Dagur - 30.11.1991, Síða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 30. nóvember 1991
BÖRNIN OKKAR
Kristín Linda Jónsdóttir
„Við eigum lítið bam
66
Eitthvert örlagaríkasta skref á lífsferli hvers einstaklings er
að verða foreldri. Að koma heim af fæðingardeildinni með
lítið, ósjálfbjarga barn, sem einhvern tímann í óvissri fram-
tíðinni fer að kalla þig pabba eða mömmu. Barnið þitt, sem
um ókomin ár á hutdeild í heimili þínu, tíma þínum og lífí,
barnið sem á hluta af þér. í ung- og smábarnaeftirlitinu á
Akureyri starfa hjúkrunarfræðingar sem fylgjast með
velferð, vexti og þroska skjólstæðinga sinna, sem allir eru
undir fjögurra ára aldri. Ráðgjöf og aðstoð við foreldra
ungra barna er Iíka stór þáttur í starfseminni. Dagný Sigur-
geirsdóttir, barnahjúkrunarfræðingur, er deildarstjóri ung-
og smábarnaeftirlitsins. Hún féllst á að miðla okkur af
reynslu sinni og þekkingu.
Að vaxa og þroskast
- Hvert er markmið ykkar sem
starfið hér í ung- og smábarnaeft-
irlitinu?
„Markmiðið með starfi okkar
er að stuðla að því að sérhvert
barn fái að þroskast við bestu
möguleg skilyrði. Andleg, líkam-
leg og félagsleg. Til þess að ná
því markmiði fylgjumst við náið
með öllum börnunum okkar. A
þann hátt er unnt að greina mjög
fljótt frávik sem verða á eðlileg-
um vexti eða þroska og gera strax
viðeigandi ráðstafanir.
Við fræðum foreldra um með-
ferð ungbarna, hvetjum þá tii að
örva barnið, leyfa því að hreyfa
sig óhindrað, rækta tilfinninga-
þáttinn og mælum með hvers
kyns snertingu og ungbarna-
nuddi. Pað er rétt að taka það
fram að við, hjúkrunarfræðing-
arnir, erum ekki gagnrýnandi
aðilar. Okkar hlutverk er að
leiðbeina foreldrum."
Mæður með nýfædd börn
sóttar heim
- Þegar kona kemur heim af
fæðingardeildinni með nýfætt
barn hvernig komið þið þá inn í
myndina?
„Við byrjum á því að fara upp
á fæðingardeild og fá upplýsingar
hjá Ijósmóður um almenna lfðan
móður og barns. Einhvern fyrsta
daginn eftir heimkomuna hringj-
um við í móðurina, bjóðum
henni þjónustu okkar, og ákveð-
um hvenær við komum í fyrstu
heimsókn.“
- Hver eru algengustu vanda-
málin á þessum fyrstu vikum í lífi
barnsins?
„Á fyrstu vikunum fylgja oft
ýmsir erfiðleikar brjóstagjöfinni,
mæðurnar velta því fyrir sér
hvort þær mjólki nóg og hvort
barnið þyngist eðlilega. Þegar við
komum í heimsókn skoðum við
barnið, mælum, vigtum og fylgj-
umst með þroska þess. Að vigtun
lokinni er auðveldara fyrir móð-
urina að átta sig á því hvort barn-
ið hefur fengið nóg. Auk erfið-
leikanna sem tengjast næringu
barnsins veldur óværð og maga-
kveisa oft röskun á svefni foreldra
strax þessar fyrstu vikur.“
í skoðun hjá ung-
barnaeftirlitinu
- Hvað eru börnin gömul þegar
þau koma til ykkar í ung- og smá-
eru fjögurra ára, þá fá þau síð-
ustu ónæmissprautuna hjá okkur.
Eftir það halda skólahjúkrunar-
fræðingar ónæminu við.
Alla föstudaga frá klukkan
9.00 til 11.30 er opið hús hj á okk-
ur í ung- og smábarnaeftirlitinu
og eru öll börn yngri en fjögurra
ára og foreldrar þeirra velkom-
in.“
Brjóst/peli
- Er yfirgnæfandi meirihluti ung-
barna á brjósti?
„Já. í dag hafa flest allar mæð-
ur börnin sín á brjósti til að byrja
aða til sex ára.“
- Finnst konum þær ekki
standa sig nógu vel í móðurhlut-
verkinu ef þær hafa barnið sitt
ekki á brjósti?
