Dagur - 18.12.1990, Qupperneq 8

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
INGVELDUR JÓNSDÓTTIR, HEIMASÍMI 22791
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Einangrun Ólafs-
Íjarðar rofín
Um helgina voru göngin um Ólafsfjarðarmúla
óformlega opnuð fyrir umferð. Þótt formleg vígslu-
hátíð bíði betri tíma og enn eigi eftir að ljúka nokkr-
um smærri verkþáttum, má segja að einangrun
Ólafsfjarðar við byggðir Eyjafjarðar sé nú endan-
lega rofin. Þeir sem þar búa eða eiga þangað erindi
þurfa héðan í frá ekki eingöngu að treysta á veður-
guðina og Vegagerðina til þess að komast leiðar
sinnar til og frá kaupstaðnum. Þeir þurfa ekki held-
ur að leggja sjálfa sig í jafnmikla hættu og áður til
að komast leiðar sinnar um Múlann, þar sem ávallt
var hætta á skriðuföllum og grjóthruni; snjóflóðum
á vetrum og aurskriðum vor og haust. Það skal því
engan undra að mikil gleði ríkti í Ólafsfirði á sunnu-
daginn og engu líkara en jólin væru gengin í garð
nokkru á undan áætlun.
Eins og greint er frá í blaðinu í dag lætur nærri að
heildarkostnaður við Múlagöngin sé nú um 900
milljónir króna. Það er vissulega talsverð fjárupp-
hæð en fullyrða má að þessum peningum er vel
varið. Ef marka má greinar í nokkrum dagblaðanna
undanfarin misseri virðast þó margir sjá ofsjónum
yfir því að hundruðum milljóna skuli varið í að efla
samgöngukerfið norður í landi og rjúfa einangrun
Ólafsfjarðar. Þeim hinum sömu skal bent á að
kynna sér til dæmis hversu mikill hlutur Ólafsfjarð-
ar er í heildargjaldeyrisöflun þjóðarinnar. Þeim væri
einnig hollt að hugleiða að Ólafsfjarðargöngin
koma líklega til með að kosta álíka mikið og sú við-
gerð sem nú stendur yfir á Þjóðleikhúsinu. Síðast
en ekki síst er þeim, sem umsvifalaust kveða upp
dóm um að flestar framkvæmdir úti á landsbyggð-
inni séu óarðbærar og þjóðhagslega óhagkvæmar,
hollt að hugleiða hvað yfirstandandi byggðaröskun
kostar þjóðina ár hvert. Hætt er við að útkoman úr
því reikningsdæmi yrði ekki 900 milljónir króna
heldur 9 sinnum 900 milljónir hið minnsta.
Framkvæmdir við gerð Múlaganganna hafa
gengið mjög vel og er verkinu t.d. skilað nokkru fyrr
en ráð var fyrir gert í upphafi. Sú reynsla og þekk-
ing sem menn hafa aflað sér við gerð Ólafsfjarðar-
ganganna ér dýrmæt og ætti að vera stjórnvöldum
hvatning til frekari landvinninga á sviði jarðganga-
gerðar. Þörfin er mikil því víða á Vestfjörðum, Aust-
urlandi og Norðurlandi eru nálægar byggðir
aðskildar af háum fjallvegum sem eru oft lokaðir
langtímum saman nema yfir hásumarið. Enn víðar
yrði veruleg bót að jarðgöngum, í þeim tilgangi að
stytta vegalengdir milli staða.
Dagur hefur áður vakið athygli á því að göngin í
Ólafsfjarðarmúla gætu markað upphaf að nýjum og
þörfum kafla í samgöngusögu þjóðarinnar; kaflan-
um um stórvirka og markvissa jarðgangagerð í
þeim tilgangi að treysta helstu byggðakjarnana á
landsbyggðinni í sessi, til mótvægis við höfuðborg-
arsvæðið. Um nauðsyn slíkra aðgerða verður naum-
ast deilt. BB.
bókokynning
Púff! Reyknr! Horfinn!
