilvægu gagnrýnendur.“
Það kemur fram í viðtölum við Russell,
að það hefur tekið sinn tíma að semja
„Blóðbræður“ í þeirri mynd sem verk-
ið birtist á fjölum Samkomuhússins. Athuga-
semdir tónlistarkennara hans, sem sjá má í
einkunnabókum, gefa heldur ekki tilefni til
að búast við stórvirkjum af hendi nemand-
ans. „Sýnir engan áhuga. Ef hann heldur
áfram með þessa námsgrein á næsta ári,
neyðist ég til að segja af mér. Við teljum það
mikið framtak, ef hann getur lært að leika á
plötuspilara,“ sögðu tónlistarkennarar
Russels. En hvað segir hann sjálfur um
málið?
„Ég var ákveðinn í að skrifa söngleik. Já,
og var satt best að segja byrjaður, þegar
útgáfustjórinn hreytti í mig, eftir að hafa
hlustað á ástríðufullar ræður mínar um að ég
væri búinn að semja lög í mörg ár: Ef þú ætl-
ar að skrifa söngleik verður þú að semja
eitthvað grípandi, sem fólk raular síðan með
sjálfu sér. Getur þú það?
Ég hugsaði mikið um þessi orð útgáfu-
stjórans í lestinni á heimleiðinni. Kona, sem
sat á móti mér í lestinni, var að raula lagstúf
fyrir barnið sitt. Ég hallaði mér laumulega
fram á við til að hlusta; skyldi þetta vera lag
eftir mig? Nei, sú von brást.
Um nóttina fékk ég martröð. Ég sá fyrir
mér brot úr gagnrýni, sem var allt annað en
lofsyrði. Um morguninn reikaði ég niður í
eldhús með stírurnar í augunum og höfuð-
verk. Börnin voru komin á fætur. Þau
snæddu morgunmatinn með tilheyrandL rifr-
ildi. Ég reyndi eftir mætti að sætta þau og
setti fram gagnslausar frjáislyndishugmyndir
gagnvart óbeisluðum ruddaskap barnanna. -
Ég á þetta! - Nei, ég! - Pabbi, hún tók nest-
isboxið mitt! - Ég ætla að taka dúkkuna
hcnnar og tæta hana í sundur! í stuttu máli;
ósköp venjulegur morgunn, ekki ósvipaður
umræðum á þingi Sameinuðu þjóðanna.
Á meðan hugsaði ég um varnarræðuna,
sem ég ætlaði að flytja, þegar ég kæmi fyrir
réttinn, ásakaður fyrir að vilja skrifa söng-
leik. í kviðdóminum eru Gershwin, Kern,
Porter, Sondheim og allir hinir. Ég tók varla
cftir því, að börnin höfðu lokið sér af og voru
horfin niður götuna á leið í skólann. Ég lét
fallast útkeyrður niður á eldhúskoll með
tebolla og sígarettu og það leið dágóð stund
þar til ég áttaði mig á því, að allan morgun-
inn hafði Rut raulað lag sem ég kannaðist
við. Ég hljóp í skólann eins hratt og fæturnir
gátu borið mig. Ég fann Rut á leikvellinum.
- Flýttu þér að raula fyrir mig lagið, sem þú
hefur verið að syngja í allan morgun, sagði
ég. Og ég varð ofsakátur, því hún söng í raun
og veru lag eftir mig - og samt hafði hún að-
eins heyrt það einu sinni. Nú gat ég haldið
áfram.“
Já, Russell hélt áfram og söngleikurinn
„Blóðbræður“ var frumsýndur í Liver-
pool í apríl 1983. Og martröðin um
gagnrýnendurna varð ekki að veruleika, því
leikurinn sló í gegn. Sama ár var hann frum-
sýndur hjá Lyric leikhúsinu í London. Síðan
hefur hann farið sigurför um Evrópu og í ár
er hann frumsýndur hjá 8 leikhúsum á
Norðurlöndum. Ég vitna enn og aftur í
Russell. Það er í beinu framhaldi af því sem
áður er vitnað í.
