Dagur - 12.02.1987, Blaðsíða 11

12. febrúar 1987 - DAGUR - 11
Byggðamál á
tímamótum
Það má öllum vera ljóst að
byggðamál verða mjög ofarlega á
baugi í komandi kosningabar-
áttu. Þar verða margir kallaðir og
því mikilvægt að kjósendur geri
sér grein fyrir því hverjir tali þar
af heilum huga.
Ég minni á að þegar Fram-
sóknarflokkurinn kom til valda
1971 - eftir rúman áratug í
stjórnarandstöðu - var gert stór-
fellt átak í uppbyggingu á lands-
byggðinni með skipulagðri
endurnýjun á fiskiskipaflotanum
og fiskvinnslunni. Einnig var
veruleg uppbygging í landbún-
aði. Landsbyggðarfólkið öðlaðist
sjálfstraustið á ný.
Þó svo að landsbyggðin standi
enn traustum fótum á þeim
grunni sem lagður var upp úr
1970 þá er ljóst að fleira þarf að
koma til, til þess að takast á við
„aðdráttarafl“ höfuðborgar-
svæðisins. Það þarf að leita nýrra
leiða í byggðamálum. Til þurfa
að koma nýjar skilgreiningar.
Nýjar skilgreiningar
Við þurfum að skilgreina byggða-
stefnuna út frá efnahagslegum
forsendum. Benda á með rökum
að það sé fjárhagslega hagkvæmt
fyrir þjóðarheildina að byggð
haldist sem mest í horfinu. Þó við
höldum hinum efnahagslegu rök-
um á lofti nú um sinn, megum við
aldrei missa sjónar af því að
grundvöllur frjórrar íslenskrar
menningar hlýtur að vera sá að
hún mótist af búsetu í landinu
öllu ekki hluta þess.
Það er mín skoðun að allar
aðgerðir í byggðamálum verði
að byggjast á markaðri pólitískri
stefnu. Þar sem tekið verði á öll-
um þáttum - á atvinnumálum
þ.m.t. landbúnaði og sjávarút-
vegi, annarri atvinnuuppbyggingu
og ekki síst opinberri þjónustu.
Þar sem við á í hverju tilfelli.
Mér hefur stundum fundist að
nokkuð hafi skort á heildaryfir-
sýn þegar fjallað er um byggða-
mál og nefni sem dæmi að ís-
lenskur landbúnaður stæði ekki
frammi fyrir svo stórum vanda-
málum sem raun ber vitni í dag ef
áfram hefði verið unnið eftir
þeirri stefnu sem Steingrímur
Hermannsson lagði drögin að í
ráðherratíð sinni 1978-1979. I
stað þess reyrði Pálmi Jónsson
máiefni landbúnaðarins í ill-
leysanlegan hnút með marklaus-
um og handahófskenndum
vinnubrögðum í ráðherratíð sinni
næstu þrjú árin.
Það þarf sterk bein til þess að
stjórna með hagsmuni heildar-
innar í huga. Takast á við mál
sem oft væri freistandi að leysa
með skammtíma hagsmuni ein-
stakra byggðarlaga - eða jafnvel
einstaklinga - í huga. Láta fram-
tíðina um að fást við afleiðingar
fyrir heildarhagsmuni viðkom-
andi málaflokks. Ráðherrar
Framsóknarflokksins hafa sýnt
að þeir hafa pólitískt þrek til þess
að taka á þessum málum á nýjan
hátt.
Það ætti því engum að koma á
óvart sú skoðun mín að Fram-
sóknarflokknum sé best treyst-
andi til þess að rata þá pólitísku
leið í byggðamálum, milli frjáls-
hyggjunar - sem er í raun ónýt
þjóð eins og íslendingum, sem
vilja nýta stórt og gjöfult land til
hagsbóta fyrir heildina - og
skipulagshyggjunnar, sem í
grundvallaratriðum samræmist
ekki eðli okkar íslendinga.
Þriðja stjórnsýslustigið
Ég nefndi áðan hvaða straum-
hvörfum aðgerðir framsóknar-
manna í byggðamálum ollu 1971.