- kafli úr nýútgefmni skáldsögu Ómars Ragnarssonar, í einu höggi
Útgáfufyrirtækið Fróði hf. hef-
ur nýlega sent frá sér skáld-
söguna „í einu höggi“ eftir
Omar Ragnarsson fréttamann.
Efnistök Omars eru óvenjuleg
að því leyti að hann fléttar
saman í sögunni raunverulcika
og skáldskap, þekktum og
nafngreindum persónum og
sögupersónum. Aðalsöguhetj-
an í bókinni er Reykvíkingur
af ’68 kynslóðinni, maður sem
hafði verið áberandi og þótt
mjög efnilegur á sínum tíma,
en villist síðan af réttri Ieið og
lendir í óhæfuverkum. Þar
kemur að hann eygir mögu-
leika á því að skrá nafn sitt í
Islandssöguna og jafnvel í
mannkynssöguna með eftir-
minnilegum og skelfilegum
hætti og það tækifæri ætlar
hann ekki að láta sér úr greip-
um ganga.
Einn kafli bókarinnar fjallar
um ferðalag aðalsöguhetjunnar
norður í land, þar sem hún ætiar
að vera við jarðarför ættingja.
Þessi ferð verður mjög örlagarík
fyrir hann og á eftir að draga dilk
á eftir sér.
Hér á eftir er gripið niður í
þennan kafla bókarinnar:
„Hann byrjaði fyrst að losa
hinn djúpa svefn við það, að það
var eins og einhver væri að
dangla í hann. En það var bara í
draumnum og þegar þetta dangi
hætti sökk hann aftur dýpra í
dáið.
En nú er hann skyndilega
vaknaður og lítur upp. Hvað er
eiginlega að gerast? Er nú
„spíttið" farið að rugla þetta allt?
Það leikur eldrauður bjarmi um
bílinn! Er kviknað í? Jonni er
enn hálf stjarfur og ruglaður af
áhrifum þess, sem hann hafði
innbyrt í þessu brjálæðislega,
tveggja manna öræfapartýi og
nokkur augnablik finnst honum,
að eitthvað hafi fari úrskeiðis
með miðstöðina, sem hann hafði
í gangi.
Er hann að brenna inni? Hann
hafði haft martröð, þar sem
húsið, sem hann hafði átt, stóð í
ljósum logum og það tók smá
tíma að átta sig á því, að þetta er
ekki slíkur eldsbjarmi, heldur
bjarmi af, - hann trúði því varla, -
eldgosi!
Hann lítur yfir í hitt fletið. Pés-
inn er horfinn! Hann lítur út um
gluggann og trúir vart sínum eig-
in augum. Hvert er hann eigin-
lega kominn? Hægra megin við
bílinn blasir við spúandi gíghóll,
þar sem hraunið sprautast og
slettist upp, en beint fyrir framan
bílinn er, - nei, þetta getur ekki
verið satt, - heilt glóandi hraun-
fljót. Hann ætlar að þrífa svarta
leðurjakkann, sem hann hafði
verið í, en hann er horfinn. Hel-
vítis hundurinn, hugsar hann.
Hann hefur stolið jakkanum.
Sjálfum sér líkur!
Nú er hann aðeins að byrja að
átta sig á hlutunum. Hann hafði
verið á sama stað fyrir tíu árum
og skilur nú, að það er að gerast
einu sinni enn; það var byrjað
gos norður af Leirhnjúki. Hann
opnar fyrir útvarpið. Jú, það var í
fréttunum:
„Óvænt gos hefur hafist norður
af Kröflu. Undanfarin misseri
hafa orðið þar ris og sig á víxl og
einstaka sinnum fylgt gosórói, en
það hefur verið merki um kviku á
hreyfingu neðanjarðar, sem þó
hefur ekki náð að brjótast upp.
Vísindamenn hafa ekki viljað
gefa endanlegt dánarvottorð
enda var ekki góð reynsla af slíku
tali fyrir áratug þegar gaus
skömmu eftir að jarðvísinda-
menn höfðu farið að viðra dánar-
vottorðið.
