Dagur - 16.06.1986, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - 16. júní 1986

Mál Eugene Aram varð frægt vegna tíðrar umfjöllunar í
Ijóðum, ieikritum og skáldsögum, en þessi maður var virt-
ur kennari og lærður maður, sem dæmdur var fyrir að hafa
drepið skósmið nokkurn. En var hann sekur? Frank
Smyth rifjar hér upp þessa atburði:

Ósönnuð sekt
Það nafn sem oftast kemur
fyrir í skáldskap og leikritagerð
Viktoríutímans er nafn Eugene
Aram. Árið 1829 setti Thomas
Hood af stað bókmenntaskriðu
um Aram með sagnaljóðinu
Draumurinn um Eugene Aram,
sem fljótlega varð vinsælt til
flutnings í minni samkvæmum.
Árið 1831 fylgdi í kjölfarið
skáldsagan Eugene Aram eftir
Bulwer Lytton, sem gefin var út
20 sinnum í Englandi einu ára-
tuginn á eftir og var auk jress
þýdd á frönsku og þýsku. Áður
en ár var liðið var sagan færð í
leikbúning og sýnd lengi í Surr-
ey leikhúsinu í London.
Rúmlega 40 árum síðar, í
apríl 1873, komst leikritið enn á
toppinn, er það var sýnt á Lyce-
um með hinn fræga leikara sir
Henry Irving í aðalhlutverki. I
janúar 1902 var annað leikrit
um Ararn After All fært upp í
Avenue leikhúsinu í London
með hinn athyglisverða leikara
Martin Harvey í aðalhlutverki.
Samtímis voru myndverk sem
fjölluðu um örlög Arams sýnd á
því sem næst hverri einustu
sumarlistaverkasýningu í kon-
unglegu akademíunni. Gustave
Doré gerði fallegar mynd-
skreytingar við nýja útgáfu á
ljóðum Hoods árið 1872.
Hver var þá hinn raunveru-
legi Arant? Samkvæmt hinum
viktoríönsku aðdáendum var
hann dæmigerður dapurlyndur
menntamaður og skáld sem
dreginn var fram í sviðsljósið
frá friðsamlegri einveru og
ástríðufullu - en siðsamlegu -
ástarsambandi við nemanda
sinn, unga stúlku af góðum
ættum, og látinn horfast í augu
við glæp sem útilokað er að
hann hafi getað framið. Á hinn
bóginn votta samtíma skýrslur
að hann hafi verið „réttilega
hengdur" 6. ágúst 1759, fyrir
einstaklega svíðingslegt morð, á
þeim stað þar sem nú er kapp-
akstursvöllurinn í York.
Eugene Aram - skírður Eug-
enius - var fæddur 2. október
1704 í þorpinu Ramsgill í Nid-
derdale í vesturhluta York-
shire. Pétur faðir hans var þekkt-
ur fyrir garðyrkju- og skáld-
skaparhæfileika sína. Pegar
Eugene var sex ára, flutti fjöl-
skyldan til Newby Hall nokkrar
mílur frá Ramsgill, en þar bjó
sir Edward Blackett. Par lagði
Pétur stund á garðyrkju á með-
an sonur hans lærði grasafræði
hjá sir Edward, samtímis því
sem hann lærði að lesa og
skrifa. Þegar Blackett dó 1718
var þessi óvenjulega greindi
drengur sendur til London um
tíma til að vinna á skrifstofu
Blackett fjölskyldunnar í mið-
borginni. Par lærði hann stærð-
fræði á svo skömmum tíma og
svo ítarlega að hann var fær um
að kenna þá námsgrein síðar
meir. Hann hóf einnig nám í
latínu og grísku og þegar hann
snéri aftur norður, þá til Ripon
þar sem faðir hans var þá í
þjónustu hjá sir John Ingleby,
hófst langvarandi ferill hans
sem skólastjóra.
í u.þ.b. 10 ár stundaði hann
kennslu í herbergi í Gouthwaite
Hall, 2 mílur (3 km) frá fæðing-
arbæ hans Ramsgill. Hann var
talinn vera fremur strangur en
frægur fyrir lærdómsgáfur sínar.
í maí 1731 var hann orðinn
nógu vel stæður til að kvænast
Önnu Spence. Þremur árum
síðar fluttu þau hjónin 15 mílna
vegalengd (24 km) til Knares-
borough, þar sem Aram stofn-
aði sinn eigin skóla. Par naut
Aram mikillar virðingar. Eins
og fram kemur í blaði, sem þó
var honum ekki hliðhollt, sem
gefið var út eftir aftöku hans:
„Vegna hinnar miklu virðing-
ar sem hann naut hjá heldra
fólki fyrir óvenjulega hæfileika
sína og lærdóm, mætti hann
ætíð meiri tillitssemi og virð-
ingu en algengt var um fólk af
hans uppruna. Lifnaðarhættir
hans og framkoma var með ein-
dæmum óaðfinnanleg í mörg ár.
