Dagur - 21.04.1994, Síða 8

8 - DAGUR - Fimmtudagur 21. apríl 1994

Óskum viðskiptavinum okkar
gleðílegs sumars
með þökk fyrir veturinn
Kajfibrennsla Akureyrar
Tryggvabraut 16, sími 23800
■*<£
J

Gleðilegt sumar!
Þökkum viðskiptin í vetur
Hafnarstræti 108 • 602 Akureyri • Rósthólf 660 • Sími 96-22685

3

r
Oskum starfsfólki okkar og viöskiptavinum
gleðilegs sumars
med þökkfyrir veturinn
WA
HITA- OG VATNSVEITA
AKUREYRAR
Rangárvöllum, símar 22105 & 12110

r
Oskum starfsfólki okkar og viðskiptavinum
gleðilegs sumars
með þökkfyrir veturinn
pobi
Tryggvabraut 18-20, sími 22500
Óskum viðskiptavinum okkar
gleðílegs sumars
með þökk fyrir veturinn
BIF5EIÐAVERKSTÆÐIÐ
PORSHAMAR HF.
TRYGGVABRAUT 600 AKUREYRI S. 22700 Fax. 27635
Sumardagurínn fyrsti
Frá fomu fari hefur sumardagurinn
fyrsti verið mikill hátíðisdagur á Is-
landi og í ýmsum heimildum er
hans getið sem hátíðar seni gekk
næst jólum og nýári. Sumargjafir
eru þekkt fyrirbrigði og þær munu
vera eldri en jólagjafir. I eftirfarandi
samantekt skoðum við ýmsar hliðar
á sumardeginum fyrsta og styðjumst
að verulegu leyti við bók Áma
Bjömssonar, Sögu daganna.
Mikil hátíð
Um miðja síðustu öld, þegar byrjað
var skipulega að safna heimildum
um þjóðsiði, voru menn sammála
um að sumardagurinn fyrsti hafi
verið mesta hátíð á íslandi næst jól-
um. Dagurinn var helgur á sinn hátt
og gert var vel við heimilisfólk í
mat og drykk. Algengt var að færa
bömum og gamalmennum mat í
rúmið að morgni dags, en aðalmál-
tíð dagsins var borin fram síðdegis.
Hangikjöt var algengur matur á
borðum á sumardaginn fyrsta, en
einnig magálar, lundabaggar, rik-
lingur, bringukollar, svið, blóðmör,
kæfa, rafabelti og hákarl. Kaffi var
drukkið svo og kakó eða súkkulaði.
Heimildir greina svo frá að um
norðvestanvert landið hafi gjaman
verið bakaðar sérstakar sumardags-
kökur. Þetta voru stórar og þykkar
eldbakaðar flatkökur úr rúgi sem
einnig kölluðust hlemmsur vegna
stærðar. Heimildir vitna um að víða
á Norðurlandi og Fljótdalshéraði
hafi þótt sjálfsagt að karlmenn
hefðu vín um hönd á sumardaginn
fyrsta.
Sumargjafír
Sumargjafir eru mjög gamalt fyrir-
brigði og samkvæmt könnun þjóð-
háttadeildar Þjóðminjasafnsins árið
1969 og 1975 má ætla að þær hafi
verið algengastar í Skagafirði, Eyja-
firði og á Fljótsdalshéraði. Algeng-
ast var að foreldrar gæfu bömum
sínum gjafir og hjón hvort öðru.
Einnig voru þess dæmi að húsbænd-
ur gæfu vinnuhjúum sumargjafir.
Vitað er að margir foreldrar gefa
bömum sínum sumargjafir enn þann
dag í dag, en svo mikið er víst að
þessi ágæti siður er á undanhaldi.
Leikdagur barna
Sumardagurinn fyrsti er almennur
frídagur á almanakinu og þess
vegna er það gjaman svo að efnt er
til ýmiskonar mannfagnaða á þess-
um degi. Hér á árum áður fóru börn
gjaman í leiki á sumardaginn fyrsta,
en fátítt var að efnt væri til viðamik-
illa samkoma. Ámi Bjömsson segir
í Sögu daganna að helst hafi það
