Dagur - 27.03.1993, Blaðsíða 4

I - DAGUR - Laugardagur 27. mars 1993
i
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SlMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON,
(Iþróttir), INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR
(Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON. LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Lýst eftir stuðningi
við ný atvinnutœkifœri
Fyrirtæki um land allt hafa átt í
mikilli tilvistarkreppu þrátt fyr-
ir að gripið hafi verið til ýmissa
aðgerða á síðustu mánuðum.
Þessar aðgerðir hafa verið hálf-
gerðar smáskammtalækningar
og sumar tvíeggjaðar mjög,
eins og gengisfelling, en menn
verða að hafa það í huga að all-
ar efnahagsráðstafanir verður
að ígrunda í víðara samhengi.
Fyrirtæki eru ekki einangruð
bókhaldsdæmi í pappírsflóði
þjóðfélagsins. Þau eru vinnu-
staðir fólks, fólks sem skapar
þjóðartekjurnar, fólks sem
byggir þetta land og lifir og
hrærist í þjóðfélaginu. Fyrir-
tækið lifir ekki án starfsmanna
sinna og vissulega er vandlifað
hjá starfsmönnunum ef fyrir-
tækisins nýtur ekki lengur við.
Norðlendingar hafa verið að
fylgjast með afkomutölum hjá
sínum fyrirtækjum að undan-
förnu og fréttum af gjaldþrot-
um og öðrum erfiðleikum. Eitt
mesta áfallið var gjaldþrot
niðursuðuverksmiðju K. Jóns-
sonar & Co. en nýtt hlutafélag
hefur bjargað rekstrinum fyrir
horn. Fleiri fjölmenn fyrirtæki á
Akureyri eiga í erfiðleikum,
eins og flestum er kunnugt.
íslenskur skinnaiðnaður hf.
tapaði 95 milljónum króna á
síðasta ári og búist er við að
tap Foldu hf. verði hlutfallslega
svipað. Stórfyrirtæki víðar á
Norðurlandi hafa skilað óviðun-
andi afkomu, t.d. var Þormóður
rammi hf. á Siglufirði með 45
milljóna króna tap á síðasta ári
miðað við 85 milljóna króna
hagnað árið undan. Bókfært
tap, sem rekja má til hækkunar
skulda við gengisfellinguna í
nóvember, nemur um 70 millj-
ónum króna og sést glöggt á
þessu hvað gengisfellingin er
tvíeggjað vopn.
Fréttir af afkomu fyrirtækja
eru sem betur fer ekki allar nei-
kvæðar. Þannig var rekstrar-
hagnaður Kaupfélags Skagfirð-
inga 41 milljón króna á síðasta
ári og skuldir félagsins lækk-
uðu um 200 milljónir. Kaupfé-
lag Eyfirðinga og Útgerðarfélag
Akureyringa hf. voru rekin með
hagnaði á síðasta ári þótt
reyndar næmi hann ekki nema
um 10 milljónum króna hjá
hvoru fyrirtæki. En meðan
risarnir bogna ekki í bálviðrinu
er ástandið ekki alvont. Hins
vegar þolir ekkert fyrirtæki tap-
rekstur til lengdar og sú ábyrgð
hvílir á herðum stjórnvalda að
skapa þeim viðunandi rekstrar-
umhverfi.
Innan fyrirtækja og sveitar-
félaga hefur þróttur manna far-
ið í það að halda í horfinu og
bjarga því sem bjargað verður.
