Dagur - 10.12.1991, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 10. desember 1991
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Frá Moskvu til Brussel
Endalok Sovétríkjanna í þeirri mynd sem þau hafa verið
er orðin staðreynd. Eftir fund forseta Rússlands, Hvíta-
Rússlands og Úkraínu um helgina, þar sem samþykkt var
að stofna til sambands frjálsra og fullvalda ríkja, virðist
enginn grundvöllur vera lengur fyrir sameiginlega yfir-
stjórn sovéska ríkjasambandsins. Allt frá því Gorbatsjov
sovétleiðtogi hóf að losa um þær stjórnarfarslegu hömlur
er hvílt höfðu á þegnum Sovétríkjanna frá stofnun þeirra
var ljóst að slíkar aðgerðir myndu leiða til breytinga á
samskiptum hinna einstöku lýðvelda og auka sjálfsstjórn
þeirra. í fyrstu hafa fáir trúlega gert sér grein fyrir því
hvað skamman tíma tæki að losa um þau bönd er tengdu
Sovétríkin saman. Einnig hafa menn ekki áttað sig á því
hvað mikinn sjálfstæðis- og þjóðerniskraft væri að finna á
meðla íbúa þessara lýðvelda. Nú er hinsvegar orðið ljóst
að þjóðerniskenndin hefur lifað 70 ára langan vetur og
brýst nú fram eins og fljót í vorleysingu er enginn getur
sagt fyrir um að hvaða ósi muni að lokum renna.
Margt benti til þess að Gorbatsjov hafi horft til Banda-
ríkja Norður-Ameríku þegar hann hóf umbreytinguna
með glasnost og perestrokju. Að hann hyggðist byggja
upp ríkjasamband með nokkru sjálfstæði og síðan einni
alríkisstjórn er annaðist meðal annars utanríkis- og varn-
armál. Þótt slík hugmynd hafi eflaust verið góðra gjalda
verð og virst líkleg til árangurs þegar horft var til austurs
í gegnum gluggann frá Vesturlöndum þá hefur hún ekki
náð að verða að veruleika. Til þess hefur sjálfstæðisþörf
fólksins - þess fólks er aðeins hefur þekkt ofríki og kúgun
reynst of sterk. Staða hinna fyrrum Sovétríkja er því mjög
óljós um þessar mundir. Bæði hvað varðar innbyrðis sam-
skipti hinna nýju ríkja og einnig hvernig þeim muni
ganga að fóta sig á hinu hála svelli efnahagslífsins þegar
byggja verður upp markaðskerfi frá grunni á nánast eng-
um tíma.
Á sama tíma og forystumenn sovéskra lýðvelda sitja á
fundi og ákveða að efna til sjálfsstjórnar á grunni gamalla
þjóðfélaga eru forsætisráðherrar Vestur-Evrópu einnig að
tínast til fundar. Markmið þeirra er líka að breyta. Að
framkvæma grundvallar breytingar á samskiptum þeirra
ríkja sem þeir sitja í forsvari fyrir. En þeir eru ekki að efna
til frelsis eða sjálfsstjórnar. Þeir telja sig hafa of mikið af
slíku fyrir. Þeir ætla að freista þess að taka ákvörðun um
að tengja þau ríki álfunnar sem mynda Evrópubandalag-
ið enn fastari böndum. Böndum sem skerða verulega full-
veldi og sjálfsstjórn viðkomandi landa en færa þau þess í
stað undir sameiginlega og yfirþjóðlega valdastofnun
bandalagsins í Brussel. Mannkynssagan virðist oft vera
með ólíkindum. Á sama tíma og lýðveldi Sovétríkjanna
eru að hverfa af vegi samstjórnar og halda til sjálfstæðis
eru ríki Vestur-Evrópu að framkvæma hið gagnstæða.
Þótt Sovétríkin hafi orðið til í byltingu kommúnista er
trúðu á þjóðfélagskenningar Karls Marx um alræði öreig-
anna, en Evrópubandalagið sé að vaxa úr viðskiptum
evrópskra iðnfyrirtækja með tilstyrk alþjóðlegrar jafnað-
arstefnu krataflokka er eitt líkt með slíkum samfélögum.
Ráð þeirra eru í höndum yfirþjóðlegrar ríkisstjórnar en
ekki á borðum hverrar þjóðar fyrir sig. Hugmyndin um
yfirríkið er því á förum frá Moskvu til Brussel. ÞI
Þetta er ekki
eðlilegt — eða hvað?
Svar heilbrigðisráðherra við
fyrirspurn flokksbróður síns,
Gunnlaugs Stefánssonar, þing-
manns Austurlands, í þinginu í
síðustu viku, varðandi rekstur
dagvistarstofnana Ríkisspítal-
anna vakti verulega athygli mína.
