Dagur - 12.04.1990, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Fimmtudagur 12. apríl 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 ■ SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI ■ LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON. UMSJ.MADUR
HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON. BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþr.),
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkrókl vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSM.: KRISTJÁN LOGASON. PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSH.: RlKARÐUR B. JÓNASSON. AUGLÝSINGASTJ.:
FRÍMANN FRlMANNSSON. DREIFINGÁRSTJ.: HAFDlS FREYJA
RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Boðskapur páskanna
í dag hefst lengsta helgi
ársins, páskahelgin. Pásk-
arnir minna okkar á það að
vorið er á næsta leiti. Þeir
minna okkur á að Vetur
konungur er á undanhaldi,
þótt þess sjáist lítil merki
enn sem komið er. Þó hefur
lóunnar orðið vart á nokkr-
um stöðum á landinu og
hún er byrjuð að kveða
burt snjóinn, flestum til
ánægju. Á páskum gerir
fjöldi fólks hlé á daglegri
vinnu í fimm daga samfellt
og páskafrídagarnir verða
jafnvel fleiri hjá ýmsum,
t.d. alþingismönnum og
nemendum og starfsfólki
skóla. Þetta hlé frá dag-
legu amstri er flestum ef-
laust kærkomið til hvíldar
og afþreyingar. En margt
fleira ætti að koma til. Á
hátíð sem þessari er ekki
síður nauðsynlegt að gefa
gaum hinum trúarlegu
málefnum og hugleiða hið
raunverulega tilefni hátíð-
arinnar.
Tilefni páskahátíðarinn-
ar vill á stundum gleymast.
Einhverra hluta vegna hef-
ur saga daganna í okkar
samfélagi orðið sú að jól
eru miklu frekari til athygli
en páskar. Þetta hefur
gerst þótt kjarni hins
kristna boðskapar, kær-
leikurinn, tengist einmitt
páskum. Boðskapur pásk-
anna er jafnframt boðskap-
ur lífsins. Þar eru táknræn
orð englanna eins og Lúk-
as guðspjallamaður skráir
þau: „Hví leitið þér hins lif-
andi meðal dauðra?" Frels-
arinn kenndi mönnum að
óttast ekki og missa ekki
kjarkinn þótt á móti blési,
heldur treysta Guði og
leggja allt í hans hönd. Þá
leiðsögn veitti frelsarinn
með lífi sínu, dauða og
upprisu.
Kristur gekk þyrnum
stráða braut, uns yfir lauk
á krossinum. Sú mann-
vonska sem endurspeglast
í krossfestingu Jesúm
Krists er enn til staðar í
mannlegu samfélagi. Þrátt
fyrir alla menntun, þróun
og framfarir tuttugustu
aldarinnar hefur mannkyn-
inu ekki tekist að uppræta
þá grimmd og það ranglæti
sem föstudagurinn langi er
táknrænn fyrir. Daglega
berast okkur fréttir utan úr
heimi af kúgun og undir-
okun þjóða og þjóðabrota,
hernaðaraðgerðum, morð-
um og alls kyns hryðju-
verkum, þar sem jafnvel
kornabörn eru fórnarlömb.
Slíkir atburðir skyggja á
gleði og hamingju líðandi
stunda.
Mitt í öllum allsnægtun-
um hér á fróni, fjarri skark-
ala heimsins, er öllum hollt
að hugleiða boðskap pásk-
anna. Boðskapur páskanna
er eilífur á sama hátt og
frelsarinn sjálfur og á ekki
minna erindi við nútíma-
manninn en hann átti við
forfeður okkar fyrir árhundr-
uðum. Mannskepnan er
söm við sig, einungis
umgjörðin hefur breyst.
Dagur óskar lesendum
sínum og landsmönnum
öllum gleðilegra páska.
BB.
Kjartan Ragnars:
„Bolsíur kannast
engiim við“
Reykjavík, 2. apríl 1990.
Tryggvi Gíslason í Kaupmanna-
höfn sendir Degi öðru hverju
pistla úr borginni við Sundið, -
fróðlega og skemmtilega, eins og
hans var von og vísa.
En ég er ekki sáttur við frásögn
hans þess efnis að Akureyringar
hafi áður fyrr talað dönsku á
sunnudögum. - Þetta er reyndar
gömul aulafyndni eða gamansaga
gárunga einhverra, sem hafa
spunnið hana upp í dárskap
sínum; en „fræði“ þessi voru
reyndar fyrst sögð um „Hólm-
ara“ (í Stykkishólmi), en ekki
Akureyringa.
