Þjóðviljinn - 18.09.1953, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 18.09.1953, Blaðsíða 7
Föstudagur 18. september 1953 — ÞJÖÐVILJINN — (7 _ EDEN: Þar getur að líta sauðfé, stórfislca, fugla þ.á.ru. geirfugl, auk Adams og lSvu og liöggormsins. Spássíuteikning úr Stjórn, biblíuhandriti í Ámasafni frá 14. öió r Isleifur biskup og sigur F siðmennmgarinnar á Islandi NÍUHUNDRUÐÁRAAFMÆLI SIÐMENNINGARINNAR Á ÍSLANDI Eftir Björn Þorsteinsson í suraar héldu Norðmenn hátíðlegt áttahundruðáraaf- mæli erkibiskupsstólsins í Niðarósi, og væri ekki úr vegi, að við íslendingar minntumst þeirrar merku stofnunar, svo skaðleg sem hún var íslenzka þjóðve’d- inu. 'En mér er ekki efst í hug, þegar ég sting niður penna að þessu s’nni, að skrifa um .norsku erkibiskup- ana, heldur vildi ég m’nnast þess, að nú munu 900 ár liðin, frá því er Islendingar gerðu í fyrsta sinn úr garði fulltrúa sinn á fund helztu stórfursta Vesturlanda. Það skal tekið fram, að nokkru lengra er síðan þeir gerðu út fulltrúa á fund Norðmanna og Nor- egskonungs, a. m. k. Ólafs digra, en enginn Islendingur mun hafa orðið málkunnug- ur erkib’skupi, keisara og páfa fyrr en á því herrans árið 1053. Það er talið hollt að líta öðru hverju um öxl, rifja upp fornar minningar og draga lærdóma af li’ðnum atburð- um. Þess vegna er það mjög í tízku að halda upp á alls konar afmæli, og alþingi, sem senn kemur saman mætti minnast þess, að nú eru 700 ár lið:n síðan sú stofnun sam- þykkti, að guðslög slcyldu ráða hér á landi þar sem þau greindi á við landslög. Þessi lagasetning var einskon- ar staðfesting lá því, áð kirkjuvaldið skyldí vera sterk- asta afl þjóðfélagsins, enda hófst nú hrörnunarskeið ís- lenzks þjóðfélags. Nú heyri ég í útvarpinu, að margir halda, að þjóð’nni sé mikil- vægast að efla krstindóm og kirkju. Nokkrum mánu'ðum eftir að guðslög voru inn- leidd á a’þingi varð Flugu- mýrarbrenna. En sjöhundruð- áraafmæli Flugumýrarbrennu og guðslaga og áttahimdruð- áraafmæli erk;stólsins er ekki við’íka jafnmerkileg og níu- hundruðáraafmæli utanfarar Isleifs biskups Gissurarsonar frá Skálholtiir :því að í raun og veru er hór um að ræ'ða níuhundruðáraafmæli siðmenn ingarinnar á Is’andi, ef við getum eða okkur er leyfilegt að árfæra þann atburð. Nú er einnig svo komið, að við sendum á ári hverju heilan herskara af alls konar full- Jón biskup ÖKmundsson. Eftir teikningu í handriti biskupa- sagna, Cod. Holm. frá nviðri 14. öid trúum austur og vestur á fund alls konar pótentáta, og þess vegna er ekki úr vegi áð kynna þeim og öðrum lít:l-' lega ferðalag og erindi fyrsta fulltrúans, sem þjóðin gerði lit af örkinni á fund helztu stórmenna Vesturlanda. Frá hálfsiðun til siðtnenningar Islenzku landnemarnir voru flestir fólk á stigi hálfsið- unar, þótt ýmsir þeirra hafi kynnzt siðmenningunni og t:l- einkað sér hana eins og Auð- ur djúpúðga og sumt skyldu- lið hennar. Það er ekki fyrr en með kristninni og stofn- un biskupsstóls að siðmenn- ingin vinnur hér fu;Ian s’gur. Áður voru me.nn hér ólæsir og óskrifandi, og íslenzkt þjóðfélag réð ekki yfir neinni samræmdri þjónustu er al- þingi sleit. Menn hópuðust saman eins og búsma’.i e'ða hrafnar undir berum himni til fundarhalda, en kr'stnin bauð þeim að byggja vegleg sam- komuhús, og kirkjan varð vegleg stofnun, sem náði um allt land og hafði sérstakan oddvita og embættismenn. Þegar engilsaxneski trúboðs- biskup'nn Hróðólfur kemur til Englands um miðja 11, öld, geta samtimaheimildir þess, að hann hafi dvalizt lengi meðal norrænna vill’mánna. En nú fór sá tími í hönd, áð Islendingar réðust i það að tileinka sér siðmenningu Vesturlanda undir forystu nokkurra ágætismanna. Helzti brautryðjandi í þeirri menn- ingarbaráttu er Isleifur bisk- up Gissurarson. Helzti fulltrúi Islendinga hjá æðstu valdhöfum Vesturlanda Hér er