Þjóðviljinn - 18.09.1953, Síða 4

'4) — ÞJÓÐVILJINN —Föstudagur 18. september 1953
Þættir frá Rúmeníu
Þeir hafa samið sér svofellt
spakmæli í Rúmenska lýðveld-
inu: Örlög laadsins hvíla á
mer.ningu fólksins. Þetta orð
virðist lika vera leiöarstjarna
ríkisstjórnarinnar og annarra
þeirra aðila sem áhrifamestir
eru um áætlun og framkvæmd
í iandinu.
Áður er á það drepið ao
nú; er verið að útrýma síð-
•ustu leifum ólæsis í Rúmeniu:
er það að vissu leyti þýðing-
armesta verkið sem utinið hef-
ur verið í menntamálnm lands
-jns, bæði fyrr og síðar. Einn-
5g hefur verið minnzt á það
hvernig unnið er að því að
efla hina sérlegu menningu
iþjóðernisminnihlutanna, hvern
ig tunga þeirra er fest i sessi,
og liðsinni veitt ýmsu menn-
ingarframtaki þeirra. En þeg-
ar þessa er gætt vekur það
enn meiri undrun hve mennta-
mál landsins í heild eru komin
1 í gott horf, hve skólakerfi'ð
er orðið fullkomið. Börn eru
að sjálfsögðu skólaskyld frá
7 til '14 ára aldurs; það slepp-
ur enginn við að læra lestur
og skrift! Síðan taka við aðr-
ir skólar, eins og í langþró-
nðustu menningarlöndum:
gagnfræðaskólar, iðnskolar,
menntaskólar og háskólar
I nema fræðslukerfi og námstil-
högun er að ýmsu leyti á
hærra stigi en við þekkjum
af eigin raun hér vestra. Það
er til dæmis nógu fróðlegt
fjmir íslenzkt æskufólk að vita
'það að allt iðnnám í Rúm-
enska lýðveldinu fer fram ao
degi til: 4 stundir bókiegt
nám, 4 stundir verklegt; og
jðnnemum er meira að segja
greitt kaup fyrir nám sitt. Á
sama hátt fá háskólastúdent-
a.r greitt kaup meðan þeir
eru að námi, auk ókeypis fæð-
js og húsnæðis. Hundruð þús-
■unda annarra nemenda fá
margvíslega styrki, á þessu
ári um há!f milljón ef ég
man rátt.
Þrátt fyrir geisimiklar skóla-
byggingar og skólastofnanir
er nú hvert sæti setið í rúm-
•enskum skólum. Æska lands-
ins nemur af fögnuði hina
margbrotnu verktækni nútím-
ans, sökkvir sér niður i vís-
indi, listir og bókmenntir.
Áður vcru nemendur því nær
eingöngu af yfirstéttinni. Nú
er öll þjóðin í skóla. Árið
1938 voru í Rúmeníu 41 há-
skóladeildir með 23 þúsund
stúdentum. I hittiðfyrra hafði
deildunum fjölgað upp í 153,
en stúdentunum upp í 55 þús-
und. Þetta gefúr góða vís-
bendingu um nemendafjölgun-
ina, þótt vitaskuld sé hlut-
fallsaukningin miklu meiri til
dæmis í vefknáms- og tækni-
skólum, er 'þekktust vart í
gömlu Rúmeníu. En allir sem
hafa hug á háskólanámi geta
stundað það. Þar er engum
neinn þrándur í götu.