Því er raunar oft flíkað að
Akureyri hafi áður fyrr verið
danskari en aðrir bæir íslenskir;
en þá er þess ekki gætt að allir
íslenskir verslunarstaðir voru
meira eða minna danskir áður
fyrr, og þá að sjálfsögðu vegna
þess að danskir „höndlarar“ voru
þar á hverju strái. Þetta átti ekki
við Akureyri fremur en aðra bæi
hér á landi. - Þá var það strjálbýli
íslenskra sveita, sem bjargaði
tungu vorri, en nú verður því
naumast að heilsa sökum ger-
breyttra þjóðhátta, og ensk áhrif
eru tekin við af dansk-þýskum.
Annars held ég að yfirleitt sé
hreinna mál talað og skrifað hér á
landi nú en yfirleitt á síðari
öldum. Um aldamótin síðustu
var málhreinsun ekki lengra á
veg komin en svo, að þá „óð
uppi“ dönskuskotið málfar, eink-
um í þéttbýli. Og enn kvað eima
eftir af Austfjarða-frönskunni al-
ræmdu austur þar.
Kristján Rask varð að flýja frá
Reykjavík austur í sveitir í því
skyni að þjálfa íslenskt málfar
sitt, en eins og kunnugt er var
hann einn slyngasti málfræðingur
samtíðar sinnar.
- Og þá eru það bolsíurnar
hans Tryggva. Þær virðast horfn-
ar úr málinu, en þess í stað tekið
við vanhugsað orðskrípi, „brjóst-
sykur“, og auðvitað danskrar ætt-
ar („brystsukker"). Bolsíur tel ég
illskárri þó framandlegar séu;
orðið samrýmist íslenskum mál-
blæ, beygist eins og t.d. „kría“,
einn vorboðinn okkar íslendinga.
Nú ríður á að forðast ensk
áhrif á mál vort, þegar danskra
gætir ekki framar, og sneiða hjá
örlögum danskrar tungu nútíðar,
sem jaðrar við að orðin sé lág-
þýsk n állýska, líkt og hollenska.
Þó ber fróðum mönnum saman
um að danska sé hið mætasta
bókmenntamál, e.t.v. vegna
þýskra áhrifa?
Sunnudagsdanska í „Hólmin-
um“ og e.t.v. jííðar er eflaust
uppspuni, eins og fyrr greinir, en
hins vegar töluðu Danir, einkum
konungshirðin, þýsku áður fyrr,
og þótti „fínt“ og vel við hæfi.
- Nú leyfist mér e.t.v. í lokin
að bæta við smásögu um bolsíur;
hún gerðist í Borgarnesi árið
1935. Við vorum þar í vorferð 5.
bekkingar M.A. Einn pilta var
Benedikt heitinn Bjarklind frá
Húsavík, sómamaður og alls
staðar vel kynntur. Hann bað um
bolsíur í búð einni í Borgarnesi,
en enginn skildi hvða við var átt.
í för með okkur hafði slegist
Ragnar heitinn Jóhannesson, þá
nýstúdent og átti heima í Dölum
vestur. Hann var hagorður vel og
gamansamur, síðar þjóðkunnur
höfundur skopkvæða og ljóða-
gerðar yfirleitt. Hann gerði þessa
stöku um bolsíukaupin í Borg-
arnesi, - á samri stundu:
Menning er bág í Borgarnesi,
bolsíur kannast enginn við.
Bjarklind með Ijóta bólu á fési
brunaði um með strengdan kvið;
grenjaði síðan gráðugur:
Getið þið selt mér bolsfur?
Bestu kveður norður yfir fjöll
og heiðar.
Kjartan Ragnars,
Bólstaðarhlíð 15, Reykjavík.
Laugaid:
Danmerkur

VAlASH «y Kisr.
UNDERVISNINIII
SKANDINAVISKE SPRÁK PÁ
ISLAND.FERDVENKOi;
ORONLAND
Nudansk
BetsU ordb°S
3ger, «5
Gyldendals
Fremmedordhn^
,Já. ég fylgisl eir
Þessan dagsKia Mig
að S|á symngu sovásk
paisins það syrnst nv
ItZf'' ilagskiánni t
bum að geia '
®fl <•' i Fiallið en paí
venð el veðnð vei
I N'U,a
BÆJARBÚAR - NÆRSVEITAMENN
ísfandsmótið í bridge 0^
- sveilakeppni 1990 fi/D /
K|P»4«;r:"~“09t,s's' ■PiUin.nnsk.n'^M'tÚ
ki. 14.00 iaugardagtilkl, 24.00. /VI \vQS
Sunnudag 25. mars frá kl. 10.00 til 15.00. \ yf
★ Ókeypjs aögangur \ ‘
Komiö og sjáið spennandi keppni
Bridgefélag Akureyrar.