ekki vettvangur til þess að rekja ævi ísle'fs bisk- ups, enda munu flestir ís- lendingar þekkja nokkur helztu æviatriði hans. Um 1050 báðu íslendingar hann að gerast biskup sinn, og tók hann boöinu og fór utan t:l vígslu, sennilega árið 1053. Um þær mundir eru miklar viðsjár meðal stórmenna álf- unnar. Páfi og keisari deildu um drottinvald yfir kirkj- unni, og Haraldur harðráð' og Brimarbiskúp þrættust um yf- irráðin yfir norsku kirkjunni. tsleifur hélt á fund Leós páfa IX. og hefur gengið fyr'r Blskupsvígsla, mynd úr Nikulásarsögu erki- biskups, Cod. Holm. frá því um 1400 sá fyrsti sem um getur í evrópskri sögu. Páfinn sendi ísleif Aðalberti erkibiskupi í Brimum til vígslu og staðfesti þá (1053) drottinvald erki- stólsins í Brimum yfir kirkju Norðurlanda, þ.á.m. h’nni ís- lenzku, og nefur vígslan far- ið fram á hvítasunmidag sennilega árið 1055 (ekki 1056 eins og oftast hefur verið talið). Isleifur er fyrsti Islending- ur, sem g'stir æðstu menn hins siömenntaða heims : ke'.s- ara, páfa og erkibiskup, og kemur þar fram sem fulltrúi íslenzku þjóðarinnar. Af frá- sögnum um för hans er auð- séð, að þessum stórfurstum hefur þótt það allmikil ný- lunda, að mann, konfnn norð- an úr hafsbotni, frá furðu- landinu Thule, bar að garði Norsk stafakirkja í Reynihlíð í Valderr. fiú því um 1200. 1 íslenzk- um sögum er þess oft getio, að íslendingar sæktu ldrk’uvlð til Jíoregs, og hefur það verið tilsnlðinn viður í kirkjur. Veglegustu kirkjurnar íslenzku á þjóðveldistimanum Iiafa því verið svipaðar itorskum stafakirkjum. hann í síðasta lagi veturinn 1053-’-54, því að Leó deyr 19. apríl 1054. Á leiðinni su'ð- ur Þýzkaland heimsótti hann Hinrik ke’sara III. og gaf honum hvítabjörn kominn af Grænlandi, en þá að launum vegabréf um öll lönd haus. Þessi hvítabjöm mun vera þeirra. Þeir hafa þurft margs áð spyrja, og Isleifur hefur svarað vel og viturlega, svo að glæsilegri fulltrúa höfum við ekk: eignazt á erlendum vettvangi. Frásögn Adams af Briiuum um ísland og tslendinga Um 1069 kom til Aðaíberts erkibiskups hefðarklerkuri.nn Adam, kenndur við Brima. Hann var m’kill fræðimaður og samdi lá árunum 1072 til ’75 kirkjusögu erkibiskups- dæmisins. Það er stórmerkt rit, sem geymir m.a. elztu skráðar heim’ldir um Island, Græuland og Vínland, en fróðleikur um þessi lönd er sennilega að mestu runninn frá Isle'.fi og íslendingum við hirð Sve’ns Úifssonar, Dana- konungs. Þar segir m.a. um Island og Islendinga: Ey þessi (þ.e. ís’and) er mjög stór, svo áð hún rúmar marga lýði. Þeir lifa eingöngu af kvikíjárrækt og klæðast ull- inni af fénu. Korn vex þat* ekki og mjög ’ítið er þar um trjávið. Merm búa því í hellum neðanjarðar og deila húsi og legurúmi vi'ð kvikfénað sinn. Á þennan fátæklega hátt lifa þeir guírækilegu lífi með því að sækjast ekki eftir neinu öðru en því, sem nátt- úran lætur í té, og geta þe'r glaðir sagt ei.ns og postnl- inn: , Ef vér höfum fæði og skýli, þá látum oss nægja“. Fjö’l eru þeim í stað borga, og unnso’-ettur eru þe'm til ánæg.iu Eg segi því, að þessi ]r>óð sé, sæl. af því að enginn öfundsr hana í örbirg'ð sinni, og bó sælust sökum þess, að landsmcrn hafa nú allir tekið kristni. Margt er ágætt í s'ð- um.lirirra. en einkum sérst.ök mannást, osr af henni leiðir. að ^l’t er beim sameiginlegt bað jafnt v'ð útlenda ssm i”nlend'1.. Bisiíun sinn v’rða þei** sem konung. og öll bjcð- in f-"' eftir bsnd'rigum bans. oo- Vi-"; ham áki’eðnr eft- j>- víi-'n drott’ns, pft’r ritning- m p*" '-"rvVvo-rn’- vo-’q inn- r'"”' i jóða, því h’ýða þeir sem löenm. Eric'h'sVun vor (þ.e. Aðal- bs**t) bakkaði guði mikillega fvr'- það. að þjóð þe^si tók trú á hans dögum. þótt hún væri eígi miög fiarlæg vorum trúarbrögðum, á'ður en hún lét skírast. eft'.r eins konar Fr&mbald á 11. síðu.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.