Dagur - 08.12.1989, Blaðsíða 9

bókakynning
Föstudagur 8. desember 1989 - DAGUR - 9
H
l
Iistakonan í Fjörunni
- Bók um Elísabetu Geirmundsdóttur
„Meðal alþýðumanna hafa
leynst listamenn á öllum
öldum. Sumir hafa haft
aðstöðu til að rækta hæfileika
sína og koma verkum sínum á
framfæri, aðrir ekki, en hafa
engu að síður lifað í verkum
sínum og listsköpun þeirra
vakið undrun og aðdáun. I
þeim hópi er listakonan úr
Fjörunni á Akureyri, Elísabet
Geirmundsdóttir. Þessi hljóð-
láta og hógværa kona, sem féll
frá langt fyrir aldur fram, vakti
verðskuldaða athygli meðal
samtíðarmanna sinna. Hún var
einangruð í listiðju sinni, nán-
ast einfari, enda önnum kafin
húsmóðir á stóru heimili. En
verkin sem eftir hana liggja,
bera vitni um óvenjulegt list-
fengi og fjölþætta hæfileika.
Elísabet er því um Ieið góður
samnefnari fyrir þann þögla
hóp sem þjónaði listgyðjunni í
stopulum frístundum og varp-
aði ljóma á samtíð sína og
umhverfi.“ Með þessum orð-
um hefst bókin „Listakonan í
Fjörunni“, sem félagskonur í
Akureyrardeild Delta, Kappa,
Gamma, hafa gefið út. Bókin
hefur að geyma sýnishorn af
fjölþættri Tistsköpun Elísabet-
ar Geirmundsdóttur, en í ár
eru þrjátíu ár liðin frá því lista-
konan lést.
Elísabet Sigríður Geirmunds-
dóttir hét hún fullu nafni en var
manna á milli oft aðeins nefnd
Beta Geirs. Hún fæddist 16.
febrúar árið 1915 í húsi númer 36
við Aðalstræti á Akureyri, svo-
nefndu Geirshúsi. Ung að árum
giftist hún æskuvini sínum og
leikfélaga, Ágústi Ásgrímssyni,
og eignuðust þau þrjú börn:
Iðunni, myndlistarkonu; Ásgrím,
ljósmyndara og Geir, ritstjóra.
Listrænir hæfileikar Elísabetar
komu snemma í Ijós og strax í
barnaskóla byrjaði hún að búa til
myndir. Fyrstu olíulitina fékk
hún svo í fermingargjöf og hóf þá
strax að mála af kappi, þegar
ráðrúm gafst.
Margvísleg tjáningarform
Pví fór fjarri að Elísabet ein-
skorðaði sig við eitt listform og
raunar er það með ólíkindum
hversu fjölhæf hún var í listsköp-
un sinni. Hún málaði myndir og
teiknaði, skar út í tré, orti ljóð,
samdi lög og mótaði styttur í
gips. Hún breytti jafnvel snjón-
um í mikilfengleg listaverk, sem
sum hver hafa varðveist á
myndum. Fjölmargt fleira mætti
nefna. Elísabet teiknaði t.d. jóla-
kort til ágóða fyrir starfsemi
I.O.G.T. og fermingarskeyti fyr-
ir skáta á Akureyri; hún gerði
félagsfána ýmissa félaga; m.a.
fána Iðju, félags verksmiðjufólks
og fána Verkalýðsfélagsins Ein-
ingar, sem þá hét raunar Verka-
kvennafélagið Eining; hún
myndskreytti bækur og teiknaði
og saumaði ýmsa búninga, svo
sem í tilefni öskudags og grímu-
dansleikja. Til enn frekara marks
um fjölhæfni Elísabetar má nefna
að hún teiknaði sjálf húsið sem
þau hjónin reistu sér við Aðal-
stræti 70 á Akureyri.
Elísabet var einna þekktust
meðal samtíðarmanna sinna fyrir
gipsstytturnar, sem sýndu m.a.
íslenskar húsfreyjur í hátíðar-
búningi, alþýðufólk að störfum
Gipsstyttur Elísabetar voru algeng gjafavara á árunum eftir stríð. Hér eru
nokkrar íslenskar húsfreyjur í hátíðabúningi.
Sögufélag Skagfirðinga:
Heimar horfins tíma
- Rannsóknir og frásagnir Margeirs Jónssonar á Ögmundarstöðum
Sögufélag Skagfirðinga, Sauðár-
króki, hefur sent frá sér bókina
Heimar horfins tíma, en hún hef-
ur að geyma rannsóknir og frá-
sagnir Margeirs Jónssonar á
Ögmundarstöðum.
Margeir Jónsson fæddist á
Ögmundarstöðum í Skagafirði
15. október 1889. Par ólst hann
upp, tók við jörðinni og bjó á
Ögmundarstöðum til dauðadags,
1. mars 1943. Margeir fékk
snemma mikla hneigð til þjóð-
fræða og í stopulum frístundum
við takmarkaðan bókakost sinnti
hann þessu áhugamáli. Örnefna-
söfnun hans á Norðurlandi er
brautryðjendastarf og söfnun
alþýðukveðskapar og rannsóknir
og skýringar á torskildum bæjar-
nöfnum vekja athygli. Heimar
horfins tíma voru honum hug-
leiknir, því hann gaf sig sérstak-
lega að rannsóknum á skag-
firskri miðaldasögu. Honum
tókst ótrúlega vel að glæða lífi
fátæklegar heimildir þessa tíma.