Hann var blátt áfram og heiðar-
legur í öllum viðskiptum og
samskipti hans við fólk ein-
kenndust af hlýju og nær-
færni . . .“
Heimilislíf hans var þó ekki
sérlega hamingjusamt. Þótt
Anna kona hans fæddi honum 8
börn, þar af tvö sem dóu í frum-
bernsku, kenndi hann henni
síðar um málssóknina á hendur
sér. Svo virðist sem hún hafi átt
vingott við skósmið að nafni
Daníel Clark, sem hafði „tekið
upp fyrir sig“ með því að ná sér
í konu sem átti eignir upp á 300
pund, og hafði ráð á því að hafa
hesta sína í leiguhesthúsi. Öf-
undarmenn Arams staðhæfa að
hann hafi sýnt kynhverfar til-
hneigingar. Sagt var að hann
hafi klætt dreng í kvenmanns-
föt, í því skyni að kvelja Önnu
með því að hann ætti í ástar-
sambandi. Auk alls þessa fékk
hann sér stundum í glas á krá
sem kölluð var Kórónan í Knar-
esborough, sem vafasamur ná-
ungi að nafni Henry Terry rak,
en álitið var að hann ásamt
fastagesti sínum, Francis Iles,
verslaði með stolnar vörur.
Pað var snævibjarta tungl-
skinsnótt 7. febrúar 1745 að
nokkrir nágrannar sáu Daníel
Clark í Knaresborough á
„óvenjulegum tíma sólar-
hrings“ - þegar síðast sást til
hans var klukkan 3 að nóttu.
Daginn eftir var hann horfinn,
enda þótt hestur hans væri eftir
í hesthúsinu. Skýrt var frá því
sem virtist vera ástæðan fyrir
hvarfinu í York Courant mán-
uði síðar. Þar er hinum horfna
Clark lýst sem „mögrum, föl-
leitum, bólugröfnum manni,
u.þ.b. 23 ára gömlum.“ Blaðið
staðhæfði að hann hefði svikið
út úr fjölda fólks verðmæti af
ýmsu tagi, þar á meðal silfur-
muni, demanta og gullhringi,
tóbaksdósir, úr og verðmætar
bækur. Síðar kom í ljós að hann
hafði einnig tekið traustataki
talsvert magn af leðri, sem met-
ið var á 45 pund. Alls höfðu
verðmæti að upphæð 150 pund
horfið um leið og Clark og eig-
inkona hans uppgötvaði síðar
að 200 pund í reiðufé höfðu horf-
ið frá heimili hans.
Um þetta leyti virtist Aram
vera óvenju vel fjáður. Hann
lenti í skuldafangelsi en losaði
sig út úr skuldinni á stundinni
með því að reiða fram 100 gíne-
ur í mynt úr brjóstvasa sínum.
Hann virðist einnig hafa greitt
að fullu áhvílandi veð á húsi
sínu. Lánardrottnar Clarks leit-
uðu í húsi Arams og fundu
hluta af hinu horfna góssi. Þar
við bættist talsvert magn af flau-
eli og vaðmáli sem fannst grafið
í garði hans. Aram var handtek-
inn fyrir að hafa lagt eignarhald
á þau verðmæti sem Clark hafði
komist yfir á sviksamlegan hátt.
Ekki reyndist þó unnt að sanna
sökina á Aram og var hann lát-
inn laus.
Blaðið York Courant hét 15
punda verðlaunum hverjum
þeim sem gæti veitt upplýsingar
um Clark, en er tímar liðu
hjaðnaði umtalið. í apríl yfirgaf
Aram konu sína og börn undir
því yfirskini að hann ætlaði að
heimsækja ættingja sína í Nott-
ingham. En hann snéri ekki
aftur. Eftir því sem hann sagði
sjálfur síðar, hélt hann þaðan til
London og fékk kennarastöðu
við menntaskólann í Piccadilly.
Jafnframt lagði hann stund á
nám í hebresku og keltnesku,
með það fyrir augum að gefa
síðar út geysimikið ritverk um
samanburðarmálfræði.
Nám Arams í London stóð í
rúmlega 12 ár. Um jólaleytið
1757 svaraði hann auglýsingu
um stöðu aðstoðarskólameist-
ara við Kings Lynn menntaskól-
ann í Norfolk og hóf störf þar í
febrúar.
í skólanum var hann vinsæll
kennari í fornmálum. Hann fór
með drengina í gönguferðir og
kenndi þeim hagnýta grasa-
fræði. Einn nemenda hans var
James Burney, sem síðar varð
háttsettur sjóliðsforingi. Hann
var bróðir Fanneyjar Burney
sem skrifaði dagbækur. Hann
vakti blíðar tilfinningar hjá
Aram þegar hann eitt sinn fjar-
lægði ánamaðk af garðstígnum
„svo að ekki yrði stigið ofan á
hann“. En hann mundi einnig
eftir því að Aram bryddaði upp
á samræðum við drengina um
morð og las fyrir þá úr blaðinu
Úrlausn dularfullra morðmála
sem W. Chace í Norwich gáfu
út á þessum tíma.
Þetta var einkennileg tilvilj-
un, því að í Knaresborough
gerðust þeir atburðir þetta
sumar, sem áttu eftir að ráða
örlögum skólameistarans.
í ágúst 1758 fann verkamað-
ur, sem var við uppgröft í
Thistle Hill í grennd við borg-
ina, eitthvað sem líktist manna-
beinum. Er hann hélt áfram að
grafa, fann hann heillega beina-
grind. Vikuna á eftir fóru tví-
vegis fram yfirheyrslur hjá stað-
ardómara vegna líkamsleif-
anna. Samkvæmt upplýsingum
tveggja lækna sem rannsökuðu
líkamsleifarnar, höfðu þær að-
eins legið örfá ár í jörðu. Nafn
hins horfna Daníels Clark skaut
upp kollinum, hann var sá eini