Þjóðviljinn - 22.11.1953, Side 7

Þjóðviljinn - 22.11.1953, Side 7
Simnudagur 22. nóvember 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7 ■ >•- v . * jssm Það er kominn nýr ljóðmeistari Helgl Hálfdanarson: HANDAN CM HÖF. Ljóðaþýðlngar. — Heimskringla 1953. Z. bóka- flokkm- Máls og mennlngar. 5. bók. Shiller, Hölderlin, Heine, Shakespeare, Milton, Burns, Keats, Shelley, Byron, Words- worth, Púsjkin, Kajam, Lí Pó — hver væri sá unnandi ljóða að ekki fagnaði bók er flytti nokkur sýnishorn af kvæðum þessara meistara á einhverju máli sem hann skildi? Mundi hann þá ei fagna því um frem- ur að fá þessa bók á sínu eig- in máli? Sá fögnuður er nú búinn íslenzkum ljóðvinum, þar sem eru ljóðaþýðingar Helga Hálfdanarsonar, Hand- an um höf, útgefnar í bóka- flokki Máls og menningar í ár. Ljóðaþýðingar hafa lengi verið taldar til. meiriháttar bókmenntastarfa. Engin þýð- ing önnur er jafntorveld við- ureignar, enda er að sama skapi mikill vegur hennar er vel tekst, en skilyrði þess eru ekki færri en fjögur talsins — sennilega nokkru íTeiri: skarp- ur skilningur á máli og hugs- un frumtextans, næm tilfinn- ing fyrir híæ ljóðsins, góð tök jpýðanda á (ljóð)máli sinnar eigin þjóðar, samvizkusemi í vinnubrögðiun. Við lestur þýðingasafnsins Haadan um höf verður manni íel ljóst að Helgi Hálfdanar- son uppfyllir með ágætum tvö síðastgreindu skilyrðin. Ljóð- mál hans er auðugt að blæ- brigðum; sumstaðar létt og leikandi eins og vorblær, ann- arstaðar djúpt og dynþungt eins og hauststormur. Hann jpýðir stutt innilegt geðhrifa- ljóð eins og Næturskin Lís Pós af sömu- prýði og hug- leiðingakvæði Schillers, Æsku- sýnir — og tekst þó líklega bezt þar sem tilfinningin er sprottin af heilabrotum eins og í óði Keats Til næturgalans. Eg minnist þess ekki að hafa íesið jafnstórt safn þýðinga þar sem mál er minna nauð- beygt í skorðum bragsins — þótt auðvitað bregði því fyrir. Vandvirkni þýðanda virðist sömuleiðis liafin yfir allan efa, og skulu þó nefndar tvær ljóð- línur sem honum hefur ein- hvern veginn skotizt yfir: fyrsta línu síðasta erindis í kvæði Hafiz Undir rós og sið- nstu línu erindisins Nei, aldr- ei kalla ég óréittlætið náð, í Rúbajat. Þá eru áherzlur sum- um, þó vitaskuld sé það lítið að marka; og hið fjölbreyti- lega geð sem ríkir í þessu þýð- ingasafni getur eltki allt verið upprutmið í lyfsölunni á Húsa- vík. Það mun eiga ættjörð í EKKI VEIZTU.... Helgi Hálfdanarson heimum hinna erlendu ljóða: fjarlægum löndum þeirra og fomum öldum. Með þessum orðum er þó hvorugt sagt: að allar þýð- ingarnar séu jafngóðar, áð því; leyti sem þær verða bornar saman; né heldur hift aS hvergi virðist mega færa þær til enn betri vegar. Verður hið síðamefnda til dæmis aug- ljóst þegar þýðingin á Rúbaj- at er boria saman við þýðingu Magnúsar Ásgeirssonar á því fræga og ágæta verki. Raunar er því ekki að leyna að sum- staðar þýðir Helgi betur en Magnús í þessu kvæði. En annarstaðar, og að vísu all- víða, stendur seinni þýðand- inn á herðum hins eldri. Sum erindin hjá Helga eru vart aanað en tiltölulega smávægi- legar orðabreytingar á þýð- ingu Magnúsar, og þá sjaldh- ast til bóta. Á sama hátt þykja mér sonnettur Shake- speares blikna nokkuð í hönd- um þýðanda, enda meistari sá jafnan verið talinn á fárra færi. Nær þýðandi hér ekki með öllu hinni flekklausu málfegurð jöfursitis, hinum skilyrðislausa einfaldleik hans, þeirri ljómandi heiðríkju hugsunarinnar sem hvelfist yfir ljóð hans. Ekki fæ ég heldur séð að í umkvörtun Wordsworths, Veröldin hefur vélað oss, komi eins skýrt fram og frumtextinn gefur til- efni til að það sé einmitt sam- band mannsins við náttúmna er hafi bilað. Það bregður ein- staðar á þýðingarlausum hverjum tilviljunarblæ yfir kvæðum, cu ekki fer mikið annað erindið. Annars stend- þeirra, Þrcsturina eftir Thom- as Hardy, ort í desember árið 1900. Öll munu þau hafa þótl ágætur skáldskapur á sínum tíma, og bera flest skýrar menjar þess enn í dag. En þegar þess . er gætt að seint mundi allur góður skáldskapur útlendur þýddur á íslenzku, sýnist þýðing á Grikkja-goð- um Schillers ekki brýnt verk- efni