verið Eyfirðingar sem efndu „til
gleðifunda á Grund með íþróttum,
gripa- og tóvinnusýningum, hluta-
veltu, sjónleikum, söng og dansi.“
Þjóðtrúin
Enn þann dag í dag taka veðurspá-
mannslega vaxnir menn eftir því
hvort vetur og sumar frjósi saman.
Margir sögðu að ef það gerðist væri
það fyrirboði þess að nytin úr lamb-
ánum yrði kostgóð og fitumikil.
Aðrir sögðu að mjólkin yrði mikil ef
rigndi fyrstu sumarnótt, en mjólkin
yrði að sama skapi ekki kostgóð.
Hátíð í bæ
Þótt með árunum hafi sumardagur-
inn fyrsti ekki hlotið þá virðingu og
sess sem hann hafði hér á árum áð-
ur, þá er sem betur fer tæplega að
búast við því að fólk hætti að fagna
sumarkomunni. Þetta er gamall og
góður siður sem full ástæða er til að
viðhalda, enda er það nú svo að
sumrin á Islandi eru stutt og því
fyllsta ástæða til að fagna þeim. Það
er svo annað mál að oftar en ekki er
síður en svo sumarlegt veður á sum-
ardaginn fyrsta. En kannski tekur
maður frekar eftir veðrinu sumar-
daginn fyrsta vegna þess að þá
væntir maður sólar og hlýinda? óþh
Óður Matthíasar
tíl sumarsins
Sumarkoman og sumarið hefur löngum ver-
ið skáldum verðugt yrkisefni. Sálmaskáldið
frá Sigurhæðum á Akureyri, Matthías Joc-
humsson, orti eftirfarandi ljóð um sumar-
daginn fyrsta fyrir rúmri einni öld, árið
1891.
★
Kom heitur til míns hjarta, blœrinn blíði!
Kom blessaður í dásemd þinnar prýði!
Kom lífsins engill nýr og náðarfagur,
í nafni Drottins,fyrsti sumardagur!
★
Vorgyðja Ijúfí Ijóssins hlýju sölum,
þú Ufs vors lífíþessum skuggadölum,
öll skepnan stynur enn við harðar hríðir
og hljóðar eftir lausnarstund um síðir!
★
Eg sé þig sjálfa, dísin dýrðarfríða!
Frá dyrum lífsins skín þín engilblíða;
ég sé þitt hús við sólar skýjarofin,
ég sé þinn ársal rósaguðvef ofinn!
★
Þú komstfrá lífsins háa helgidómi,
en hollvin áttu’ í hverju minnsta blómi:
í hverju foldarfræi byggir andi,
sem fæddur var á ódauðleikans landi!
Þú kemur - fjallið klökknar, tárin renna:
sjá klakatindinn roðna, glúpna, brenna!
Kom, Drottni lík, í makt og miklu veldi,
með merkið sveipað guðdóms tign og eldi!
★
Kom, líknardís, og tín upp allt hið týnda,
hið tvista, gleymda, hrakta, spillta, pínda!
nærkona, kom og legg nú lausnarhendur
við lífsins mœður:fjöll og höfog strendur!
★
Kom til að lífgaffjörga, gleðjajœða,
og frelsa, leysa, hugga, sefa, grœða.
I brosi þínu brotnar dauðans vigw;
í blíðu þinni kyssir trúna sigur!
★
Kom, vek mér lífúr þessum þurru greinum
og þíddu korn úr jökulrunnum steinum!
Og eitt er enn: hin djúpa dulargáta:
lát Dauðann tala, Helju sjálfa gráta!
★
Það kanntu ei. En kann ég rétt að biðja?
Eg krjúpa vil að fótum þínum gyðja!
Um eilífð vari æska þín og kraftur,
þótt aldrei mína rós þú vekir aftur.
★
Eg fagna þó; ég þekki, hvað er merkast,
og þykist sjá, hvað drjúgast er og sterkast,
að það, sem vinnur, það er ást og blíða.
Hafþökk míns hjarta, sumargyðjan fríða!