Dagur - 15.03.1990, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Fimmtudagur 15. mars 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SfMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RfKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Múlagöngin
í dag er brotið blað í samgöngusögu Ólafs-
fjarðar. Síðdegis verður síðasta sprengingin í
jarðgöngunum í Ólafsfjarðarmúla fram-
kvæmd, en verkið hófst á haustdögum 1988.
Mikið verk er þó óunnið áður en göngin verða
tekin í notkun, en áætlað er að opna þau fyrir
umferð í haust.
Vegurinn fyrir Ólafsfjarðarmúla hefur
vissulega þjónað þörfu hlutverki um árabil og
mun gera það áfram til haustsins. í því er
helsti og reyndar eini kostur hans falinn, þótt
ef til vill megi segja að útsýni af þessum
hrikalega fjallvegi hafi glatt margan ferða-
langinn um dagana. Annmarkar vegarins fyr-
ir Ólafsfjarðarmúla eru á hinn bóginn margir.
Grjótskriður falla tíðum á vegarstæðið, eink-
um eftir regn, og vegurinn er því stórhættu-
legur þeim sem um hann fara. Þá lokast hann
oft á vetrum vegna snjóa og skriðufalla og
kostnaðarsamt hefur reynst að halda honum
opnum. Þessi vegur hefur þegar kostað nokk-
ur mannslíf, margir sem um veginn hafa farið
hafa hlotið limlestingu eða sloppið með
skrámur en flestir hafa hins vegar sloppið
með skrekkinn. Vegurinn fyrir Ólafsfjarðar-
múla uppfyllir einfaldlega ekki kröfur byggð-
anna beggja vegna Múlans um traustar sam-
göngur á landi. Þess vegna er þörfin fyrir jarð-
göng svo brýn sem raun ber vitni.
Það hefur tekið langan tíma að koma ráða-
mönnum þjóðarinnar í skilning um að jarð-
gangagerð hér á landi sé sjálfsögð. Þörfin er
mikil, því víða á Vestfjörðum, Austurlandi og
Norðurlandi eru nálægar byggðir aðskildar
af háum fjallvegum sem eru oft lokaðir í
lengri tíma á vetrum. Jarðgöng eru varanleg
lausn í samgöngumálum og ef við ætlum að
halda uppi byggð sem víðast á landinu og
treysta byggðakeðjuna, er nauðsynlegt fyrir
okkur að feta í spor Færeyinga við jarðganga-
gerð. Áður en hafist var handa við gerð jarð-
ganga í Ólafsfjarðarmúla, voru jarðgöng á
íslenskum þjóðvegum samtals aðeins um
1450 metrar að lengd en í Færeyjum 23 kíló-
metrar! - og bætast við þá tölu 1-2 kílómetrar
á ári. Þessi samanburður sýnir best hve
íslendingar eru skammt á veg komnir í þess-
um efnum.
Sú reynsla og sú vitneskja, sem menn hafa
aflað sér við gerð Ólafsfjarðarganganna
munu örugglega koma sér vel við næstu stór-
framkvæmdir í jarðgangagerð hér á landi.
Þeirra er vonandi ekki langt að bíða. Göngin í
Ólafsfjarðarmúla gætu þannig reynst fyrsti
kaflinn í nýrri samgöngusögu þjóðarinnar.
Með þeim orðum óskar Dagur Ólafsfirðingum
og öðrum landsmönnum til hamingju með
merkan áfanga. BB
Alþjóðlegur dagur neytendaréttar:
Auglýsingar kveikja löngun
- rætt við börn á Iðavelli um sjónvarpsauglýsingar
Alþjóðlegur dagur neytenda-
réttar er í dag, 15. mars, en
hann var fyrst haldinn árið
1983. Þessi dagsetning var
ákveðin í því skyni að heiðra
minningu Kennedys Banda-
ríkjaforseta, sem árið 1962 tók
fyrstur þjóðhöfðingja upp
málsvörn fyrir neytendur.
Hann setti fram fjórar af sjö
lágmarkskröfum neytenda og
alþjóðasamtök neytenda bættu
síðan þremur við. í tilefni
dagsins er efnt til umræðu á
dagvistum um auglýsingar og
um umhverfismál í skólum.
Tilgangur þessarar vakningar á
dagvistum og í skólum er að opna
umræðu meðal yngstu neytend-
anna. Börn eru fullgildir neyt-
endur en mjög óvarin gagnvart
áhrifamætti auglýsinga. En áður
en við víkjum að þessum þætti er
rétt að líta á hinar sjö lágmarks-
kröfur neytenda:
Neytendur eiga rétt á vernd
gegn hættulegum vörum, fram-
leiðsluháttum og þjónustu.
Neytendur eiga rétt á upplýs-
ingum til að geta mótað skynsam-
legt val og ákvarðanir.
Neytendur eiga rétt á fjöl-
breyttum varningi og þjónustu á
samkeppnisverði.
Neytendur eiga rétt á því að
sjónarmiða þeirra sé gætt og tek-
ið fullt tillit til hagsmuna þeirra.
Neytendur eiga rétt til sann-
gjarnrar úrlausnar á réttmætum
bótakröfum.
Neytendur eiga rétt á fræðslu
sem gerir þeim kleift að gæta
hagsmuna sinna.
Neytendur eiga rétt til náttúru-
legs umhverfis, sem auðgar líf
einstaklingsins.
Renata mundi eftir augiýsingu um
Braga kafli.
