Dagblaðið Vísir - DV - 29.08.1994, Blaðsíða 13

MÁNUDAGUR 29. ÁGÚST 1994
13
Teygjan í þjóðlífinu
íslenskt efnahagslíf hefur oftast
nær verið eins og veðrið - sífelldir
umhleypingar. Ymist hefur fólk
haft aUt of mikla vinnu eða allt of
litla. Atvinnuleysið er þó sýnu
verra. Eftirsóknarvert verður því
að teljast það markmið að jafna út
hvers konar efnahagslegar sveifl-
ur.
Hvernig tökum við
slakann af?
Stundum hefur heppnin verið
með okkur, svo sem þegar hending
réð því að framkvæmdir við ál-
verksmiðju í Straumsvík hófust
1967, nánast um leið og síldarstofn-
ar hrundu og verðfall varð á freð-
fiskmarkaði vestra. Við vorum
ekki jafn heppin þegar ekkert varð
úr framkvæmdum við álverk-
smiðju á Keilisnesi.
Æskilegt væri að ávallt væru ein
eða fleiri stórframkvæmdir tilbún-
ar á teikniborðinu sem stofna
mætti til þegar að kreppti. En einn-
ig má vinna gegn atvinnuleysi með
viðhorfsbreytingum - að við höld-
um ekki að vinnumarkaður okkar
takmarkist eingöngu við gamla
Frón.
Tvenns konar atvinnuleysi
Atvinnuleysi er einkum af tvenn-
um toga. Ánnars vegar eru þeir
sem alls ekki fá vinnu, hvar sem
þeir leita fyrir sér. Fátt er ömur-
legra en sú höfnun sem því er sam-
fara. Hins vegar er atvinnuleysi
sem er bundið við tiitekna staöi eða
tilteknar atvinnugreinar.
Þá má einatt komast í vinnu með
því að sýna af sér frumkvæði og
dugnað - með því leggja land undir
fót eða með því að sætta sig við
vinnu í annarri atvinnugrein en
þeirri sem skólagöngu manns hæf-
ir bezt. Þau umskipti geta verið
þroskandi, standi þau ekki svo
lengi að við týnum niður þeirri
þekkingu og þjálfun sem við höfum
lagt á okkur að öðlast með langri
skólagöngu.
Alþjóðlegur vinnu-
markaður?
Á liðnum áratugum hafa íslend-
Kjallariim
Sigurður Gizurarson
sýslumaður
ingar sýnt mikinn dugnað og aðlög-
unarhæfni þegar þeir m.a. hafa
brugðist við atvinnuleysi með því
að leita sér vinnu erlendis - t.d. á
hinum Norðurlöndunum. íslenskir
iðnaðarmenn hafa lagt leið sína til
Svíþjóðar og getið sér gott orð.
Etód er þó ávallt víst að hinar
Norðurlandaþjóðirnar vanti
vinnuafl. En með aðild okkar að
Evrópska efnahagssvæðinu opnast
okkur fleiri dyr, sem getur komið
sér vel. Og sem aðili að alþjóðasam-
starfi og alþjóðastofnunum á ísland
rétt á allmörgum störfum erlendis.
Utanríkisráðuneytið gæti látið gott
af sér leiða með því að greiða götu
fólks sem áhuga hefur á að öðlast
dýrmæta reynslu við störf á er-
lendri grund.
Sigurður Gizurarson
„Utanríkisráðuneytið gæti látið gott af
sér leiða með því að greiða götu fólks
sem áhuga hefur á að öðlast dýrmæta
reynslu við störf á erlendri grund.“
,Ýmist hefur fó!k haft allt of mikla vinnu eða alltof litla.
Frá stofnfundi atvinnulausra á sínum tima.
Endurskoðun menntastefnu
Undanfarin misseri hefur orðið æ
háværari sú krafa samtaka at-
vinnurekenda að fá að hafa aukin
áhrif á þróun íslenska menntakerf-
isins. Aukinn áhugi atvinnurek-
enda á menntun er að sjálfsögðu
af hinu góða en í ákafanum virðast
mönnum yfirsjást nokkur grund-
vallaratriði málsins.