Það er því rökrétt að spyrja, er
hægt að bregðast við á hliðstæðan
hátt nú? Þeirri spurningu svara
ég hiklaust játandi. Með róttæk-
um breytingum á uppbyggingu og
skipulagi opinberrar þjónustu og
annarri stjórnsýslu. Þar sem vald
og fjárhagsleg ábyrgð verði flutt
frá „stjórnsýslumiðstööinni"
Reykjavík og út í byggðirnar.
I mínum huga er ekki nokkur
vafi á að þetta skref beri að stíga
nú og að skjótvirkasta leiðin að
ná settu marki sé sú að taka upp
„þriðja stjórnsýslustigið" sem
kæmi á milli núgildandi sveitar-
félaga og ríkisvaldsins.
Ég vil taka fram að „þriðja
stjórnsýslustigið“ er ekkert
markmið í sjálfu sér, heldur tæki
sem byggðirnar fengju í hendur
til þess að takast á við stærri
verkefni en þær eru færar um inn-
an núverandi stjórnsýslukerfis.
Ég tel einnig að þegar búið
væri með skipulagsbreytingu að
flytja stóran hluta opinberu þjón-
ustunnar út í byggðirnar, þá
Jóhannes Geir Sigurgeirsson.
muni þjónustustarfsemi í „einka-
geiranum“ koma í kjölfarið.
Þjónusta sem við landsbyggðar-
fólkið sækjum allt of mikið til
höfuðborgarsvæðisins. Miklu
meira en við þyrftum að gera ef
við bærum gæfu til þess að standa
saman um að byggja hana upp
heima fyrir.
Ég ætla að lokum um „þriðja
stjórnsýslustigið“ að vitna til
„fræðslustjóramálsins“. Ég tel að
aldrei hefði þurft að koma til þess
harmleiks sem þar fer fram,
nema fyrir það, að allt of langt er
á milli þeirra sem eru að fást við
þessi mál heima fyrir og hinna
sem ráða yfir fjármagninu - bera
hina fjárhagslegu ábyrgð - og eru
að skipta því, jafnvel niður á
einstaka þætti kennslumála. Hér
þarf að verða kerfisbreyting.
Færa - eins og áður sagði - vald
og fjárhagslega ábyrgð nær vett-
vanginum.
Jákvæð umræða
Oft hefur mér fundist umræðan
um byggðamál hjá okkur lands-
byggðarfólkinu allt of neikvæð.
Þegar verst gegnir lætur nærri að
fólk mani hvert annað til þess að
flytja að „kjötkötlunum" við
Faxaflóa. Við eigum að sjálf-
sögðu að gera rökstudda kröfu til
okkar hluta af þjóðarkökunni
margumræddu en viðurkenna á
móti þörf okkar á að eiga höfuð-
borg sem við getum öll verið stolt
af og að þar fer ýmislegt fram
sem við þurfum ekki að reikna
með úti á landi.
Hins vegar eigum við að halda
á lofti fjölmörgum veigamiklum
kostum samfara búsetu úti á
landsbyggðinni. Við verðum
samfara markvissum aðgerðum í
byggðamálum að snúa umræð-
unm við, byggja sjálfstraustið
upp að nýju.
Við sem byggjum Norðurland
eystra þurfum að mínu mati ekki
að kvíða framtíðinni ef rétt verð-
Á laugardaginn voru nemendatónleikar í Tóniistarskólanum á Akureyri. Hér sjást nokkrir nemendur úr forskólan-
um spila á blokkflautur undir stjórn Lilju Hallgrímsdóttur.
ur á málum haldið. Við búum í
gjöfulum landshluta sem býður
upp á mikla möguleika. Ég horfi
til þess tíma þegar lokið verður
uppbyggingu, vegur með bundnu
slitlagi - mót Eyjafirði að vestan.
Við þær aðstæður sem þá hafa
skapast höfum við alla möguleika
á að mynda verðugt mótvægi við
höfuðborgarsvæðið. 30.000
manna þjónustuheild. Ef við ætl-
um ykkur að nýta þá möguleika
sem breyttar aðstæður bjóða upp
á þá verður að koma til hugar-
farsbreyting, við verðum að
hugsa í Norðausturlandi sem
einni heild - þar sem eins og áður
sagði, hvað styður annað eða vík-
ur fyrir öðru allt eftir því sem við
á í hverju tilfelli.