Úr fáeinum kaupbréfum eða
samningum í fornbréfasafni, sem
flestum er aðeins leiðinlegt nafna-
stagl og óskiljanleg klerkamærð,
fékk hann innsýn í heimilishagi,
stórhug og skapferli gamals höfð-
ingja og kemur þeirri mynd
áfram til lesandans.
í Heimar horfins tíma er sam-
an komið úrval af ýmsu tagi úr
ritsmíðum Margeirs á Ögmund-
arstöðum. Má þar nefna langan
persónuþátt um Hallgrím lækni
Jónsson; sögurannsóknir eins og
Bóndinn og fræðimaðurinn Margeir
Jónsson á Ógmundarstöðum.
Miklabæjarrán og um skóga í
Skagafirði á landnámsöld; land-
fræði- og byggðalýsingar um Víði-
dal í Staðarfjöllum og Hraun-
þúfuklaustur; leit að Ævarsskarði
hinu forna og tilurð þjóðsögunn-
ar um Hvalurð undir Tindastóli.
Auk þess er langur kafli, Þjóð-
sögur og draumar, sem hvergi
hefur áður birst.
Allnokkrar ljósmyndir prýða
bókina og fylgir bæði manna- og
staðanafnaskrá. Þá er tekin sam-
an ritaskrá Margeirs.
Friðrik Margeirsson og Hjalti
Pálsson sáu um útgáfuna en Sig-
urjón Björnsson prófessor ritar
ítarlega inngangsgrein um
Margeir.
Konur, ijúfum þögnina!
Opinn sími um sifjaspell
Viö hvetjum ykkur sem hafiö oröiö fyrir sifja-
spellum eða ööru kynferöislegu ofbeldi aö láta
vita af ykkur og rjúfa þögnina.
Sími 25880 fimmtudaginn 7. des. kl.
19-23 og laugardaginn 9. des. kl. 13-
17.
Brynja Óskarsdóttir, félagsráögjafi.
Valgerður Magnúsdóttir, sálfræðingur.
Elísabet Geirmundsdóttir.
og dulúðugar hafgúur. Þessar
styttur voru algeng gjafavara á
árunum eftir stríð.
Veröugur fulltrúi
Ljóst er að Elísabet Geirmunds-
dóttir var ótrúlega atorkusöm.
Hún sinnti listsköpun sinni að
mestu innan veggja heimilisins,
samhliða húsmóðurstörfunum.
Stundirnar sem henni gáfust til
að sinna sköpunarþránni hafa því
vafalaust verið stopular. En hún
nýtti þær vel. Það sést best á því
sem eftir hana liggur.
Elfsabet Geirmundsdóttir lést
9. apríl árið 1959, aðeins fjörutíu
og fjögurra ára að aldri, og hafði
þá verið heilsuveil um nokkurt
skeið. Það er vel við hæfi að
heiðra minningu þessarar merkis-
konu með útgáfu bókarinnar
Listakonan í Fjörunni. Félags-
samtök þau sem að útgáfunni
standa; Delta, Kappa, Gamma,
hafa það að markmiði sínu að
vekja athygli á konum sem skara
framúr í menningar- og mennta-
málum. Elísabet Geirmundsdótt-
ir er sannarlega glæsilegur fulltrúi
þess hóps. Listakonan í Fjörunni
hefur að geyma sýnishorn af fjöl-
þættri listsköpun Elísabetar.
Bókin er tvímælalaust mikill
fengur ölluni þeim sem unna
íslenskri alþýðulist og útgefend-
um til sóma.
Að lokum er rétt að vekja
athygli á því að bókin um Elísa-
betu Geirmundsdóttur er einung-
is gefin út í 1000 eintökum, þar af
600 tölusettum eintökum til
áskrifenda. Einungis 400 eintök
verða því seld á almennum mark-
aði. Bókin fæst í Bókabúð Jónas-
ar á Akureyri, Máli og menningu
í Reykjavík og í símum 96-23407
(Guðný) og 96-25869 (Jenný).
BB
ÞJÖÐRÁÐ
/ /
/ HALKUNNI
Tjara á hjólbörðum minnkar
veggrip þeirra verulega.
Ef þú skrúbbar eða úðar
þá með olíuhreinsiefni
(white spirit / terpentína)
stórbatna aksturs-
eiginleikar í hálku.
IUMFERÐAR
Iráð
Súlnaberg
Alla föstudaga og laugardaga
fram að jólum
bjóðum við uppá rjúkandi kakó,
heitar vöfflur og lummur,
kalda kabarett-diska ásamt
óáfengu jólaglöggi
Bjóðum til verslana og fyrirtækja:
Snittur, smurt brauð,
heitan og kaldan mat.