En þegar sleppir því skóla-
kerfi sem sambærilegt er við
skólakerfi það sem við þekkj-
um, þá kemur til sögunnar í
Rúmeeiska lýðveldinu stórfellt
fræðslukerfi sem við þekkjum
ekki af eigin reynslu. Það er
til að byrja með einkum ætl-
að hinum fullorðnu sem aldrei
hafa komið á skólabekk. Þar
er, svo dæmi sé nefnt, um að
ræða 2ja ára verkamanna-
skóla er svo kallast, þar sem
starfandi verkamenn læra þau
vinnubrögð er nútímaiðnaður
útheimtar. Yfir 100 þúsund
verkamenn njóta þessa náms
á tímabili núverandi 5-áraá-
ætlunar. Þar fá þeir fritt hús-
næði og ókeypis mat, og hálf
upp í full laun eftir ''fjöl-
skylduástæðum. Þá eru einnig
sérstakir tækniskólar við ein-
stakar verksmiðjur, þar sem
verkamenn geta lært það sem
þeir óska varðandi starf sitt
án þess að sleppa vinnu sinni
á meðan.
Nú þegar hafa verkamenn í
borgum landsins komið sér
upp 1900 sjálfstæðum menn-
ingarklúbbum. Þar koma
verkamenn og fjölskyldur
þeirra saman í frítímum sín-
um, una þar við bækur, hljóm-
list, tafl og önnur yndisefni.
Vísindamenn, rithöfundar og
aðrir andlegir oddvitar eru
tíðir gestir í þessum menn-
ingarklúbbum, flytja þar fyr-
irlestra, lesa upp úr ver’.tum
sínum, hafa fræðsluhringi.
Fyrir utan þessa menniagar-
klúbba hafa á fimmta þúsund
verksmiðjur komið upp rnenn-
ingarsalarkynnum fyrir verka-
fólk sitt, og er starfsemin
þar mjög með sama sniði og
í fyrrnefndum klúbbum. I þess
um menaingarheimkynnum
alþýðunnar eru samtals nokk-
uð á sjöunda þúsund bóka-
söfn með meira en 6 milljón
bindi bóka.
En sveitafólkinu er heldur
ekki gleymt. Búið er að koma
upp þéttu neti menningarhúsa
um alla landsbyggðina, en þau
eru hliðstæð menningarklúbb-
um verkamanna. Stofninn í
þessum húsum er bókasafnið
og lesstofan. Sérstök stofnun
skipuleggur fyrirlestrahald í
sambandi við menningarhús-
in. Fjöldi umferðabíóa er á
sífelldu ferðalagi um landið
þvert og endilangt, einnig
dansflokkar og leikflokkar —
og allir þessir aðilar sýna
list sína í menningarhúsunum.
Þau eru nú samtals 12 þús-
und, og tákna byltingu í menn
ingarlífi sveitanna. Ekki má
heldur gleyma umferðabóka-
söfnunum, né heldur förusýn-
ingum eins og ti! dæmis sýn-
ingunni um „Uppruna og þró-
un mannsins“ er gengið hefur
um landið undanfarin ár við
gifurlega aðsókn -'±4
Útgáfa blaða og bóka hef-
ur margfaldazt 4 Rúmeníu síö-
ustu árin miðað við það sem
áður var. Dagblöð lcoma nú
út í 5.700.000 eintaka, sex
sinnum hærri taia en fyrir
þjóðlausnina. Aukning anu-
arra blaða og tímarita er i
svipuðu hlutfaili. Nýr þátt-
ur í blaðaútgáfu í Rúmeníu
eru verksmiðjublöðin, -ituð af
verkamönnum, tæknisérfræð-
ingum og verkfræðingum við-
komandi verksmiðju. Einmitt
í þessum blöðum hafa. kcmið
fram þúsundir tillagna um
bætta vinnutilhögrn, hug-
myndir um nýjar vinnuaðferð-
ir, uppfundningum komið á
framfæri — auk gagnrýni á
það sem miður fer í starf-
Librária Noastrá — bókabúðin okkar — komin í heim-
sókn til hámuverkafólks í Bazau-héraði. Gg það mynd-
ar biðröð við „búðardyrnar“, því bækur eru yndi al-
þýðminar í Búmenska lýðveldinu
seminai. Þessi verksmiðjublöð
eru mikið eftirlæti fcJksins.