„Ári síðar var ég á leið til Wales með fjöl-
skyldunni. Þá er lag úr Blóðbræðrum kynnt í
útvarpinu. Ég teygði út hendina til að hækka
hljóðið, en þá heyrðist frá lítilli stúlku í bak-
sætinu: - Oj, nei, ekki þetta andskotans lag
einu sinni enn. Ég sneri mér við og sagði: -
Rut, ekki blóta.“
En aftur að Samkomuhúsinu. Frá
skrifstofunni hennar Signýjar klifraði
ég upp snarbrattan stiga, sem skil-
aði mér upp í kaffistofu starfsmanna leik-
hússins. Þar var verið að skeggræða urn leik-
list. Af hverju eru ekki sýnd fleiri ný íslensk
leikrit? spurði einhver. - Einfaldlega vegna
þess, að það eru ekki samin nein íslensk
leikrit, sem eru sýningarhæf, var svarið. Stutt
og laggott. Umhugsunarefni fyrir andans
menn.
En ég var ekki kominn inn í Samkomuhús
til að ræða þessi mál. Ég ætlaði að forvitnast
urn uppfærsluna á Blóðbræðrum. Inni í sal
voru Páll Baldvin, leikstjóri og Ingvar
Björnsson, ljósameistari, á kafi í lýsingunni.
Theodór Júlíusson var sá „upplýsti" á svið-
inu. Það er mikið púsluspil að „lýsa“ leiksýn-
ingar svo vel sé. Ljós hér og Ijós þar, allt
miðað við ótal mismunandi staðsetningar
leikaranna. Og ég er viss um að fáir leikhús-
gestir geri sér grein fyrir þeirri miklu vinnu
sem liggur að baki hverri sýningu. Allt þarf
að smella saman. Og þegar söngur og heil
hljómsveit bætast við, þá verður púsluspilið
enn flóknara. En ég treysti Páli Baldvini og
Ingvari fullkomlega til að sjá um lýsinguna
án minnar aðstoðar! Þess vegna ákvað ég að
ná í þá „Blóðbræður“. Það tókst. Samtalið
fór fram á reyklausu kaffistofunni.
„Ég heiti Barði Guðmundsson," sagði
annar þeirra, grannholda og strákslegur.
Hann hefur áður sést á fjölunum hjá LA í
Jólaævintýri og Silfurtúngli. Ég gef honum
orðið.
„Ég leik þann bróðurinn, sem gefinn er til
ríku fjölskyldunnar. Hann heitir Eðvarð
Ljóni Ríkharðsson."
Myndir
og texti:
Gísli
Sigurgeirsson.
- Þú gefur mér annan tvíburann. Örlög bræðranna ráðin

Blóðbræðurnir; Barði Guðmundsson og Ellert Ingimundarson.
„Já, og kallaður Eddi,“ skaut hinn bróðir-
inn inn í samtalið.
„Nei, það ert bara þú sem kallar mig það,“
segir Barði og heldur áfram. „Hvaðan ég
kem? Ég er fæddur og uppalinn í Garðinum,
ég er sem sé Suðurnesjamaður. En ég á ættir
að rekja hingað norður, því faðir minn er
ættaður héðan, af svonefndri Þúfnavallaætt.
Er hún ekki komin úr Hörgárdalnum?
Ég útskrifaðist úr Leiklistarskólanum í
fyrravor og í fyrrasumar sýndum við þrír
bekkjarfélagar einþáttung á „Gauknum“.
Við gerðum okkur svið þar í einu horninu.
Þörfin til þess að leika var svo brennandi.
Við gátum ekki hugsað okkur að gera neitt
annað, nýskriðnir út úr skólanum."
