Dagur - 03.06.1987, Síða 6

6 - DAGUR - 3. júní 1987
Námsstefna um sorg
og sorgarviðbrögð
Sorgin er alls staðar þar sem lifað er, sagði í tilkynningu þar sem námstefna
um sorg og sorgarviðbrögð var kynnt. Námstefna þessi var haldin í Gler-
árkirkju í síðustu viku. Frummælendur voru Páll Eiríksson geðlæknir, séra
Sigfinnur Þorleifsson sjúkrahúsprestur, Þóra Karlsdóttir hjúkrunar-
fræðingur og Sigrún Proppé listmeðferðarfræðingur. Að loknum framsögu-
erindum voru pallborðsumræður þar sem fyrirspurnum var svarað, en
hingað til Akureyrar komu nokkrar konur sem allar hafa misst nána
ástvini. Þessar konur hafa í vetur hist og deilt reynslu sinni og upplifun af
sorginni. Að þeirra sögn hefur það gert þeim gott að vinna sig út úr sorg-
inni á þennan hátt og ráðlögðu þær öllum sem tækifæri hefðu á að gera slíkt
hið sama. Á fundinum í Glerárkirkju kom fram mikill áhugi á að stofna til
sams konar hópa hér á Akureyri.
Páll Etíksson geðlæknir:
Aðeins fólk sem forðast
ást getur forðast sorg
„Enginn hefur talað betur um
sorgina, en Egill Skallagrímsson
er hann missti son sinn Böðvar og
skrifaði Sonartorrek." Þetta sagði
Páll Eiríksson geðlæknir, sem
talaði á námstefnu um sorg og
sorgarviðbrögð. Hann sagði að í
þessu ljóði Egils hafi öll stig sorg-
arinnar komið vel fram; fyrst
örvænting og uppgjöf, síðan reiði
og loks hafi hann gert sér grein
fyrir að hann gat engu breytt og
sætti sig við orðinn hlut.
Páll sagði að allir sem upplifað
hefðu missi ástvinar vissu að það
væri sársaukafull upplifun. Hann
sagði það mjög mikilvægt fyrir
fólk að vinna sig út úr þessum
sársauka, en því miður væru
margir sem ekki gerðu það og
stöðnuðu í sinni sorg.
Maðurinn hefur mikla þörf fyr-
ir að mynda tengsl við aðra og
þegar þessi tengsl bresta fylgir
því mikil örvænting. Páll sagði að
strax í æsku kæmi það fram hjá
börnum að þau vilja ekki yfirgefa
þann sem þau hafa myndað
sterkust tengsl við. Hvernig unn-
ið væri úr þessu, sagði hann mjög
mikilvægt. Ef foreldrum tekst vel
til þá væru börnin síðar betur fær
um að hjálpa öðrum og fá hjálp
þegar eitthvað bjátar á.
Illa undir áföli búin
Páll nefndi að á sjúkrahúsi einu í
Bandaríkjunum væru á milli 10-
15% þeirra sem þangað hefðu
leitað með óleyst sorgarviðbrögð
og að fólk væri í vaxandi mæli
farið að leita sér hjálpar. í kjölfar
þjóðfélagsbreytinga væri fólk far-
ið að syrgja á annan hátt en áður.
Samheldni hafi verið meiri áður
og fólk hafi dáið á heimilum
sínum. Nú hefðu stofnanir tekið
við því hlutverki sem heimilin
áður höfðu. Fólk vinnur nú baki
brotnu og foreldrar hefðu lítinn
tíma til að tala saman. Uppeldi
barnanna hefur færst yfir á skól-
ana, sem eru illa undir það búnir.
Petta leiðir til þess, sagði Páll, að
fólk er illa undir áföll búið.
Hann sagði einnig að ef fólk
kæmist ekki yfir ákveðin verkefni
sem fylgja sorginni, þá kæmi það
í veg fyrir vöxt og viðgang sálar-
innar. Hann nefndi fjögur verk-
efni sem komast þyrfti yfir.
Að horfast í augu
við staðreyndir
Fyrsta verkefnið væri að gera sér
grein fyrir raunveruleika missis-
ins. Sú tilfinning væri oft sterk
hjá þeim sem eftir lifa, að þetta
hefði ekki gerst í raun. Margir
reyndu að komast hjá því að
horfast í augu við óþægilegar
staðreyndir. Sumir leituðu á náð-
ir spíritismans, en oft væri það
einhvers konar flótti.
Annað verkefnið væri að gera
sér grein fyrir sársaukanum. Til-
finningar manna væru mismun-
andi við lát ástvina, en því fylgdi
alltaf sársauki. Hann sagði að
samfélaginu fyndist það óþægi-
legt þegar fólk bæri sorg sína á
torg og sumir reyndu því að úti-
loka hana. Aðrir reyna að flytja
búferlum, drekkja sorgum sínum,
en fyrr eða seinna brotna þeir
niður sem reyna að flýja sorg
sína.
