Dagur - 10.05.1990, Blaðsíða 4

anran
nno h i
Af ...
4 - DAGUR - Fimmtudagur 10. maí 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÚSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
VILBORG GUNNARSDÓTTIR. LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍIWFAX: 96-27639
Alafoss og bæjarstjóm
A fundi Bæjarstjórnar Akureyrar í fyrradag kom fram
hörð gagnrýni á þá hugmynd að flytja hluta aðalskrif-
stofu Álafoss hf. frá Akureyri til Reykjavíkur. Reyndar má
segja að um meira en hugmynd sé að ræða, því Ólafur
Ólafsson, forstjóri Álafoss, lýsti því yfir í viðtali við Morg-
unblaðið sl. föstudag, að 5-10 störf á skrifstofu Álafoss hf.
á Akureyri yrðu væntanlega flutt suður i Mosfellsbæ í
ágústmánuði næstkomandi. Um er að ræða störf í fjár-
hags- og bókhaldsdeild fyrirtækisins en í frétt Morgun-
blaðsins er gefið í skyn að forstjóri fyrirtækisins muni
hugsanlega flytja búferlum suður yfir heiðar einnig.
Það hefur vakið athygli að nokkurs misræmis gætir í
túlkun Ólafs Ólafssonar, forstjóra Álafoss, annars vegar
og Þorsteins Sveinssonar, stjórnarmanns í Álafossi, hins
vegar, varðandi fyrirhugaðan flutning suður. í viðtali við
Dag sl. þriðjudag sagði Þorsteinn orðrétt að það „kæmi
ekki til greina að flytja aðalskrifstofu Álafoss hf. suður.“
Hann sagði einnig að á fundi í stjórn fyrirtækisins í síð-
ustu viku hefði verið samþykkt að standa í öllum megin-
atriðum við þá stefnu að aðalskrifstofa Álafoss yrði áfram
á Akureyri.
Fram hefur komið að það sé þrautalending að flytja
hluta af starfsemi aðalskrifstofu Álafoss: suður, þar sem
engin umsókn hafi borist um störf aðalbókara og fjár-
málastjóra Álafoss hf., með aðsetur á Akureyri, en bæði
þessi störf losnuðu nýverið. Það er í sjálfu sér ekkert ein-
kennilegt þótt illa hafi tekist að ráða í þessi störf á Akur-
eyri, með tilliti til þeirrar umræðu sem átt hefur sér stað
í hinum svokölluðu „óháðu fjölmiðlum" í Reykjavík um
Álafoss að undanförnu. Forstjóraskipti urðu í fyrirtækinu
á síðasta ári og síðan hafa aðstoðarforstjóri, fjármálastjóri
og aðalbókari allir sagt starfi sínu lausu og leitað á önnur
mið. Á sama tíma hafa rekstrarerfiðleikar Álafoss síst
minnkað. Það teljast því naumast undur og stórmerki
þótt sá orðrómur hafi komist á kreik að fyrrnefndir starfs-
menn hafi verið að yfirgefa sökkvandi skip og senn komi
að því að starfsemi Álafoss á Akureyri verði endanlega
hætt og hún flutt í heild suður yfir heiðar. Sá orðrómur er
sem betur fer úr lausu lofti gripinn. Þannig skýrði Þórar-
inn E. Sveinsson, varabæjarfulltrúi Framsóknarflokksins,
frá því á umræddum bæjarstjórnarfundi að nýlega hafi
verið ráðið í 20 ný störf hjá Álafossi hf. á Akureyri og fyrir
dyrum stæði vélvæðing í verksmiðjunni þar fyrir tugi
milljóna króna.
Á fyrrnefndum bæjarstjórnarfundi lýstu bæjarfulltrúar
Sjálfstæðisflokks og Alþýðubandalags þeirri skoðun sinni
að fyrr eða síðar kæmi að því að öll starfsemi Álafoss færi
frá Akureyri, yrði hluti starfa af aðalskrifstofunni fluttur
suður. Það er auðvitað engum greiði gerður með slíkum
tilgátum og hrakspám og þær eru ekki til þess fallnar að
auka hróður fyrirtækis sem á við erfiðleika að etja.