Nýsköpun í atvinnulífinu hefur
verið sáralítil og á sama tíma
og uppsagnir og aðhaldsað-
gerðir hafa riðið yfir hefur nýj-
um atvinnutækifærum ekki
fjölgað og ástandið hefur því
farið hríðversnandi. Hér verður
að horfa til framtíðar, ýta undir
og styðja atvinnuskapandi
hugmyndir, hlú að þeim vaxtar-
broddum sem þó eru farnir að
myndast, nýta menntun og
reynslu manna og umfram allt
að leggja ekki árar í bát. En
hversu mikið sem menn ham-
ast er ekki hægt að líta fram hjá
því að þjóðarauðnum er stór-
lega misskipt og ójöfnuður,
óréttlæti og ósanngirni aukast
frekar en hitt. Þetta er ein
mesta meinsemd sem íslenskt
þjóðfélag býr við og hreinlega
til skammar að aldrei skuli
stungið á kýlinu. SS
Hræringur
Stefón Þór Sæmundsson
Elli kerling og kmmingi í heimsókn
Ég hitti gamlan kunningja um
daginn, verkamann með rúnum
rist andlit og vinnulúnar
hendur. Mér fannst hann vera
orðinn roskinn og skildi ekkert í
því hvað hann hafði elst mikið á
fáum árum. Það rann þó upp
fyrir mér ljós þegar ég leit í
spegil; sjálfur var ég ekkert
unglamb lengur. Oft er eins og
myndin af eilífri æsku standi í
stað og maður þarf helst napra
áminningu til að horfast í augu
við raunveruleikann, eins og
um daginn þegar konan leit
undirfurðulega á mig og virtist
sérstaklega starsýnt á höfuð-
búnað minn.
„Hvað er að?“ spurði ég
óstyrkur og þreifaði á höfði
mínu til að athuga hvort ég væri
nokkuð með skyr í hárinu eins
og sonur minn við kvöldverðar-
borðið.
„Hemm, ekkert,“ flissaði
konan og hljómaði afar ósann-
færandi.
Ég var á nálum. Það var ekk-
ert skyr í hárinu og ég var áreið-
anlega ekki með kæfu á enninu
eða bananaklíning á nefinu.
Sonur minn sér alveg um slíka
andlitsförðun.
„Já, nú skil ég,“ sagði ég kalt
þegar konan hallaði undir flatt
og einblíndi á vanga mér. „Ég
veit vel að hárið á mér er byrjað
að grána.“
„Ég sagði ekkert,“ sagði hún
sakleysislega og glotti.
Sjálfsmynd mín var í molum.
Það var nógu slæmt þegar ég
var að plokka eitt og eitt grátt
úr höfðinu en nú var slikjan
greinilega orðin áberandi.
„Finnst þér nokkuð skrítið
þótt maður láti á sjá eftir tæp-
lega tíu ára hjónaband með
þér,“ skaut ég á hana og smjatt-
aði hæðnislega á hverju orði.
Konan brosti bara góðlátlega
og skildi mig eftir með gauð-
rifna sjálfsvirðingu og grátt í
vöngum.
Að lesa ævisögur og sofa
í náttfötum
Þetta er spurning um að sætta
sig við aldurinn, hlusta á Gest
Einar og harmonikuþáttinn í
útvarpinu, dansa í Lóni og á
Hótel KEA, byrja að safna
gömlum munum, lesa ævisögur
og sofa í náttfötum. Best að ég
fái svefntöflur og magamixtúru
hjá heimilislækninum. Fylgir
það ekki aldrinum? Nei, þetta
er ekkert grín og í rauninni hef
ég gaman af því að hlusta á
Gest og gömlu lummurnar hans
og ég veit ekki betur en dans-
leikur á Hótel KEA bíði mín í
kvöld.
Snúum okkur þá aftur að vini
mínum verkamanninum. Hann
er farinn að taka í nefið og ræða
fjálglega um veðrið og pólitík-
ina eins og menn á þessum aldri
gera.