Vandrötuð leið
Þó að menntakerfinu hér sé í
ýmsu ábótavant veröur því varla
einu kennt um einhæft og veik-
burða atvinnulíf. Einfaldar stað-
reyndir eins og smæð eigin mark-
aðar, fjarlægð frá öðrum mörkuð-
um, stutt iðnaðarsaga og ofurvægi
sjávarútvegs i atvinnulífi lands-
manna, skipta þar augljóslega
miklu máli. Krafa íslenskra at-
vinnurekenda er fyrst og fremst
endurómur af kröfugerð samtaka
atvinnurekenda í Norður-Evrópu
sem í lok síðasta áratugar vonuð-
ust til að geta, með auknum áhrif-
um á menntakerfiö, betur brugðist
við þeirri ógn sem þeir töldu stafa
af straumlínulöguðu samspili ríkis,
skóla og fyrirtækja í Japan. At-
vinnurekendum í Norður-Evrópu
er þó orðið ljóst að þessi leið er
vandrötuð og ekki einu sinni víst
að hún liggi þangað sem ætlunin
var að halda. Einn virtasti athafna-
maður Danmerkur, Mads Övhsen,
framkvæmdastjóri lyfjafyrirtækis-
ins Novo-Nordisk, heldur því t.d.
fram að það vitlausasta sem há-
skólar geti gert sé að aðlaga mennt-
unina framleiðslu fyrirtækja. Övl-
Kjallariim
Margrét Rósa
Sigurðardóttir
bókagerðarmaður
isen lét þessi orð falla í erindi sínu
á Soröráðstefnunni sem mennta-
málaráðuneytið danska stóð fyrir
í lok síðasta mánaðar og vöktu þau
að vonum óskipta athygh þeirra
sem á hlýddu. Yfirskrift ráðstefn-
unnar var: „Hvað veldur gæðum
æðri menntunar og rannsókna í
Danmörku?" Það er skoðun Övhs-
en að þeir sem stýra framhalds-
skólum landsins geti ekki gert
meiri vitleysu en þá að taka til við
að „framleiöa" nemendur sniðna
fyrir þarfir atvinnulífsms eins og
þær eru á hverjum tíma. Rök Övhs-
en virðast augljós og eiga örugglega
ekki síður við á íslandi en í Dan-
mörku. Hann segir að eðli málsins
samkvæmt hafi þeir sem standa í
atvinnurekstri mikinn áhuga á
framtíðinni. Þá skorti þó oft þá
frjóu hugsun sem til þarf til að sjá
hvað fyrirtækjunum er fyrir bestu.
Þar þurfl æðri menntun að hjálpa
upp á sakimar. Övlisen segir þetta
ástæðuna fyrir því að atvinnulífið
hafi þörf fyrir fólk með fjölbreytta
menntun sem jafnframt standist
mál á heimsmælikvarða í sínu fagi.
íslenskir atvinnurekendur geta ör-
ugglega lært nokkuð af orðum Övl-
isens um menntun og rannsóknir.
Krafa hans um sjálfstæði mennta-
stofnana er sérstaklega athyglis-
verð í ljósi umfangsmikiha eigin
rannsókna Novo-Nordisk. Á síð-
asta ári kostaði sá þáttur reksturs
fyrirtækisins 1,745 mihjónir
danskra króna eða nær 20 milljörð-
um íslenskra króna. En það er svip-
uð upphæð og fer til reksturs Kaup-
mannahafnarháskóla á ári.
Hægar í sakirnar
Menntakerfi þurfa endurskoðun-
ar við eins og það annað sem á að
endast lengi. Endurskoðunin þarf
þó að beinast að fleim en að full-
nægja stundarþörfum íslenskra
fyrirtækja. Þó að því sé ekki að
neita að íslensk fyrirtæki hafi oft
átt erfitt uppdráttar vegna ytri erf-
iðleika og andsnúins rekstrarum-
hverfis þá verður heldur ekki séð
að rekstur þeirra gefi sérstakt til-
efni til að hleypa þeim með puttana
í menntakerfi þjóðarinnar. Ef litið
er til nágrannalanda okkar sést að
þar er farið hægar í sakirnar þegar
breytingar í menntamálum eru
annars vegar. Spumingin er: Getur
verið að helsti óvinur íslenska
menntakerfisins sé skortur á hefð-
um og sú óskhyggja að endurskoð-
un menntakerfisins leysi náttúru-
legan vanda fámennrar þjóðar í
stóru landi fjarri alfaraleið? Ef eitt-
hvert vit á að vera í endurskoðun
ríkjandi menntastefnu þarf að
byrja á að aðgreina raunverulegan
vanda frá tilbúnum og skilgreina
langtímamarkmið við þau skilyrði
sem hér era ríkjandi.