„í fyrsta lagi er það staðreynd
að sumar konur geta ekki haft
barn á brjósti eða lenda í erfið-
leikum með brjóstagjöfina. Þær
mæður sem einhverra hluta
vegna hafa ekki barnið sitt á
brjósti mega alls ekki þjást af
sektarkennd út af því. Það er
ekki mælikvarði á hvort kona er
góð móðir eða ekki hvað hún get-
Dagný spjallar við lítinn skjólstæðing.
barnaeftirlitið í fyrstu skoðun og
ónæmissprautur?
„Þau eru sex vikna þegar þau
koma hingað í fyrstu skoðun og
þá tekur hjúkrunarfræðingurinn
sem hefur sótt fjölskylduna heim
á móti henni. í öllum heimsókn-
um fjölskyldunnar hingað hittir
hún hjúkrunarfræðing og vissir
aldurshópar barna hitta einnig
eigin heimilislækni eða barna-
lækni.
Börnin koma reglulega allt til
18 mánaða aldurs, eftir það koma
þau í tvær heimsóknir, annars
vegar tveggja og hálfs árs skoðun
og hins vegar fjögurra ára skoð-
un.
Fyrstu ónæmissprautuna fá
börnin þegar þau eru þriggja
mánaða gömul. Þau fá síðan
ónæmissprautur á mislöngum
fresti til átján mánaða aldurs. Þá
verður hlé á sprautunum allt þar
til börnin koma hingað þegar þau
Erfiðasta starf sem til er?
- Starf sem ekki er hægt að segja upp
hvað sem á dynur.
- Starf sem þú verður að valda
hversu erfitt sem það er.
- Starf þar sem ekki er hægt að stimpla sig út.
- Starf sem nær yfir allan sólarhringinn
árum saman.
- Starfið sem þú tekur að þér
þegar þú verður foreldri lítils barns.
með og langflestar halda brjósta-
gjöfinni áfram. Konur hafa börn
að meðaltali lengur á brjósti nú
en áður var. Við teljum að aukin
fræðsla og stuðningur og ekki síst
lenging fæðingarorlofs eigi mik-
inn þátt í því. Það er algengt að
konur hafi börn sín á brjósti í 6-7
mánuði, sumar í níu mánuði og
jafnvel eitt ár. Einstaka kona
heldur brjóstagjöfinni lengur
áfram.“
- Koma frekar upp erfiðleikar
í sambandi við vöxt og þroska
þeirra barna sem eru á pela held-
ur en brjóstabarna?
„Foreldrar í dag eru almennt
mjög vel upplýstir um fæði barna
og meðvitaðir um rétta næringu.
Börn sem einhverra hluta vegna
þurfa frá upphafi að vera á þurr-
mjólk geta dafnað vel. Hins veg-
ar er alltaf meiri hætta á ýmsum
vandamálum hjá þeim svo sem
ofnæmi, meltingarerfiðleikum og
offitu. Brjóstagjöf er náttúruleg-
asta og eðlilegasta leiðin til að
fæða ungbörn. Eftir því sem
börnin eldast ráðleggjum við for-
eldrunum um fasta fæðu og fæðu-
val. Ef börn þroskast og þyngjast
eðlilega er æskilegt að byrja ekki
of snemma að gefa þeim fasta
fæðu. Aukalega þurfa börnin
bætiefni og við ráðleggjum for-
eldrum að gefa þeim lýsi. Þá er
æskilegt að börnin byrji að taka
flúortöflur, þegar þau eru sjö
mánaða, en þær fást gefins hér
fyrir börn á aldrinum frá sjö mán-
ur mjólkað barninu sínu í marga
mánuði.“
Að vera móðir ungbarns
- Er það huti af starfi ykkar að
styðja þreyttar, örvæntingarfullar
mæður ungbarna, sem eru óvær
eða sjúk?
„Já, við reynum að leiðbeina
þeim og styðja þær eftir bestu
getu. Við gefum þeim þessi al-
gildu ráð um umönnun Sarnsins.
Hvetjum foreldrana til að skipu-
leggja sólarhringinn og skiptast á
svo allir fái lágmarks hvíld og
einnig einhverja stund vökutím-
ans fyrir sjálfa sig. Við bendum
þeim á að geyma heimilisverkin
og taka hvíld fram yfir þau.“
- Hvernig líður mæðrum með
nýfædd börn?