Atvinnulífið á Akureyri þarf nauðsynlega á öðru en úr-
töluröddum að halda um þessar mundir. Á hinn bóginn er
Ijóst að flytjist starfsemi aðalskrifstofu Álafoss suður,
flytjast ekki einungis mikilvæg atvinnutækifæri burt úr
bænum, heldur verða ýmis akureyrsk þjónustufyrirtæki
af umtalsverðum viðskiptum. Þess vegna er full ástæða
til að leita eftir skýrum svörum frá stjórn og forstjóra Ála-
foss um það hvaða starfsemi nákvæmlega sé fyrirhugað
að flytja suður yfir heiðar í náinni framtíð. Þegar þau svör
hggja fyrir geta bæjarfulltrúar haldið umræðunni áfram á
ögn skynsamlegri nótum en gert var á síðasta bæjar-
stjórnarfundi. BB.
Alll er þegar þrennt er
- Umræðan um álver við Eyjafjörð á 14 ára afmæli í haust
Umræðan um álver við Eyjafjörð
er hafin að nýju en hún hefur
komið hér upp á yfirborðið með
nokkurra ára millibili.
Sunn - Samtök um náttúru-
vernd á Norðurlandi, segja frá
því í bæklingi sínum „að haustið
1976 hafi verið opinberaðar hug-
myndir um byggingu aluminium-
bræðslu við Eyjafjörð, nánar til-
tekið við Dagverðareyri." Þá var
gerð samþykkt í félaginu, þar
sem lýst var yfir „eindreginni
andstöðu við fram komnar hug-
myndir um byggingu álbræðslu
við Eyjafjörð.“ Einnig var samin
ítarleg greinargerð um þetta mál
og send fjölmiðlum. Eins og í
Laxárdeilunni áður varð greinar-
gerð Sunn-samtakanna stefnu-
mótandi í þessu máli. Svo ræki-
lega var þessi álvershugmynd
kveðin niður að síðan hefur hún
varla heyrst nefnd, a.m.k. ekki í
tengslum við Eyjafjörð að þeirra
sögn.
Olían best geymd
á hafsbotni!
Ekki eru þetta allar skrautfjaðr-
irnar, heldur er í sama bækljngi
sagt frá aðalfundi þeirra 1978,
þar sem varað er við þeirri hættu
sem því er samfara að erlendum
auðfélögum sé veitt leyfi til
olíuleitar hér við land. Fundur-
inn ályktar ennfremur að olía,
sem hugsanlega er til staðar við
landið, sé best geymd á hafsbotni
fyrst um sinn!
Nú liðu nokkur ár en í lok
janúar 1984 samþykkti meirihluti
bæjarstjórnar Akureyrar eftirfar-
andi ályktun:
„Bæjarstjórn Akureyrar telur
æskilegt að næsta stóriðjuveri,
sem byggt verður á íslandi, verði
valinn staður við Eyjafjörð, enda
verði talið tryggt að rekstur vers-
ins stefni lífríki fjarðarins ekki í
hættu.“
Fordómafullur áróður
Nokkrum mánuðum síðar hélt
„starfshópur gegn álveri" nokkra
fundi á Akureyri og í nærsveitum
og beitti sér fyrir undirskrifta-
söfnun með þessari yfirskrift:
„Við undirritaðir íbúar við
Eyjafjörð mótmælum byggingu
álvers í héraðinu og skorum á
stjórnvöld að beita sér fyrir upp-
byggingu annarra nýgreina í
atvinnulífi hérðasins, ásamt efl-
ingu þeirra atvinnugreina, sem
fyrir eru.“
Fordómafullur áróður and-
stæðinga stóriðju varð til þess að
hópur áhugamanna um framfarir
við Eyjafjörð hóf undirskrifta-
söfnun, svohljóðandi:
„Við undirrituð, íbúar á Akur-
eyri og í Eyjafirði, teljum nauð-
synlegt að næsta stóriðjufyrir-
tæki, sem byggt verður á Islandi,
verði valinn staður við Eyjafjörð,
enda verði talið tryggt að rekstur
þess stefni ekki lífríki fjarðarins í
hættu. Við krefjumst þess að
umhverfisrannsóknum og öðrum
undirbúningi verði hraðað, þann-
ig að niðurstaða í þessu mikla
atvinnuhagsmunamáli fáist hið
fyrsta."