„O, jæja,“ sagði vinur minn
og snússaði sig. „Nú ætla þeir
að fara að fella gengið og lækka
kaupið. Já, kostnaðarlækkunar-
leiðin, það held ég nú. Skyldu
launin líka verða lækkuð hjá
bankastjórunum, ha? Til dæmis
Landsbankastjórunum sem eru
með milljón á mánuði af því
þeir bera svo mikla ábyrgð en
núna þegar á reynir þá bera þeir
enga ábyrgð heldur sólunda fé
skattborgaranna og halda sinni
milljón samt sem áður. Já, ríkið
blæðir fyrir óráðsíuna, ríkið er
fólkið í landinu, áttaðu þig á
því.“
Auðheyrt var á öllu að hon-
um var mikið niðri fyrir. Nef-
tóbakið gekk til skiptis upp og
niður úr nösum hans og öðru
hverju sturtaði hann úr pungn-
um á handarbak mitt og ég þáði
nokkur korn af því ég er kom-
inn á þennan aldur.
Gamli verkamaðurinn
sá rautt
Bankastjórarnir voru tættir í
sundur, stjórnmálamenn, ríkis-
stjórnin og veslings stýri-
mennirnir á Herjólfi sem fá
ekki hækkun á laun sín sem rétt
slefa á þriðja hundrað þúsundið
á mánuði. Gamli verkamaður-
inn sá rautt, enda fyrrverandi
byltingarmaður og maóisti.
„En þjóðfélagið er á heljar-
þröm,“ sagði ég og reyndi að
sýnast ábyrgur þegn og víðsýnn.
„Fiskurinn okkar, hvort sem
hann er af norrænum eða rúss-
neskum ættum, selst ekki nema
fyrir afar lágt verð. Útgerðin er
rekin með bullandi tapi, fyrir-
tækin í landinu eru á hausnum,
atvinnuleysisvofan vælandi við
hvers manns dyr, heilbrigðis-
kerfið í hnút, skólarnir yfirfull-
ir, landbúnaðurinn á vonarvöl
og unglingarnir farnir í hund-
ana.“
Einhverja fleiri frasa nefndi
ég en verkamaðurinn beraði
geiflurnar og spýtti mórauðu.
„Að heyra til þín, Stefán
minn. Þú talaðir ekki svona
þegar við vorum í bygginga-
vinnunni í gamla daga. Blessað-
ur láttu ekki þessa amlóða slá
ryki í augun á þér, þetta er bara
enn eitt herbragðið til að
breikka bilið milli ríkra og
fátækra og að skapa hér viðvar-
andi atvinnuleysi sem þeir hafa
reiknað út að sé þjóðhagslega
hagkvæmt upp að vissu marki.
Þeir ætla að kýla launalækkun í
gegn ef við gerum ekkert í mál-
inu. Veistu hvað það þýddi fyrir
mig ef launin mín lækkuðu um
10 þúsund á mánuði? Ég myndi
tapa íbúðinni. En bankastjór-
inn myndi ekki finna fyrir því
þótt tekinn yrði 100 þúsund kall
af honum.“
Þegar berstrípaðir
taxtarnir standa eftir
Ég var sem í öðrum heimi með-
an vinur minn lét móðan mása.
Hann talaði um verkalýðsfor-
ystuna, spurði hvers vegna þess-
ir menn gætu aldrei híft taxtana
upp til að tryggja fólkinu
mannsæmandi lágmarkslaun.
Þess í stað væri samið um ein-
hvers konar bónus, yfirborgan-
ir, premíur og aðrar auka-
greiðslur sem vinnuveitendur
gætu jafnvel fyrirvaralaust kippt
af starfsmönnum ef þeim sýnd-
ist svo og eftir stæðu smánar-
taxtarnir sem verkalýðsforkólf-
arnir hefðu haldið vörð um.
Ég var hættur að hlusta, vildi
ekki blanda mér í umræðu um
verkalýðsmál, vildi ekki segja
honum að ég væri í samninga-
nefnd hjá mínu stéttarfélagi. Ég
þáði örlítið meira í nefið, strauk
gráyrjótt hárið og dæsti. Æ, já.
Maður er sennilega orðinn of
gamall til að standa í þessu
þrefi. Ég kvaddi vin minn þegar
hann var farinn að tala um
veðrið. Skyld’ann snjóa um
helgina?