Nú sneri ég mér snöfurmannlega að
hinum bróðurnum og spurði? Hver
ert þú nú góurinn?
„Ég heiti Ellert A. Ingimundarson, A-ið
stendur fyrir Austmann. Ég er úr Kópavog-
inum, úr austurbænum sem betur fer. Eg
kom úr Leiklistarskólanum 1982 og síðan hef
ég lifað af leiklistinni, svona nokkurn veginn.
Ég hef þó haft aðra íhlaupavinnu. Mest hef
ég starfað í Þjóðleikhúsinu, en í haust var ég
með í Lands míns föður“ hjá Iðnó. Það var
síðan annar leikari fenginn til að taka við mínu
hlutverki, til þess að ég gæti komið norður. Ég
sé ekki eftir því. Ég leik þann bróðurinn, sem
elst upp hjá raunverulegri móður sinni, en í
fátækt. Hann heitir Mikael Jósteinsson."
- Hvers konar strákar eru þetta, spyr ég
og reyni að vera obbolítið gáfulegur.
„Þetta eru bestu skinn; annar fær allt það
sem hann vill upp í hendurnar, en hinn þarf
að berjast fyrir lífinu," svarar Ellert.
„Já, rétt er það, en það er svo einkenni-
legt, að báðir öfunda hinn. Ég er Eddi og hef
allt til alls, en samt hef ég löngun til að vera
Mikki. Mér finnst þetta heillandi heimur, sem
hann lifir í. Ef til vill er það raunveruleg
móðurhlýja sem ég er að fiska eftir,“ segir
Barði.
„Þetta er aiveg rétt hjá þér, ég finn líka
fyrir þessu hjá Mikka, hann öfundar þig af
flottheitunum. En á þetta ekki við um alla.
Sýnist ekki grasið alltaf grænna í garði
grannans? Er ekki til fullt af fólki, sem vill
vera eitthvað allt annað en það er?“ spyr
Ellert.
- Nú þótti mér sem umræðurnar væru
komnar á afskaplega gáfulegt plan, þannig
að ég reyndi að spyrja í takt við það. Þess
vegna leiddi eg talið inn á þroskabraut
drengjanna. Ég spurði Ellert um örlög
Mikka.
„Mikki lendir á villigötum. Hann er
atvinnulaus, en ég held að við íslendingar
þekkjum ekki þá örvæntingu sem því fylgir.
Eðvarð og Mikacl verða skotnir í sömu stelpunni.
Páll Baldvin Baldvinsson er leikstjóri.
Eðvarð veit ekki hver er hans raunverulega
móðir.
Hann er kominn með konu og barn, en fær
enga vinnu. Hann er gripinn örvæntingu.
Þess vegna lendir hann á villigötum fyrir
áeggjan Samma bróður síns. Sá er með plötu
í hausnum. Urn svipað leyti slitnar upp úr
vináttu okkar fóstbræðranna."
„Þú lendir nú líka í fangelsi, þannig að það
er nú erfitt að viðhalda vináttunni," segir
Barði og glottir ísmeygilega.
Nú þóttist ég hafa komist að mjög svo
greindarlegri niðurstöðu og sagði
því með þeirn áhersluþunga, sem
mér einum er laginn: Er höfundurinn með
þessu að segja, að það sé uppeidið en ekki
uppruninn, sem skapi manngerðina? Það er
Ellert sem svarar.
„Já, akkúrat. Ef Eddi hefði lent í sömu
aðstöðu og Mikki, þá er ég viss um að hann
hefði lent á sama hála ísnum. 1 mínum huga
er Mikki heiðarleg manngerð, rétt eins og
Eddi, en hann lendir í afbrotum vegna
aðstæðna, til að geta séö fyrir sér og sínum.
En auðvitað tók hann þar skakkan pól í hæð-
ina.“
- En hvað með þennan boðskap, (og það
er ég sem tala núna) er það ekki nokkuð
mikil einföldun, að uppeldið geri menn
vonda eða góða, að þeir ríku séu löghlýðnari
en þeir fátæku, en mannkærleikurinn
blómstri frekar á meðal þeirra síðarnefndu?