Áhrif auglýsinga á börn
Neytendasamtökin láta að sjálf-
sögðu til sín taka á alþjóðlegum
degi neytendaréttar. Neytenda-
félag Akureyrar og nágrennis
sendi t.a.m. forstöðumönnum
dagvista bréf þar sem leitað er
eftir liðsinni við að efla gagnrýni
yngstu neytendanna gagnvart
auglýsingum. Hvatt er til
umræðu á dagvistum um tilgang
auglýsinga, til hvaða þátta þær
höfða, hverjir leika í auglýsing-
um, hvar og hvenær er auglýst og
einnig um óbeinar auglýsingar.
Haft var samband við fjölmiðla
og fór Dagur á stúfana til að
kanna viðhorf barna gagnvart
auglýsingum. Við fórum á leik-
skólann Iðavöll og tókurn nokkra
unga neytendur tali. Fyrstur á
mælendaskrá er Leó Dan Jóns-
son.
- Horfir þú á sjónvarpsauglýs-
ingar?
„Já, stundum."
- Manstu eftir einhverri aug-
lýsingu?
„Já, Braga kaffi auglýsingunni.
Mér finnst hún skemmtileg."
- En Birna Björgvinsdóttir,
hvaða auglýsingum manst þú
eftir?
„Djús auglýsingu."
- Langar þig stundum í það
sem er verið að auglýsa í sjón-
varpi?
„Já.“
Hemmi Gunn og
Bleiki pardusinn
Við hittum líka stelpu sem sagð-
ist heita Renata og spurðum hana
um auglýsingar.
„Ég man eftir Braga kaffi. Nei,
ég drekk ekki kaffi.“
- En Jón Heiðar Kristinsson,
horfir þú nokkuð á auglýsingar?
Birna kvaðst muna eflir djús auglýs-
ingu.
húsbréf
Húsbréf og verð fasteigna
Það getur verið áhugavert að
skoða áhrif húsbréfa á verð fast-
eigna. Þó svo verð fasteigna ráð-
ist að miklu leyti af framboði og
eftirspurn eftir húsnæði, þá hefur
aðgangur að lánsfé einnig nokkur
áhrif á raunverulegt verð. í þess-
ari grein er gerður samanburður
á raunverði fasteigna við hefð-
bundin greiðslukjör annars vegar
og húsbréfakjör hins vegar.
Samanburður á verði
fasteigna við hefðbundin
kjör og húsbréfakjör
Greiðslutilhögun við hefðbundin
greiðslukjör er allt önnur en við
húsbréfakjör. Það er einfaldast
að skýra muninn með dæmi. (Sjá
meðf. töflu.) Við hefðbundin
greiðslukjör er útborgun á kaup-
ári 75% af kaupverði húsnæðis
og eftirstöðvar eru á skuldabréfi
til 5 ára með jöfnum afborgun-
um. í húsbréfakerfinu getur hlut-
ur húsbréfs í kaupverði íbúðar
orðið allt að 65%, eins og hér er
reiknað með, og 35% borgað út á
árinu. Hér er tekið dæmi um
íbúð sem kostar 5.000 þús. kr. í
fyrra dæminu er útborgunin
þannig: Við undirskrift eru
greiddar 550 þús. og síðan á
tveggja mánaða fresti í fjögur
skipti 550 þús. og 500 þús.
tvisvar. Samtals 3.750 þús. Eftir-
stöðvar af 5 millj. kr. kaupverði,
kr. 1.250 þús. eru greiddar með
skuldabréfi til 5 ára, sem er verð-
tryggt og ber meðalvexti samkv.
útreikningi Seðlabanka íslands. í
seinna dæminu er útborgunin
1.750 þús. greidd með jöfnum
greiðslum 250 þús. á tveggja
mánaða fresti og eftirstöðvar kr.
3.250 þús. greiddar með hús-
bréfi, sem er verðtryggt með
5,75% vöxtum.
Núvirðing
Til þess að gera þessa kaupsamn-
inga samanburðarhæfa er notað
núvirði. Með núvirði er fundið út
hvers virði hver og ein greiðsla í
kaupsamningunum er í dag.
Útborgunin á árinu er alltaf
vaxtalaus og óverðtryggð. Við
núvirðingu er gerð 20% ávöxtun-
arkrafa á þessar greiðslur. Eftir-
stöðvabréfið ber vísitölu frá
undirritun kaupsamnings og vexti
frá afhendingu, sem hér er reikn-
að með að verði þrem mánuðum
eftir undirritun. Við núvirðingu á
eftirstöðvabréfinu er miðað við
það verð sem seljandi fasteignar-
innar fengi fyrir bréfið ef hann
seldi það á verðbréfa-markaði.
Hér er miðað við 12% ávöxtun-
arkröfu. Við núvirðingu á hús-
bréfinu sem ber 5,75% vexti er
reiknað með að það seldist með
7% afföllum, sem jafngildir 6,6%
ávöxtunarkröfu.
Niðurstaða
Niðurstaðan af samanburði á
þessum tveim greiðsluformum er
sú, að raunverulegt verð á hús-
næði sem keypt er í húsbréfakerfi
er nokkru hærra eða tæplega 3%.
Núvirði eða staðgreiðsluvirði
þessa 5.000 þús. kr. húsnæðis
yrði við hefðbundin kjör kr.
4.506 þús. og við húsbréfakjör
kr. 4.628 þús. Þessi niðurstaða
þýðir ekki að það þurfi að vera
verri kostur fyrir kaupendur fast-
eigna að kaupa með húsbréfum,
heldur undirstrikar að það er
mikilvægt að gera samanburð á
raunverulegu kaup-/söluverði
þegar uni ólíka greiðslutilhögun
er að ræða.
Höfundur er viðskiptafræðingur
og framkvæmdastjóri Kaupþings
Norðurlands hf.