Priðja verkefnið er að aðlagast
umhverfi þar sem hinn látni er
ekki lengur þátttakandi. Og
fjórða verkefnið er endurupp-
bygging tilfinninga, sem Páll
sagði að væri erfiðasta verkefnið.
Þegar menn eru færir um að
hugsa um hinn látna án sársauka
er talið að sorgarferli sé lokið.
Páll sagði að reiði væri eðlileg
tilfinning við missi og stafaði hún
annars vegar af örvæntingu vegna
þess að ekkert hefði verið hægt
að gera til að forða dauðanum og
hins vegar vegna tilfinningarinn-
ar um að geta ekki lifað án við-
komandi. Pá nefndi hann að
sektarkennd væri algeng hjá
syrgjendum sem og kvíði, hjálp-
arleysi, doði og tilfinningaleysi.
Líkamleg einkenni gerðu einnig
vart við sig, svefntruflanir, svimi,
sjóntruflanir, tómleiki í maga og
Næstur talaði séra Sigfinnur Þor-
leifsson. Hann talaöi um sam-
band trúarbragðanna og læknis-
fræöinnar og sagði að nú væri
endurnýjuðum þrótti blásið í slit-
ið samband, sem kannski hefði í
upphafi verið stofnað til á röng-
um forsendum. Meta þyrfti allar
þarfir mannsins, þegar leitast
væri við að svara erfiðum spurn-
ingum. Hann sagði ekki forsvar-
anlegt að sniðganga nánustu
aðstandendur krabbameinssjúkl-
inga og gefa þeim loöin svör.
Stundum væri slíkt gert af ótta
cða misskilinni hlífð.
Sigfinnur talaði eins og Páll um
aö reynsla okkar af dauðanum
væri frábrugðin reynslu annarra
kynslóða. Aður hefði dauðinn
verið nátengdur hcimilinu og ver-
ið hluti af lífinu. Nú dæi fólk á
sjúkrahúsum í umsjá faglærðra.
Dauðinn ætti ekki heima í dag-
legu tali, fólki fyndist efnið
óþægilegt. Börn mættu helst ekki
heyra minnst á dauðann. En það
gerði illt verra, þar sem þau sætu
uppi með ófyllt tómarúm.
Að hafa einhvern
til að tala við
Sigfinnur talaði um hlutverk
prestsins er dauðann ber að
garöi. Hann sagði að þeir sem
valið hefðu sér hlutverk hjálpar-
ans ættu að deila kjörum með
meðbræðrum sínum, vera ferða-
félagar, en standa ekki álengdar
og horfa á.
Hann talaöi um cinstaklinga
sem lægju á sjúkrahúsum og sagði
að gagnkvæmt traust yrði að
myndast á milli þeirra og heil-
brigðisstéttanna. Ekki mætti líta
á einstaklinginn sem tilfelli, held-
ur manneskjur með tilfinningar,
vonir og vonbrigði. Margir hefðu
þörf fyrir að tala þcgar að þeim
þrengdi. Tilfinningarnar væru oft
flóknar og ruglingslegar og úr
þeim þyrfti að vinna.
Kistuiagningu og jarðarfarir
sagði Sigfinnur þjóna þeim til-
gangi að hjálpa syrgjendum að
vinna með tilfinningar sínar og
nauðsynlegt væri aö þau tengsl
sem mynduðust á milli prests og
sóknarbarna héldu áfram. Ekki
væri nóg að ieiða þessar athafnir
og láta þar við sitja.
Sigfinnur talaði einnig um
hversu mikilvægt væri fyrir þá
sem misst hefðu ástvin að hafa
einhvern til að tala víð. Pað að
vera til staðar skipti miklu, að
hlusta og vcra maður sjálfur.
Hann sagði að vegna þess hversu
dauðinn væri óþægilcgt umræðu-
efni vildu menn helst ekki ræða
hann. Eftir jarðarför væri algengt
að menn létu sem allt væri búið,
allt væri orðið eins og það var.
Hins vegar kæmu erfiöustu til-
finningarnar oft ekki fram fyrr
en eftir þá athöfn. En við vildum
því miður oft þröngva öðrurn til
að vera eins og við viljum hafa
þá.
Aö jokum talaði Sigfinnur um
þá tilhneigingu að verðleggja til-
finningar. Ætti það t.d. við ef
menn væru aldraðir er þeir létust,
að þá væri það ekki eins sárt og
einnig nefndi hann að foreldrar
þroskaheftra barna sem dæju
fengju oft þau skilaboð frá sam-
félaginu að þetta væri ákveöin
lausn. Allur dauði veldur sárs-
auka og siðferðilega megum við
ekki verðleggja tilfinningar.