Röksemdafærsla
og atvinnuleysi
Minna varð úr hugmyndum um
álver við Eyjafjörð en efni stóðu
til, vegna lækkandi álverðs á
heimsmarkaði og þar af Ieiðandi
minni áhuga hinna erlendu aðila
á málinu. Þessi áhugamannahóp-
ur gaf út tvö blöð undir nafninu
„Framfarir við Eyjafjörð". Þegar
þessum blöðum er flett í dag, eft-
ir að álumræðan er hafin í þriðja
sinn, er með ólíkindum hvað
Jón Arnþórsson.
margt er keimlíkt og rökin með
og á móti á sömu nótunum. Eitt
sker sig þó frá, en það er hvað
atvinnuleysið sverfur nú víða að.
Stór og stælt fyrirtæki berjast nú
fyrir lífi sínu og önnur hafa gefist
upp. Þá er einnig ljóst að mörg
þau rök, sem álversandstæðingar
beittu fyrir sig á fyrrihluta þessa
áratugar, eru einfaldlega fallin
nú. Þeir vildu fremur aðra val-
kosti en stóriðju og nefndu sér-
staklega aukna landbúnaðar-
framleiðslu, loðdýrarækt og
fiskeldi í því sambandi. Reynslan
hefur sýnt að þessar atvinnu-
greinar hafa ekki náð að standa
undir þeim væntingum sem til
þeirra voru gerðar. Með öðrum
orðum eru þær einfaldlega ekki
til þess fallnar að valda byltingu í
atvinnumálum á Eyjafjarðar-
svæðinu í dag.
Grein Steindórs
frá Hlöðum
Ein aðalgrein blaðsins „Fram-
farir við Eyjafjörð“ frá þessum
tíma (1984-85) er rituð af Stein-
dóri Steindórssyni frá Hlöðum,
undir nafninu „Hvers vegna
álver?" Ég hef fengið góðfúslegt
leyfi höfundar til að birta hana
hér, lesendum Dags til glöggvun-
ar.
„Á síðustu misserum hefir
gerst uggvænleg breyting á hög-
um manna og atvinnu hér á
Akureyri og raunar víðar við
Eyjafjörð. í stað nokkurn veginn
jafnrar þróunar í fólksfjölda og
framkvæmdum allt frá upphafi
aldar vorrar, hefur nú orðið
stöðnun og fólksflótti kominn til
sögunnar. Þetta er öllum áhyggju-
efni, og ekki síst okkur, sem
komnir eru á þann aldur að muna
til fyrstu tuga aldarinnar, og hafa
fylgst með vexti og aukinni vel-
megun héraðsins að sjá nú allt í
einu merki hrörnunar, eða að
minnsta kosti stöðnunar.
Eyjafjörður er
styrkasta mótvægið
Að vísu er þetta ekki sérkenni
Akureryrar, hins sama verður
vart víðast hvar um alla lands-
byggðina, fjármagn landsmanna
safnast til Reykjavíkur. Fjöldá-
hlutfall þeirra, sem vinna þjón-
ustustörf hækkar án afláts, og hin
nýju þjónustustörf verða lang-
flest á höfuðborgarsvæðinu.
Landsfólkið dregst þangað líkt
og málmagnir að segulstáli.
Það er skoðun margra að
styrkasta mótvægi gegn þessu
öfugstreymi sé sterkir þéttbýlis-
kjarnar úti um landið með blóm-
legu umhverfi. Og í því efni hefir
Akureyri og Eyjafjarðarhérað
allt verið í fremstu röð. Sú vörn
og von er að bresta.