„Þegar móðir kemur heim með
litla barnið líður henni yfirleitt
vel, hún er bjartsýn og hress. En
það er mjög algengt að eftir mán-
uð eða svo komi bakslag. Þá hitt-
um við þessar mæður sem komu
svo bjartsýnar heim, dauðþreytt-
ar. Hugsanlega hafa þær ekki
fengið næga hjálp við umönnun
barnsins frá sínum nánustu. Lík-
amlegt álag er mikið, mjólkur-
myndun er ef til vill ekki komin í
jafnvægi og breytingar á hormóna-
starfsemi eru miklar. Of mikill
gestagangur og ónæði á oft stóran
þátt í því hversu þreytt móðirin
er og oft reynir hún að bera sig
vel út á við þó allt þrek sé búið.“
Að vera faðir ungbarns
- Hver er hlutur feðranna á þess-
um fyrstu vikum?
„Flestir feður í dag taka sér frf
frá vinnu og eru heima hjá litla
barninu og konunni sinni fyrstu
dagana og vikurnar eftir að hún
kemur heim af fæðingardeildinni.
Það er mjög dýrmætt og sérstak-
lega nauðsynlegt ef ungbarnið er
óvært og ef eldri systkini eru til
staðar á heimilinu. Þau þurfa á
fullri athygli að halda ekki síður
en ungbarnið. Á síðustu árum
hafa feður í auknum mæli komið
með börnin sín í skoðanir og
ónæmissprautur í ungbarnaeftir-
litið en við viljum sjá þá miklu
fleiri. Þeir eru hjartanlega vel-
komnir.
- Standa feður sig vel ef ung-
börnin þeirra eru erfið?
„Vissulega eru til fyrirmynd-
arfeður sem vaka með litla barn-
inu og gefa móðurinni tækifæri til
að sofa þó þeir þurfi í vinnu dag-
inn eftir. En þeir eru líka margir
feðurnir sem mættu taka þessa
fyrirmyndarfeður sér til fyrir-
myndar!“
Nýtt fjölskyldumunstur?
- Eldri börnunum í fjölskyld-
unni veitist oft erfitt að eignast
lítið systkini, hvað viltu segja um
það?
„Þegar nýr einstaklingur bætist
í fjölskylduna breytist allt fjöl-
skyldumunstrið.
Það er ákaflega mikilvægt að
foreldrarnir séu frá upphafi með-
vitaðir um þarfir allra barnanna.
Oft eru eldri börnin dugleg og
standa sig vel til að byrja með og
foreldrarnir halda að björninn sé
unninn. En einmitt þessi sömu
börn byrja oft eftir nokkrar vikur
eða mánuði að taka upp á ýmsum
kúnstum. Þau geta þá orðið mjög
afbrýðisöm og átt erfitt. Það er
nauðsynlegt að hugsa sinn gang
og gefa eldri börnunum strax í
upphafi tækifæri til að taka þátt í
umönnun ungbarnsins og gefa sér
tíma til að sinna þeim.
Mikill gestagangur er einn
þeirra þátta sem oft gerir eldri
börnunum erfitt fyrir. Það koma
allir til að skoða ungbarnið og
færa því gjafir og eldra barnið
stendur í skugganum. Sérhver
fjölskylda verður að finna sitt
eigið munstur, þegar ungbarn
bætist í hópinn, svo öllum með-
limum hennar líði sem best. Til
þess þarf frið og ró, ekki fullt hús
af gestum og ótal utanaðkomandi
kröfur.
Ef aðstandendur, til dæmis afi,
amma, frænka eða frændi, hafa
tækifæri til þá geta þeir létt á fjöl-
skyldunni fyrst eftir að ungbarnið
er fætt. Til dæmis með því að
bjóða eldri börnunum að gera
eitthvað spennandi með sér. Að-
standendur geta líka komið inn á
heimilið og leyst foreldrana af
hólmi í smá stund, gefið þeim
tækifæri til að skreppa frá og
njóta samverustundar án barn-
anna.“
- Eitthvað að lokum?
„Eins og þjóðfélagið er í dag
eignast fólk fá börn. Því ættu for-
eldrar að hugsa sig vel um og gefa
sér tíma til að vera með börnun-
um sínum, eins mikið og hægt er
fyrstu æviárin þeirra, sá tími
kemur ekki aftur.“
Næsti þáttur: Börn og trú