I gömlu Rúmeníu var sjald-
gæft að upplög b.:ka færu
fram úr 4-5000 eintöéum. Nú
eru bækur gefnar út í allt að
100 þúsund eintökurn, auk
þess sem fjöldi útgeflnna
bóka hefur margfaldazt. Árin
1950—1952 komu út í Rúm-
enska lýðveldinu um 160 millj-
ón bindi bóka, eða um 10
bækur á hvert mannsbarn. Á
aldarafmæli þjóðskáidsins
Caragiale, fyrir þremur árunj,
voru verk hans gefin ú*- í 300
þúsund eintökum. Klassiskir
höfundar Vesturlanda njóta
mikillar virðingar í Rúrneníu.
Shakespeare, Göíhe, Hugo
blöstu þar við okkur Búka-
restförum 5 hverri bokabúð,
og þær eru margar. Bækur
eru mjög ódýrar, enda rnikið
keýptar. Sala þeirra e: ekki
einungis bundin við bókabúð-
irnar, heldur er þeim haldið
fram á ólíklegustu stööum.
Það voru til dæmis bækur
til sölu í þungaiðnaðardei'Jd
iðnsýningarinnar er sfgt var
frá um daginn. Er við höfð-
um skoðað hljómleikahöllina
við Sigurstræti fórum við að
'kaupa bækur í anddyrinu. Ég
held að Rúmenar nútímans
unni bókum um flesta hluti
fram. Nú eru þeir í Búkarest
langt komnir með smiði
stærstu prentsmiðju í gjör-
vallri Suðausturevrópu, Skant-
eia-höllina, en þar verður mið-
stöð blaða- og bókaútgáfu í
landinu. Er húsið 25 þús-
und fermetrar, en 744.500
rúmmetrar. Þegar allt verður
komið í ganginn munu vinna,
þar í húsinu um 8 þúsund
manns. Við skoðuðum hluta
þessa húss einn daginn í
Búkarest. Það er ekki aðeins
mesta hús sem við höfum
augum litið, heldur eicinig rik-
ast af fyrirheitum. Þeir æt!a
að ldæða það hvitum márm-
ara.
Nú eru 10 þúsund leik-
flokkar starfandi í landinu.
Þeir eru að reisa þjóðleiíí-
húsið sitt á ný, en það var
skotið niður f stýrjöidinni.
Þar að auki er verið að reisa
fimm stór leikhús i öðrum
borgum sem ekki höfðu l«:k-
hús fyrr. I sumar var lokið
við nýtt hús vfir ríkisóper-’
ima, útvarpshöll er í smíðum,
einnig geisistórt kvikmvnda-
iðjuver. Fyrir síríð vár 1 sin-
fóníusveit til í iandinu. Nú
eru þær orðnar 10, og stofn-
un fleiri í undirbúmngi. Ný-
lega var haldin í Búkarest
svcnefnd Beethovenvika. og
Mozart-hátíöahöld fórit fram
í fyrra eða hittiðfyrra. I sam-
bandi við frelsun þjóðernis-
minnihlutanna hefur losnað
úr læðingi mikil skapandi tón-
listarorka. Þannig blómstrar
allt þar sem íólkið fær að
njótá. sín.
Mér finnst allt menninga-r-
Hf Rúmenska iýðveldisins
kristallast á skemmtilegan
PramhaM á 8. síðu.
Kór Búkarestíara — Sleiíarlag á póstburði
— Enn um óskalög sjuklinga.................
í DAG birtir Bæjarpósturinn
þrjú bréf, sitt úr hverri átt-
inni og sitt um hvert efni.
'Steini vili heyra oftar í Búka-
lestkómum, „Óánægð“ hefur
orðið fyrir illri reynslu af PÓst-
þjónustunni í Reykjavík, og
Ooks svarar R- J. „Hljómlistar-
runnanda“. Hér koma svo bréf-
in:
★
STEINI SKRIFAR: „Eg var á
kynningarfundi Búkarestíara í
Gamla Bíó í vikunni sem leið.
