Dagur - 12.09.1991, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 12. september 1991 - DAGUR - 5
Ásgeir Leifsson.
staðar og lághiti hefur verið not-
aður lengi, t.d. við þvotta. En án
þess að fara of djúpt í söguna þá
hafa ýmsir kostir verið í athugun
á seinni hluta þessarar aldar og
þar á meðal hugsanleg súráls-
verksmiðja á íslandi.
Á árinu 1974 var ungverskur
maður að nafni dr. György Sig-
mond á vegum Þróunarstofnunar
Sarpeinuðu þjóðanna hér á landi
til að skoða þetta mál. Þá var ver-
Baidur Líndal.
ið að tala um aðstceöur á Reykja-
nesi, að nyta háhitasvæðið
Trölladyngju og fá markað fyrir
súrálið hjá álverinu í Straumsvík.
Dr. Sigmond samdi skýrslu um
málið og kom þar fram ýmis fróð-
leikur, þó ekki hafi allt staðist
tímans tönn.
Súrálsframleiðsla
Súrál (A1203) er hráefni til
álframleiðslu. Þungi súrálsins er
um helmingi meiri en álsins.
Þannig þarf um 600.000 tonn af
súráli til að framleiða 300.000
tonn af áli. Það er yfirleitt unnið
úr báxíti með svokallaðri Bayer-
aðferð. Báxít er veðrað berg og
er efnasamsetning þess og efna-
hlutföll talsvert mismunandi eftir
því hvaðan það kemur, en dæmi-
gerð efnahlutföll gætu verið eftir-
farandi:
Súrál (A1203) 50%
Járnoxíð (Fe2Ö3) 20%
Kísill (Si02)" ' 5%
Títanoxíð (Ti02) 2%
Smáefni 1 %
Glæðitap 22%
Við aðskilnað úr báxítinu mynd-
ast efni sem kallað er rauð eðja
(„red mud“) og getur verið um
50% báxítmagnsins. Efnisflutn-
ingar geta því verið gífurlegir og
gæti þannig þurft 1.200.00 tonn
af báxíti til að framleiða 600.000
tonn af súráli sem gæfi svo af sér
300.000 tonn af áli.
Þess vegna hefur á seinustu
árum verið vaxandi tilhneiging til
að staðsetja súrálsverksmiðjur
við báxít-námurnar. En svarið
við því hvort ísland sé heppileg
staðsetning á súrálsiðnaði er
spurning um flutnings- og birgða-
kostnað á báxíti og súráli á móti
orkuverði.
Vaxandi þörf á súráli
Spáð er töluverðum vexti í
álnotkun heimsins á næstu árum.
Auk þess er verið að leggja niður
gamlar óhagkvæmar álverksmiðj-
ur. Þetta eru forsendurnar fyrir
áhuga Atlantal hópsins að reisa
slíka verksmiðju á íslandi. Sömu
forsendur eru fyrir byggingu súr-
álsverksmiðja í heiminum þ.e.
vaxandi þörf á súráli auk þess
sem eldri, óhagkvæmar og meng-
andi verksmiðjur verða lagðar
niður.
Báxít er víða finnanlegt í tals-
verðum mæli en helstu fram-
leiðslulönd eru: Ástralía, Guy-
ana og Surinam í Suður-Ame-
ríku, Jamaica í Karabíska hafinu
og Guinea í Vestur-Afríku.
um löndum verða lokað á næstu
árum.
Rauða eðjan
Þar eð svo mikið fellur til af
rauðu eðjunni við súrálsfram-
leiðslu hefur það verið vandamál
víða að koma henni fyrir, en
einkum í þéttbýlum löndum. í
Japan er algengt að sökkva henni
í sjó en það kostar um 30 Banda-
ríkjadollara á tonn. Miklar
vangaveltur hafa átt sér stað um
vinnslu úr rauðu eðjunni enda er
hún járnauðug (getur verið yfir
30% járn) auk þess sem hugsan-
lega mætti nota hana til sements-
gerðar. Það er þekkt að nota
hana sem millilag við vegagerð
og einnig hefur hún verið notuð
Súralsframleiösia
=!. 21 06 31
____> '___
( Súral
Framleiðsla súráls með Bayer-
aðferðinni er með ýmsum hætti
allt eftir aðstæðum en sá ferill
sem dr. Sigmond lýsti er eftirfar-
andi:
„Báxít er mulid og síðan soðið
í sterkri vítissóta upplausn. Við
það fer súrál úr báxítinu í upp-
lausn og er það síðan síað frá
óuppleystum efnum sem mynda
hinn rauða leir. Álhydrat er nú
fellt út úr súrálsupplausninni og
við glæðingu þess kemur fram hið
endanlega súrál (A1203) sem
duft. Lögurinn frá hydrat felling-
unni er endurunninn með eim-
ingu. Gufa er notuð til þessarar
eimingar, til báxítsuðunnar og
fleira. “
Yfirleitt er notuð olía eða gas
til að framleiða gufuna en þó
munu ýmsar Austur-Evrópuþjóðir
nota brúnkol. Frainleiðsla súráls
getur því orðið talsvert meng-
andi, bæði út frá orkugjafanum
og vítissótanum sem notaður er í
framleiðsluna og svo hinnar
rauðu eðju. Ef vítissótinn er skil-
inn út eða honum eytt þá er
rauða eðjan hlutlaust efni. Ekki
er vafi á að vegna vaxandi krafna
um mengunarvarnir þá mun
mengandi verksmiðjum í þéttbýl-
til að blanda í PVC plastefni og
framleiða úr blöndunni rör og
báruplast. Hún hefur verið notuð
til að þétta jarðveg. Tilraunir
hafa farið fram með að blanda
hana gosefnum og framleiða úr
þessu steina og plötur. Fullyrt
hefur verið að þurrkunar-
kostnaður standi í vegi fyrir nýt-
ingu hennar. En eftir stendur að
engin önnur hagnýt lausn er fyrir
hendi í dag nema að gera hana
óskaðlega og koma henni fyrir.
Nútíma verksmiðjur mynda
lokað kerfi þannig að vítissóti og
ryk sleppur ekki út í umhverfið.
Dr. Sigmond lýsir tveim verk-
smiðjustærðum í skýrslu sinni,
300.000 tonna og 600.000 tonna
súrálsverksmiðju. Sumir telja að
minnsta hagkvæma stærð af súr-
álsverksmiðju nú á dögum sé
með 1.000.000 tonna afköstum.
í júlí 1991,
Ásgeir Leifsson
Baldur Líndal.
Ásgeir Lcifsson er hagverkfræðingur og
framkvæmdastjóri Atvinnuþróunarfélags
Þingeyinga, Baldur Líndal er verk-
fræðingur og rekur eigin vcrkfræðistofu í
Reykjavík.
Seinni hluti greinarinnar verð-
ur birtur í blaðinu á morgun.