Margrét Rósa Sigurðardóttir
Getur verið að helsti óvinur íslenska
menntakerfisins sé skortur á hefðum
og sú óskhyggja að endurskoðun
menntakerfisins leysi náttúrulegan
vanda fámennrar þjóðar í stóru landi
Qarri alfaraleið?“
Meðog
Ráðherrarþiggiboð
fyrirtækja i iaxveiði
athugavertvið
slíkboð
„Eg sé ekH-
ert athuga-
vert við þaö
að fyrirtæki
bjóði ráðhcrr-
um í laxveiði
þegar um er
að ræða per-
sórmlegt boð
vegna kunn-
insskapar og
samvimtu á
sviði verk- te s'
efnaöflunar í
öðrum heimshluta eins og þegar
ístak bauö samgönguráöherra í
laxveiði nýlega. Ég er fylgjandi
því að fyrirtæki geti boðið ráð-
herram í slíkar veiðiferðir því að
illt er í efni ef menn sem eiga við-
skipti saman geta ekki boðið hver
öðrum í mat, svo að dæmi sé
nefnt. Ráðherrar mega ekki vera
svo heilagir að enginn megi bjóða
þeim neitt þó að auðvitað séu tak-
mörk fyrir shkum boðum. Ég
treysti mér ekki til að segja hvar
þau mörk liggja en staðhæfl að
fstak hafi ekki farið út fyrir þau
mörk og get ekki séð aö út fyrír
þau takmörk sé farið þegar um
persónulegt boð er að ræða.“
Jónas Frimanns-
son, aðstoöarfram-
kvæmdastjóri is-
lags vinnuvélaeig-
enda.
Æsérgjöf
tilgjalda
„Ég er ekki
á móti lax-
veiðum al-
mennt en mér
flnnst ákaf-
lega óeðliiegt
að stórfyrir-
tæki bjóði
stórum verk- „... .
kaupa, eins og *r ®in Sigurðar-
tildæmisráð- ^oHlr’ . ram'
herra, í lax- kvæmdastjór, Fe-
veiöar og aðr-
ar boðsferðir.
Mér finnst það siðleysi af ráð-
herrum að þiggja boð frá stórum
viðskiptaaðilum þó að vitað sé aö
bæðí flármálaráðherra og forsæt-
isráöherra þiggi svona boð. Mér
finnst að ráðherrar þurfi að sýna
siðferðisþrek og meta hvort þetta
eigi við. Æ sér gjöf til gjalda og
því eru ráðherrar að einhverju
leyti skuldbundnir gestgjöfum
sinum eftir slík boð.
Ekki er hægt að banna sjálf-
stæöum fyrirtækjum að bjóða
fulltrúum amiarra sjálfstæðra
fyrirtækja í mat og ferðir enda
er það stundum ákveðin hvatning
og umbun fyrir viðkomandi
starfsmenn. Þegar fyrirtæki
bjóða ráðherrum í veiðiferðir eru
þau að búa til velvild sem önnur
fyrirtæki á sama markaði hafa
ekki og eiga ekki kost á. Fyrir-
tækin standa því ekki lengur
jafnfætis í samkeppninni á sama
markaði.
Mér flnnst eðliiegt að stór og
smá fyrirtæki setji sér siðferðis-
reglur þar sem komið verði i veg
fyrir að menn taki við gjöfum og
umbunum sem þeir myndu ekki
fá ef þeir gegndu ekki þessum
störfum enda er það ígildi mútu-
þægni. Mér finnsl sjálfsagt að
hafa reglur um þetta 1 stjórnkerf-
inu og mér finnst að við þurfum
að taka okkur á í þessum efnum.
Oft hefur verið orðrómur um aö
gjafir eða boð hafi liðkað fyrir
viðskiptum og slíkt á auðvitað
ekki að gerast.“