Vitað er, að í Mývatnseldum á
átjándu öld var órói á svæðinu í
rúmlega tuttugu ár eftir fyrstá
gosið, en samt keniur þetta
snögga gos mönnum á óvart þótt
ekki séu liðin nema fimmtán ár
frá upphafi Kröfluelda.
Nú er norðvestan strekkingur á
gosstöðvunum og gengur á með
éljum, en menn eru að leggja upp
frá Kröfluvirkjun inn á gossvæð-
ið, sem virðist vera nokkuð
norðarlega að þessu sinni, til þess
að kanna eldstöðvarnar.
Slæmt flugveður er á vestan-
verðu landinu og vestanverðu
Norðurlandi og lágskýjað við
gosstöðvarnar. Hálka og hliðar-
vindur hafa hamlað flugi frá
Mývatnsflugvelli. Þess vegna er
ekki vitað hve það er langt norð-
ur frá, sem gýs, en eldsbjarmi
sést í fjarska frá Kröfluvirkjun."
Jonni hlustar ekki á meira.
Hann hefur áhyggjur af Pétri, en
er líka öskureiður yfir því, að
hann skuli hafa stolið leðurjakk-
anum. Hann vindur sér því í
peysu, vattbuxur og úlpu og rýk-
ur skjögrandi á óstyrkum fótum út
úr bílnum.
Hvílík sjón! Skammt fyrir
framan bílinn er barmur á gjá,
sem nú er orðin að hamrabakka á
stóru hraunfljóti, sem rennur í
iðuköstum til norðurs, sindrandi
í glóandi hringiðum, en sterkustu
áhrifin eru samt hjóðið, eða
réttara sagt hljóðleysið! Því að
hraunið rennur eins og bráðið
súkkulaði. Það stendur strekk-
ingsvindur úr norðvestri yfir
bakkann og inn yfir eldána, sem
bægir hitanum af henni frá gjá-
barminum og þess vegna er hægt
að ganga alveg fram á barminn
án þess að stikna í hinum gífur-
lega hita, sem leggur upp af eld-
fljótinu.
Sé hins vegar hendi teygð út
fyrir og niður með hraunbrúninni
ætlar hún að stikna um leið og
geislunin frá eldbjarmanum fær
óhindrað að komast að henni!
Og sem hann stendur þarna á
barminum og starir sem dáleidd-
ur á þetta iðandi eldsog, sem
þeytist í boðaföllum norður með
hamraveggnum, þá verða áhrifin
af nálægðinni við þessa Þjórsá af
hrauni óhemju sterk mest vegna
þess, að þessi mikla elfur fpdur
nær hljóðlaust í stað þe^s að
henni fylgi hávær niður eins og ef
þetta væri venjulegt stórfljót.
Sums staðar eru lágir fossar og
boðaföll, þar sem glóandi firna-
straumur af sindrandi og eldrauð-
um hraunmassanum fellur fram
af stöllum og mishæðum, en það
gerist alveg hljóðlaust rétt eins og
búið sé að svipta mann heyrn eða
verið að sýna hljóðlausa kvik-
mynd.
Jonni klípur sig í handlegginn
því að eftir neyslu tveggja manna
öræfapartýsins er ekki öllum
skilningarvitum að treysta og
þetta er einhvern veginn svo
gersamlega ólíkt öllu því, sem
fólk getur búist við að upplifa, að
það getur varla verið satt.
En þetta er raunveruleiki,
sennilega svipaður því, sem þeir
skynjuðu, sem komu að þessum
sama stað í janúargosinu 1981 og
lýst var í sjónvarpinu þá. Þá voru
einmitt birtar myndir af þessu
fyrirbrigði, hvernig kaldur vind-
urinn getur gert það mögulegt að
fara alveg fram á brúnina án þess
að maður brenni. Hvað þetta
hlýtur að hafa verið óhugnanlegt
í augum þeirra, sem komu að
inargfalt stærri eldánni í Skaftár-
eldunum 1783.