Það er ekki undrunarefni, þótt
slík þróun valdi mönnum
áhyggjum. Hér er ekki einungis
um að ræða hag eins bæjarfélags
eða héraðs, heldur raunverulega
tekist á um, hvort landsfólkið,
fjármagnið og valdið eigi að safn-
ast á suðvesturhorn landsins og
aðrir landshlutar að eyðast smám
saman að byggð eða verða jafn-
vel hverfi sumarbústaða og sport-
veiðimanna af höfuðborgar- og
bankavaldssvæðinu.
Sundrung tefur
framkvæmdir
Vér hljótum því’ öll að spyrja,
hvað er til ráða? Eigum vér að
láta bæ vorn koðna niður smám
saman eða hefja hann áfram til
meiri vegs og þroska ? Mér virð-
ast allir eða a.m.k. flestir sam-
mála um, að eitthvað verði að
gera til úrbóta, en þegar að því
kemur að leita Ieiða skiptast
menn í andstæðar fylkingar. En
slík sundrung getur aldrei gert
annað en tefja framkvæmdir eða
tálma þeim með öllu, svo að
sífellt sígur á ógæfuhliðina.
Það mál, sem mestum deilum
hefir valdið er, hvort vinna beri
að því að reist verði álver við
Eyjafjörð. Flokkur manna telur
sig eygja þar leið til lausnar
atvinnumálum héraðsins og vilja
láta kanna alla möguleika, kosti
og galla sem því kunni að fylgja
en hinn flokkurinn ber höfðinu
við steininn og segir þvert nei við
öllum viðbrögðum í þá átt. Þessir
menn sjá fjandann uppmálaðan í
hverju horni ef minnst er á álver,
og þeir gleyma því, að ótalmörg
byggðarlög önnur vaka yfir því
eins og gammar, að Akureyring-
ar og Eyfirðingar neiti álveri, svo
að þeir geti ef til vill fengið það í
sitt hérað. Það er í sjálfu sér
ekkert undarlegt, þótt skoðanir
séu skiptar í slíku máli. En hitt er
fásinna meiri en vænta má af
góðum mönnum og gegnum að
neita könnun málsins, og fullyrða
að órannsökuðu máli, að álver
við Eyjafjörð mundi gjörspilla
svo allri náttúru héraðsins, að til
auðnar mundi horfa í landbúnaði
og jafnvel mannlífi. Það sem skil-
ur á milli flokkanna er raunar
það eitt að annar vill kanna til
hlítar, og hika ekki við að reisa
álver, ef sýnt er að kostirnir séu
meiri en gallarnir, en hinn neitar,
jafnvel þótt engin hætta sé á
ferðum. Þarna skilur á milli
tveggja gagnstæðra skauta. Ég
held ekki þurfi djúpskyggni til að
sjá hvor stefnan sé heillavænlegri.
Reynsla Kanadamanna
Það má öllum vera ljóst, að hið
eina, sem teljast má fullgild rök
fyrir því að hafna álveri, er hin
margumrædda mengunarhætta.
Ef hún er engin teljandi mælir
allt með því að reisa álver. Og
vér höfum fengið þær fregnir af
nýtísku álverksmiðjum, sem
sendimenn vorir skoðuðu í
Kanada, að mengun í gróðri og
jarðvegi var þar ekki meiri en svo
að mjólkurkýr bændanna þar
vestra undu sér á beit við verk-
smiðjuveggina að kalla mátti og
þágu vel fóður sitt þaðan. Og
hvar er þá hættan? Er fénaður
okkar eitthvað viðkvæmari en
blessaðar kýrnar í Kanada? Ég
held engum detti það í hug í
alvöru.
En svo er það norska nefndin,
sem sent hefir frá sér einhverja
bráðabirgðaskýrslu, sem því mið-
ur virðist vera full af fyrirvörum
og óljósum tilgátum, og umfram
allt reist á fyrirfram ákveðnum
forsendum um að tiltekið meng-
unarmagn hljóti að verða fyrir
hendi. Slík rannsókn og skýrsla