Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.1994, Blaðsíða 24

24
ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 1994
Meiming___________________________________
Örlagavaldið
á geislaplötum
Um þessar mundir snýst íslenskt tónlistarlíf mjög um „Vald örlag-
anna“, hina stórbrotnu óperu Verdis, sem Þjóðleikhúsið sýnir við góðan
orðstír og mikla aðsókn. Sá sem þetta skrifar er sjálfsagt ekki einn um
að leggjast í skipulega hlustun á óperuuppfærslum áður en hann bregður
sér á lifandi uppfærslu sem bæði eykur á ánægju og greiðir úr ýmsum
flækjum sem kunna að leynast í frásögninni. Hvað „Vald örlaganna"
snertir er brýnt að koma vel undirbúinn til leiks því söguþráðurinn er
sannast sagna svo ólíkindalegur - fáránlegur segja sumir - að áheyrandi
þarf að hafa sig allan við að fylgja honum eftir. Raunar hef ég heyrt þá
skoðun að brota- og tilviljunarkennd atburöarásin í þessu verki eigi ein-
mitt að árétta þá fremur óguðlegu skoðun Verdis að mannskepnan sé í
einu og öUu leiksoppur örlaganna. Voðaskot í Sevilluborg á Spáni getur
því sett af stað keðjuverkandi hörmungar vítt og breitt um Evrópu.
En nóg er um dýrðlega tónlist í þessari óperu sem hefst með mögnuðum
forleik og býður auk þess upp á glæsilegar aríur bæði fyrir sópran og
tenóra, ástardúetta og dramatíska hópsöngva.
Dýpt eða hraði
Á íslenskum markaði hef ég rekist á þijár útgáfur óperunnar á geisla-
plötum, upptöku Sinopolis (DG), Gardellis (EMI) og Serafins (HMV), auk
videoupptöku sem James Levine stjórnar. Þær hafa allar sér til ágætis
Tórúist
Aðalsteinn Ingólfsson
nokkuð en samt held ég að útgáfa Sinopolis sé jafnbest ef á heildina er litið.
Þótt ítalskur sé hann fram'í fingurgóma, fer Sinopoli að mörgu leyti
„óítalska" leið við stjómun ópemnnar, hægir á atburðarásinni, og þar
með á hraða, til að komast til botns í þeim tilfmningum sem tónlistin og
söngurinn tjáir. Þetta gefur óperanni hæði ljóðrænt og mikilúðlegt yfir-
bragð og dregur eflaust fram það besta í hverri rödd. Rosalind Plowright
hefur sjaldan verið betri, Agnes Baltsa er áhrifamesta Preziosilla sem
nú fyrirflnnst á geislaplötu og þeir Renato Bruson og góðkunningi okk-
ar, Paata Burchuladze, em báðir í finu formi. Carreras (Don Alvaro) er
sá eini sem ekki veldur hlutverki sínu til fullnustu; er þó alls ekki slæmur.
Eldri upptökur
EMI gaf nýlega út upptöku frá 1970 þar sem annar ítalskur hljómsveitar-
stjóri, Lamberto Gardelh, er \dð stjómvölinn. Hér er á ferðinni meiri
hraöi, skarpari andstæður, bæöi í uppbyggingu verksins og samspili radd-
anna. Martina Arroyo hefur tæplega mýkt og tilflnningalega vídd Rosa-
jh lindar Plowright og Antonio Zerbini er ekki sérlega andríkur Calatrava,
en Cappucilli (Don Carlo), Bergonzi (Don Alvaro) og Raimondi (Faðir
Guardiano) eru allir prýðilega áheyrilegir. Hins vegar líður öll geislaplat-
an eilítið fyrir þurrlegan og „lokaðan" hljóm, sem verður að skrifast á
reikning upptökustjóra eða aöstæðna.
í leiðinni langar mig rétt að minna á áðurnefnda upptöku Tullio Seraf-
ins (1955) vegna þess að hún skartar Maríu Callas upp á sitt allra besta.
Hún kemur fram með nýjan skilning á hlutverki Leónóru, fmnur ný blæ-
brigði í söngtextanum og keyrir á fullum tilfinningalegum krafti allt í
gegn. Callas ber höfuð og herðar yfir aðra söngvara á geislaplötunni og
þótt hann stytti textann ótæpilega fer Serafin skynsamlegan milliveg í
stjórn sinni. Eitt er víst að enginn aðdáandi Callas verður svikinn af
þessari upptöku.