Eundurinn var prýðilegur, en
það var einkum kórinn sem
mig langaði til að minnast á.
Hann vakti mikla hrifningu á-
heyrenda. Við vorum þarna all
mörg í hóp, og við vorum öll
sammála um það að þennan
kór þyrfti að æfa áfram, svo
,að hann lognaðist ekki út af
eftir ferða’agið. Útsetningar
söngstjórans voru einnig mjög
skemmíilegar. Það er nýstár-
legt að sjá kór, sem er skipað-
ur eintómum ungmennum, og
það er áskorun mín og íjöl-
margra annarra að kórinn
'haldi aefingum áfram og lofi
Reykvíkingum að heyra í sér
endrum og eins í framtíðinni.
— Steini“.
*
,,ÓÁNÆGГ skrifar: Eg hef
oft heyrt talað um sleifarlag
á pósthúsinu hérna, en aldrei
rekið mig á það sjálf fyrr en
nú fyrir skömmu. Eg þurfti að
koma skjali til kunningjakonu
minnar sem á heima inni i
Norðurmýri, en af því að ég á
heima niðri í miðbæ og stunda
vinnu mína þar, fannst mér
tilvalið 'að láta póstþjónustuna
annast sendingu þess fyrir mig.
Og ég frímerkti bréfið' og fór
með það niður á pósthús, Sið-
an er Hðinn meira en hálfur
mánuður og bréfið hefur ekKi
komið fram. Eg er búin að
fara margar ferðir á pósthús-
ið til að spyrjast fyrir um
það, en það hefur engan ár-
angur borið. Mér finnst stór-
furðulegt að bréf sem íer um
svona fáar hendur skulj geta
tapazt, og verst er að maður
getur ekki fen'gið neina leið-
réttingu mála sinna. SkjaHð
sem i foréfinu var er sennilega
glatað fyrir fullt og allt. Það
er vissulega hart að póstþjón-
ustan i höfuðborginnj skuti
vera svo óáreiðanleg, að henni
sé ekki treystandj til að ?já
um að bréf komist ó milli húsa
hér í Reykjavík. — Óánægð".
4-
.KÆRI BÆJARRÓSTUR’ Nú
fannst mér þörf á að taka
penna í hönd, svo samúðar-
'snautt og kalt fannst mér bréf-
ið, sem hljómlistarunnandi
skrifaði um óskalagaþátt sjúk-
linga. Vissu'ega væri ekki of
mikið fyrir hann að leggja það
á sig að loka fyrir útvarpið
sitt, meðan hann !ætur fara
vel um sig í stofu heima hjá
sér og les blöðin, meðan út-
varpið sýnir viðleitni sina til
þess að koma ofurlitlum sólar-
geisla til þeirra, sem dæmdir
eru til að liggia lengri eöa
skemmrj tíma íjarvistum við
ástvini sína,'oftast mikið þjáð-
ir á sál ög líkama og verða að
leggja á sig þá þúngu bvrói ,y&
neita sér um állt, að •min ista
kosti þeir, sem Nggja verða
mánuð eftir mánuð og árm út,
og ef ve] er að gáð eru þeir
ekki svo fáir é öllu landinu.
Þess vegna segi ég aftur: Því
lokar m'aðurinn ekki fyri-v út-
varpstækið sitt meðan vei;ð
er að leika óska’ög sjúklinga,
fyrst hann hefur ekki neina
samúð með þessu fólki. Hann
skal vita, að þetta fó'lc velur
ilöig fyrir sig en ekki fvrir hann
og því er Það líka frjálst. Þessi
þáttur er fýrir Það og maður-
inn hlýtur að geta bætt sér
þetta mótlæti á einhvem hátt
þar sem hann er frískur og
frjáls. Lengí lifi þáttur sják-
linganna í útvarpiúu, þó oftar
væri og lengri. — Virðingar-
fyllst. R. J.“.