Ég vil að lokum leggja áherslu
á að framtíð byggðanna er fyrst
og fremst í höndum okkar sem
þar búum. í tvennum skilningi,
annars vegar þá kjósum við yfir
okkur það pólitíska vald sem set-
ur þann ramma sem unnið verður
eftir, hins vegar þá er það atorka
og framfaravilji íbúanna á hverj-
um stað sem endanlega sker úr
um viðgang hvers byggðarlags,
það sýna dæmin.
Höfundur er bóndi í Eyjafirði
og skipar 3. sæti B-listans í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Skemmtanir:
Rússnesk
þjóðlög
Örn Viðar Erlendsson, gítar-
leikari og Þór Sigurðarson,
bassasöngvari, hafa að undan-
förnu verið að æfa dagskrá
sem þeir flytja á árshátíðum,
þorrablótum og öðrum uppá-
komum. Hér er um að ræða
skemmtileg rússnesk þjóðlög,
einleik á gítar og upplestur á
Ijóði Davíðs Stefánssonar sem
hann samdi í Rússlandi. Þeir
félagar hafa þegar flutt þessa
dagskrá við góðar undirtektir
og munu koma víða fram á
næstunni, m.a. á árshátið hjá
Sjálfsbjörg og á Hótel KEA
helgina 13.-14. febrúar.
Rússnesk þjóðlög heyrast ekki
oft hér á landi en vekja ávallt
mikla athygli. Bassasöngvarar
eru heldur ekki á hverju strái en
Þór Sigurðsson er mikill áhuga-
maður um bassasöng. Nokkrar
helgar munu vera lausar hjá þeim
Erni og Þór ef fólk vill fá að
heyra þessa skemmtilegu
dagskrá. SS
Vöruskiptajöfn-
uður hagstæður
í desembermánuði sl. voru
fluttar út vörur fyrir 4.830
millj. kr. en inn fyrir 4.333
millj. kr. fob. Vöruskipta-
jöfnuðurinn var því hagstæður
um 497 millj. kr. Hins vegar
kemur á desemberreikning
innflutnings verðmæti lenginga
og endurbóta á flskiskipum
erlendis á árinu 1986.
Samkvæmt upplýsingum
Seðlabankans, sem byggjast m.a.
á tölum um lántökur, var um 930
millj. kr. varið erlendis til þessara
verkefna á árinu. Færsla þessa
innflutnings í desember hefur í
för með sér, að í skýrslum telst
vöruskiptajöfnuðurinn í þeim
mánuði óhagstæður um 433 millj.
kr. fob. Rétt er að taka fram, að
innflutningur af þessu tagi er nú
talinn í verslunarskýrslum í fyrsta
sinn.
Allt árið 1986 voru fluttar út
vörur fyrir tæpa 45 milljarða
króna en inn fyrir 41,1 milljarð
króna fob. Vöruskiptajöfnuður-
inn varð því hagstæður um 3.866
millj. kr. á árinu 1986 en var í
járnum árið áður.
Heildarverðmæti vöruútflutn-
ings á árinu 1986 reyndist 16%
meira en árið áður og er þá mið-
að við breytingu á föstu gengi
eins og hún mælist rniðað við
breytingu á meðalgengi krónunn-
ar á viðskiptavog. Verðmæti
útfluttra sjávarafurða varð 19%
meira á föstu gengi en árið áður,
verðmæti útflutts áls var 7%
meira, en verðmæti kísiljárns,
sem flutt var út, reyndist 5%
minna á föstu gengi en árið áður
og stafar það af verðfalli á þessari
afurð. Verðmæti annarrar
útfluttrar vöru reyndist loks 7%
meira á föstu gengi á árinu 1986
en árið næst á undan.
Árið 1986 voru sjávarafurðir
77% af vöruútflutningnum í heild
samanborið við tæplega 75% árið
1985 en hlutdeild áls minnkaði úr
10% af heildinni 1985 í 9% árið
1986.
Borgarbíó
„Purpuraliturinn"
Heimsfræg, bandarísk stór-
mynd sem fariö hefur sigur-
för um allan heim.
Miðvikudag kl. 9.00:
Síðasta sinn.
Til sölu flugfiskur 22 fet
með Mercruser 145 turbo.
Selst með eða án búnaðar.
Upplýsingar í síma 96-61806 eftir kl. 19.00.