La Forza del Destino; DG 419 203-2; Plowright, Carreras, Bruson, Burchuladze,
Baltsa; Philharmonia, Sinopoli
Umboö á íslandi: Skifan
La Forza del Destino; EMI Classics 0777 7 64646; Arroyo, Bergonzi, Cappucilli,
Raimondi, Casoni, Evans; Royal Philharmonia, Gardelli
Umboö á íslandi: Skífan
La Forza del Destino; HMV mono, CDS 47581-8; Callas, Tucker, Tagliabue, Cla-
bassi, Nicolai, Rossi-Lemeni, Capecchi; La Scala, Serafin.
Umboð á íslandi: Skifan
Verslunarhúsnæði!
Verslunarhúsnæði, ca 90-150 m2, óskast
við Laugaveg. Svarþjónusta DV, sími
632700. H-9488.
strax
91-
GMC Jimmy 1991
Einstaklega vel með farinn 5 dyra svartur dekurbíll.
Rafmagn í rúðum, samlæsing hurða, vél 4,3 I, sjálf-
skiptur, litað gler, reyklaus bíll, einn með öllu. Einn
eigandi frá upphafi. Ekinn 54.000 km. Frábær fjöl-
skyldu- og ferðabíll. Verð kr. 2.650.000, skipti á
ódýrari koma til greina.
Upplýsingar í síma 22013 og 44122.
Tólf vindstig
- á sýningu Thors Vilhjálmssonar 1 Sóloni Islandus
í skrá nýopnaðrar sýningar sinnar í Galleríi Sólon
íslandus segir Thor Vilhjálmsson að hvað styðji ann-
að, að sínu viti, ritstörf og myndsmíð. Margir geta
ugglaust tekið undir þau orð, enda eru mýmörg dæmi
þess að rithöfundar stundi myndlist öðrum þræði eða
myndlistarmenn ritiist. Fyrir fáeinum mánuðum
sýndi t.a.m. Sigurður Guðmundsson myndverk sín á
þessum sama stað og haföi þá um svipað leyti gefið
út sína fyrstu skáldsögu. Þessa er hér getið vegna þess
að þeim listbræðmm, Sigurði og Thor, svipar um sumt
Myndlist
Ólafur J. Engilbertsson
saman þegar kemur að efnisvali og úrvinnslu hug-
mynda. Líkt og Sigurður málar Thor á pappír hlaöinn
texta og lætur mynd og texta kallast á. Þannig má
segja að ritlist og myndhst falli saman í ljúfa löð hjá
hvomm um sig, án þess að samanburður á list þeirra
sé hér teygður lengra.
Thor Vilhjálmsson rithöfundur og listamaður opnaði
á laugardaginn myndiistasýningu í Galleri Sólon ís-
landus i Bankastræti.
\
Innsæi og grallaraskapur
Á sýningu Thors eru tuttugu og tvær myndir, allar
unnar með olíukrít, bleki, vatnslit og ef til vill fleiri
meðölum á prentaðan pappír. Pappírinn er fyrrum
forsíður og innsíður dagblaða úr öllum heimshornum,
mest ber*þó á dagblöðum rómönsku Miðjarðarhafs-
landanna og svo íslenskum. Blöðin gefa myndunum í
senn tengsl við hið daglega líf og era listamanninum
jafnframt tilefni til myndgerðar. Þar eru undirrituðum
hvað efst í huga myndir á borð við „Blóðugt kvöld“
og „Sptiað fyrir fiskinn" (nr. 6 og 7), þar sem Thor
hefur spunnið í senn af innsæi og grallaraskap við ljós-
myndir og fyrirsagnir blaðanna. Svipað má segja um
myndirnar númer 9 og 10, „Snædans" og „Hispurs-
leysi“, að því viðbættu að þar skapar grunnpappírinn
afar sérstæða myndbyggingu sem minnir að nokkru
á ósjálfráðar teikningar súrrealistanna á þriðja ára-
tugnum.
Fljótandi og fjúkandi
Thor tekst hvað best upp í slíkum verkum þar sem
myndbyggingin er í senn formföst og fljótandi og litir
næsta gegnhetiir, s.s. í mynd númer 13, „Fundur", og
númer 17, „Byltingin okkar megin". í þeim verkum
og nokkrum öðrum er ekki ýkja langur vegur tti mynd-
gerðar skáldbróður Thors, Dags heitins Sigurðarson-
ar. Öll sköpun fellur samkvæmt þessum verkum að
sama ósi þar sem listirnar renna út í eitt og annað-
hvort fljóta eða botnfalla. Hér fýkur hins vegar margt
eftir yfirborðinu, enda tólf vindstig a.m.k. í einni mynd
og sumt á sýningunni má vissulega kalla „dont og fönd-
ur“ að hætti listamannsins. Húmor og frásagnargleði
eru aftur á móti þættir sem eru alltof fyrirferðarlitlir
í hérlendri myndhst og fá hér að nokkru uppreisn
æru. Sýning Thors Vtihjálmssonar í Sóloni íslandusi
stendur tti 3. október.