Það er hægt að hálfsturlast við
það að mæna á þetta fyrirbrigði.
Hraunfljótið fellur í alls kyns
hringiðum, sem snúast svo mjúkt
og geisla frá sér skærrauðum
bjarma, sem blindar augun.
Sums staðar fellur fljótið fram í
bogadregnum eldfossum, þar
sem lágt soghljóðið í hringiðun-
um undir fossinum er eins og í
eldrauðum kjafti á liggjandi,
holgóma tröllskessu, sem hefur
makað sjálflýsandi varalit um all-
an kjaftinn og sogar inn í hann
blöndu af sjóðheitu lofti og vell-
andi hraunmassa af brjálæðislegri
áfergju. Og þótt allt þetta sindr-
andi og iðandi fljót sé svona
óhemju bjart og heitt þá er
dreyrrauð, þunnfljótandi og ólg-
andi, sjóðandi hraunkvikan alsett
kolsvörtum röndum og deplum,
sem slitna sundur, sameinast og
eyðast á víxl með örskotshraða
og mynda flöktandi mynstur, sem
sogast í hringi og bjúglaga fossa
og sveipi og snúast eins og inn-
rauðar myndir af sólkerfum og
vetrarbrautum, sem sýndar eru á
þúsundföldum hraða.
Og þegar hann lítur til suðurs,
upp eftir þessu mikla eldfljóti,
blasir við spúandi gígaröðin að
baki.
Yfir eldstöðvunum þjóta él og
éljaský, sem eru slegin roða frá
gosinu og fara ýmist fyrir eða
dragast frá blásvörtu stjörnu-
hvelfinu, sem er yfir þessu sjón-
arspili öllu. Tunglið, bleikt og
blátt til skiptis, veður í élja-
klökkunum og þettá er allt svo
innilega draugalegt og tryllings-
legt.
Jonni gleymir sér um stund á
þessari óviðjafnanlegu stundu í
lífi sínu því að áhrifin eru afar
sterk að það jaðrar við nornaseið
að standa svona aleinn á barmi
þessa tröllaukna og einstæða
náttúrufyrirbrigðis. Aleinn?
Nei, hvar er Pési?
Hann svipast um og gengur að-
eins til baka til þess að leita að
sporum á hjarninu. Hjarnið er
hárt svo að ekki markar í það, en
það hefur dregið í létta skafla af
nýsnævi í éljaganginum og loks
sér hann spor, sem liggja á ská
frá bílnum til suðausturs, í átt að
gígnum, sem hraunið flæðir úr.
Þegar hann gengur í áttina,
hálftrylltur af áhrifum þessarar
blöndu af lyfjum og hamförum,
sem hann hefur matað skilningar-
vit sín með, og reynir að fylgja
slóðinni, blasir skyndilega við
honum ógnarleg sjón:
I átt frá gígnum slagar maður
og það stendur reykur upp úr
bakinu á honum! Guð minn góð-
ur, þetta er Pési!
Það sést vel á þreknu vaxtar-
laginu, sem veldur því, að leður-
jakkinn sem hann er í, er líkari
svartri, opinni skikkju um efsta
hluta lfkamans en jakka því að
það er langt frá því, að hægt sé að
hneppa honum að framan á
svona afspyrnufeitum manni.
En það hefur kviknað í bakinu
á Pésa! Að minnsta kosti rýkur
upp úr honum að aftanverðu!
Jonni hleypur í áttina til hans og
kallar og veifar höndunum. Pési
stefnir í átt að gjábrúninni, sem
hraunelfurin fellur hljóðlaust við
og Jonni stefnir á ská að honum.
Þeir mætast á brúninni, þar
sem Jonni þrífur í öxl pésans til
þess að sjá hvað hefur komið fyr-
ir bakið á honum. Það hefur
slokknað að mestu í baki jakkans
við það, að maðurinn gekk frá