Nú þykist ég góður, en Barði svarar.
„Auðvitað er þetta einföldun, enda er
þetta verk ofsalega einfalt. Höfundurinn er
einungis að segja dæmisögu, einfalda dæmi-
sögu um mannleg samskipti og mannlegar til-
finningar.“
- í leikritinu verðiö þið báðir ástfangnir af
sömu stúlkunni, annar ykkar fær hana; er
það ef til vill vegna afbrýðisemi sem vinslit
verða ykkar á milli?
„Nei, það held ég ekki, eða er það
nokkuð," segir Barði og vísar spurningunni
til Ellerts.
„Nei, ég held að þeir bræður hafi einfald-
lega vaxið hvor frá öðrum. Hins vegar er
væntumþykjan sú sama. Það voru ekki sam-
eiginleg áhugamál, sem drógu þá saman.
Þeir eru einfaldlega heillaðir af fari hvor
annars.“
- Einmitt, segi ég, en hvernig verk er
þetta, harmleikur?
„Nei,“ segir Ellert. „harmleikur er það
ekki, það er svo ofsalega mikill húmor í
leikritinu."
„Það var einhver að tala um tragi-kómik.
hvernig sem á svo að útleggja það á góðu
máli,“ bætir Barði við.
- Skemmtilega sorglegt. segi ég. spaugar-
inn!!
„Já, eða sorglega skemmtilegt. En í
alvöru, það er talað um verkið sem meló-
drama," segir Barði.
- Melódrama? spyr ég, eitt spurningar-
merki. Svona flott orð hafði ég ekki heyrt
lengi.
„Já," segir Ellert og brosir til mín með
hluttekningu, „það þýðir að leikritið örvi til-
finningar áhorfenda með æsispennandi
atburðarás."
Það er mikil músík og mikill söngur í
þessum leik. Ekki fer það alltaf saman
að vera góður leikari og jafnframt
góður söngvari, segi ég, unt leið og ég læt að
því liggja. að ég hafi nú heyrt leikara syngja
hræðilega! Þessu varpaði ég fram af minni
alkunnu illgirni! En Barði kom með bragð á
móti; slyngur maður Barði. enda af Þúfna-
vallakyninu.
„Þetta er alveg rétt hjá þér. en það eru líka
til óperusöngvarar. sem kunna ekki að
leika." Og Ellert lagði líka orð í belg í þessu
santbandi. „Já. það eru rnörg djöíull erfið lög
í þessu, en þau eru líka mörg hver ofsalega
falleg. Við erum að revna að syngja þau og
við ætlum okkur ekki að gefast upp. Én það
er svo einkennilegt með það. að laglínan
stekkur á stundum óþægilega hátt í tónstig-
ann. Samt sem áður getum við Barði báðir
sungið eins og englar. Lögin hans Villa Rös-
sell eru hins vegar andskoti erfið. Það er því
við hann að sakast ef leikhúsgestum líkar
ekki söngurinn!"
- Nokkuð að lokum bræður? Löng þögn.
„Barði. hvað segir þú?" spyr Ellert.
„Ég er að reyna að hugsa.” svarar Barði.
„Maður er orðinn svo uppfullur af því sem
maður er að skapa á sviðinu. að það getur
verið erfitt að hugsa til raunveruleikans. Við
erurn komnir inn í heirn þeirra bræðra. hel-
víti langt í það minnsta," segir Ellert.
- Allra síðasta spur.ningin; er söngleikur-
inn „Blóðbræður" nýr „smellur"? Og nú
svara þeir bræður eins og sannir fóstbræður.
báðir saman í kór:
„Já, það vonum við svo sannarlega. í það
minnsta hefur leikurinn alla burði til þess."
- GS