Regnboginn - Abir heimsins morgnar: ★★★
Tónlist í mynd
Tónlist er órjúfanlegur hluti af Allir heimsins
morgnar (Tous les matins du monde). Hin fallega,
tregafulla og um leið krefjandi tónhst smýgur inn í
áhorfandann og situr þar eftir. Það sem aftur á móti
gerir myndina jafn áhugaverða og raun ber vitni er
að tónlistin tekur samt aldrei völdin af kvikmynd-
inni. Persónurnar eru jafn sterkar og tónlistin og lifa
með manni lengi á eftir.
Allir heimsins morgnar er fyrst og fremst kvikmynd
um tilfinningar. Það er dauði eiginkonu de Sainte
Colombe, sem hann syrgir alla ævi, sem gerir það að
Kvikmyndir
Hilmar Karlsson
verkum að hann fer að semja tónhst sem er allri tónl-
ist fegurri. Og það er einnig hin dásamlega tónlist
Sainte Colombe sem óbeint verður þess valdandi að
eldri dóttir hans, Madelaine, tærist upp í ástarsorg.
í eftirminnilegu byrjunaratriði, þar sem við fylgj-
umst með útlifuðu andhti Gerards Depardieu, sem
leikur Marin Marais, eina nemandann sem de Sainte
Colombe tók að sér, segir hann nemendum sínum, sem
kalla hann meistara, að hann hafi eitt sinn einnig átt
sinn meistara. Út frá þessu atriði byrjar hann að rifja
upp ævi Sainte Colombe. Marais er sögumaður mynd-
arinnar en hann kemur samt ekki tti sögunnar fyrr
en um um miðja mynd.
Við dauða eiginkonu sinnar einangrar Colombe sig
frá umheiminum, byggir sér kofa við setur sitt, þar
sem hann leikur mestahan daginn á gömbuna sína,
hljóðfæri sem ekki er mikið notaö í dag en hefur greini-
lega mikla eiginleika ef marka má tónhstina í mynd-
inni. Hann kennir dætram sínum hstina að sptia á
hljóðfærið. Brátt spyrst út hæfni hans og fegurð þeirr-
ar tónhstar sem hann leikur og hirðin vtil fá hann til
sín. Colombe er trúr sinni einangrun og hrekur alla á
brott sem til hans koma. Það er aðeins Marais sem fær
náð fyrir augum hans og þá aðallega vegna þess að
dætur hans sækja það fast aö hann fái leiðsögn. Mad-
Nemandinn og kennarinn. Gerard Depardieu og Je-
an-Pierre Marielle í hlutverkum sínum.
elaine verður yfir sig hrifinn og Marais notfærir sér
ást hennar en metnaður hans er mun veraldlegri en
Sainte Colombe og brátt sktija leiðir.
Sainte Colombe, sem Jean-Pierre Mariehe leikur eft-
irminntiega, er þungamiðja myndarinnar og sú per-
sóna sem gefur myndinni mest gildi. Það er varla
hægt að segja að hann taki ástfóstri við tónlistina held-
ur veitir hún honum frið frá sorginni og má með sanni
segja að honum sé tila við aha tónlistarmenn og orð
hans til hins unga Marais þegar hann segir: „Þú leik-
ur af tilfmningu, þú dregur bogann vel, vinstri hönd
þín fer fimlega um strengina og trihur þínar eru mjög
vel útfæröar, en ég heyri enga tónlist", lýsa kannski
best viðhorfum hans til tónhstarmanna.
Sagan sem sögð er í Allir heimsins morgnar er ein-
staklega áhugaverð, býr yfir miklu innsæi í tilfmning-
ar einstakra persóna og verður þegar á hetidina er
htið klassískur harmleikur sem býr yfir vissri fegurð
sem hin gullfahega tónlist gefur myndinni, en einstaka
atriði hefðu þó þolað styttingu. Eitt að lokum. Það ein-
tak af myndinni sem Regnboginn býður upp á er í
Slæmu ástandi og varla boðlegt.
Allir heimsins morgnar (Tous les matins du monde).
Leikstjóri: Alain Corneu.
Handrit: Pascal Quignard eftir eigin skáldsögu.
Tónlistarumsjón: Jordi Savall.
Aðalleikarar: Jean-Pierre Marielle, Gerard Depardieu, Anne
Brochet og Guillaume Depardieu.