Fram kom hjá ráðherranum að
Ríkisspítalarnir stæðu í þessum
rekstri af illri nauðsyn, þ.e.
skortur væri á dagvistunarpláss-
um og því hefði verið gripið til
þess úrræðis til að laða að
starfsfólk, einkum hjúkrunar-
fræðinga. Einnig kom fram að
kostnaður Ríkisspítalanna af
þessum rekstri er verulegur,
m.ö.o. hér er verið að bjóða
starfsmönnum spítalanna upp á
hlunnindi.
Ekki er að efa að þessi skýring
ráðherrans er rétt, sem leiðir
hugann að því ástandi sem virðist
ríkja í kjaramálum ýmissa stétta í
landinu. Það er þó ekki það atriði
sem ég ætla hér að fjalla um,
enda nógu margir til þess. Það
atriði sem kom fram í svari ráð-
herrans og ekki er síður ástæða
til að velta fyrir sér, er að hið
opinbera virðist telja sig bera
miklu meiri ábyrgð á því að veita
lögboðna þjónustu á höfuðborg-
arsvæðinu, heldur en úti á landi
og greiða það fyrir sem þarf.
Rekstur dagvistarstofnana
Ríkisspítalanna er bein aðgerð til
Reinhard Reynisson.
að tryggja mönnun sjúkrastofn-
ananna og er hið opinþera tilbúið
að greiða þann kostnað sem af
því hlíst. Það er í sjálfu sér ekki
nema sjálfsögð krafa skattgreið-
andans. Þetta gildir hins vegar
ekki þegar komið er út fyrir
höfuðborgarsvæðið. Þar hefur
ríkisvaldið til margra ára ekki tal-
ið sér skylt að tryggja mönnun
opinberra starfa og skiptir þar
engu hvort um er að ræða
mennta- eða sjúkrastofnanir. Á
landsbyggðinni hafa sveitarfélög
í stórum stíl neyðst til þess að
leggja í kostnað, bæði í formi
staðaruppbóta, húsnæðishlunn-
inda og ódýrra dagheimilisplássa
til að tryggja það að ríkið mann-
aði sínar stöður í héraði.
Hér er auðvitað um óþolandi
misræmi að ræða og lágmarks-
krafa að ríkisvaldið kosti því til
sem þarf til að manna stöður á
landsbyggðinni, ekkert síður en á
höfuðborgarsvæðinu. Skattgreið-
endur á landsbyggðinni borga
nefnilega sama tekjuskattshlut-
fall og íbúar höfuðborgarinnar.
Á hinn bóginn eru flest sveitar-
félög landsbyggðarinnar neydd til
að leggja á hámarksútsvar á með-
an útsvarsprósentan í Reykjavík
er 6,7%. Hluti skýringarinnar
liggur einmitt í því að sveitarfé-
lögin á landsbyggðinni hafa þurft
að taka á sig kostnað sem ríkinu
ber að greiða á sama tíma og rík-
ið er að taka á sig kostnað innan
borgarmarka Reykjavíkur sem
því sveitarfélagi ber að sjá um,
en bygging og rekstur dagvistar-
heimila er á verkefnasviði sveit-
arfélaganna. Svo geta menn velt
því fyrir sér hvert sé verið að
flytja fjármagnið og hver sé að
halda hverjum uppi.
Reinhard Reynisson.
Höfundur er sveitarstjóri á Þórshöfn.
Björgvin Jörgensson gerður
að heiðursfélaga KFUM
Björgvin Jörgensson kennari var
gerður að heiðursfélaga KFUM á
afmælissamkomu KFUM og
KFUK félaganna fyrsta desem-
ber síðastliðinn en þá voru liðin
fjörutíu ár frá stofnun félagsins.
Nokkrum árum áður hafði
Björgvin farið að halda fundi fyr-
ir drengi og stúlkur í anda séra
Friðriks Friðrikssonar og leiddi
það starf hans að kristilegum
málefnum á meðal barna og ungl-
inga til stofnunar KFUM félags á
Akureyri og KFUK nokkru
síðar. Björgvin hefur unnið ötul-
lega að málefnum félaganna, ver-
ið formaður KFUM frá stofnun
og einnig veitti hann sumarstarfi
þeirra við Hólavatn forstöðu til
margra ára. í tilefni þess að
Björgvin Jörgensson var gerður
að heiðursfélaga KFUM var hon-
um afhentur skjöldur frá félögum
sínum til merkis um þann atburð
og á myndinni er Jón Oddgeir
Guðmundsson að afhenda
Björgvin skjöldinn.
Messur um jól og áramót
Athygli sóknarpresta
Norðurlandi er vakin á því að
venju samkvæmt mun Dagur
birta upplýsingar um kirkju-
starf á Norðurlandi um jól og
áramót í Jólablaði Dags, sem
kemur út miðvikudaginn 18.
desember nk.
Sóknarprestar á Norðurlandi
eða formenn sóknarnefnda eru
beðnir að koma upplýsingum
um messuhald í sókn sinni á
framfæri við Dag við fyrstu
hentugleika og eigi síðar en 13
desember nk.
Síminn hjá okkur er 96-
24222.