í dag, Kubla Kahn eftir Coleridge fer fyrir ofan og aeðan garð nútírnans. Og ein- hvernveginn er móoa fallin á fægða glugga Keats og Shell- eys — þótt þeir ljóðamenn er í upphafi gat láti slíkt ekúi á sig fá, og þótt íþrótt þýðanda njóti sín óvíða betur en í kvæðum þeirra. Er kvæði hins síðarnefnda, Skýið, raunar á- gætt dæmi þess hvemig jr>’v;A rím og föst stuðlasetning knýr höfmda oít að kosta. sér öll- um til: beita allri málkunnáttu sinni, neyta allrar listrænnar getu sinnar. Þröngar brag- skorður kalla einmitt oft á einbeitingu hugsunar — og er það gömul reynsla . Framhald á 11. siðu Margt er það, sem ég veit. þó er hitt miklu fleira, sem ég ekki ve;t. Það ve.it'ég. þó, að út er komin bók eftir Friðjón Stef- ánsson, sem nú á seinni árum heíur kynnt sig sem rithöfund með nokkrum §másögurn á víð og dreif • í b’.öðum og tímaritum Sú bók heitir Ekki veiztu . . . er 8 arkir að stærð i 8 blað? broti og hefur inni- að h’alda 17 smásögur. Sögur þessar eru m.iög með einum svip bæði ,að frásagn- arhætt: og efnisvali. F.estar sög- urnar fialla uin mislukkuh lífs- skeiðsins og ömurleika lífsupp- gjafar og eru fremur leiftur- myndir, þó ekki nægiiega ieiftr- andi, af úrstitaaugnabTikihu í ó- sigri einstaklingsins í baráttunn1 við lífið en .sögur. Þrátf fyrir ömurléika efnisins eru sögurnar ekki óskapfelldar, augnablikin eru furðu’ega skýr, léttieiki í frásögn og persónur skýrar og margar þeirra hugðnæ.már og hugstæðar. Þegar ég segi .„furðu- lega“ þá lcggur að baki tilfinn- ing'n fyrir því hve Íítið þessar sögur virðast véra unnar, og bera köstir' þeirra því vith'FAiái mikla hæfile’ka, sem hefðii"'átí"að geta enzt tií að skila fuUkomnari verkum en er að finna í þessari 'bókl-Mesta sSgan, Ein af ber- syhlu-gum, er um ieið lélegasta verk -bókarinnar. Sú saga krefst sk'lmálalaust dramatisks stíg- anda. hrsitmiðað^ brennipunkts og ákveðins áfangastaðar. í slikri sögu verður. lausn ekki fengin með einum tilviljapa- kenndum barnsdauða. Annexía er bezt gerða sr.gan cg frumtég- ust í sinum nöturlega einfaid- leika. Margar scgurnar vcrðast benda til þess, að höíundur geri sér ekki fullkomlega ijcst, hvað smásaga er. Smásaga er mefra en frásögn af einstæðum 'at- burði. Sá atburður verðúr Öað geta .lýst frá sér inn á ...önriur svið tíma cg rúms en þau sem hann er einskorðaður við. Því verða- sumar sögurnar, svo sem Morgunganga, eins og niðurlags- kafli langrar sögu, þar sem skort- ir allan aðdraganda þeirra örlaga, sem morgungangan opinberár, cg við erum engu nær rökum lifs- ins en áður. G. Ben. KVlKltVYRWl Hafnarbíó: GULLHELLIRINN (Ame^sk) Þetta er kúrekamynd með dálítilli skothríð. En að fornri venju í þessari deild hollí- vúddskrar sellulósaframleiðslu fer allt vel að lokum. Mér er hulin ráðgáta hverj- um sllk mynd sem Gullhellirin.n er ætluð. Ef til vill má segja, að hún sé ætluð stráklingum en ekki er sú röksemd nokkurs nýt, því að í auglýsingunni Framhald á 8. síðu. Um BÆKUR og annaS Þýzkar bækur og nazistarit 1___________: HANSÍRHWM (/íniworl- ðUSEfi* A lveg fram að síðasta stríði fyrir því. Það eru meiri vandhæfi á því að ganga úr skugga um fyrri skilyrðin tvö. Þó var ég að reyna að bera saman við ur gamli Wordsworth sig vel á þessu þingi, betur en flestir aðrir, kvæði hans unglegri að yfirbragði en cnnur flest. Má skjóta því að til gamans að frummálið nokkrar sonnettur þótt hann sé ókunnur Islend- Shakespeares, fáeih. kvæði ingum eru þeir margir sem Wordsworths, Æskusýnir telja hann lífvænasta ljóð- Schillers.' og Rúbajat í þýð- sháld Englendinga eftir daga ingu Fitzgeralds. Hef ég ekki Shakespeares. efni á öðru en fallast á skiln- öll kvæði-þessa þýðingasafns ing þýðanda á þessnm verk- eru frá fjmri tima, lúð yngsta þýzka menningu miklu nánari en við menningu nokkurrar ann- arrar stórþjóðar. Enda þótt þessi tengsl rénuðu að sama skapi og nazistum varð meira ágengt í að útrýma al'ri menn- ingu úr ættlandi Göthes, Beet- hovens og Dúrers, þá er varla of mikið sagt, að þýzka hafi árin fyrir stríð verið mest losna erlenda tungan á íslandi, þegar Norðurlandamá’in eru frá skilin. Fyrir stríð var það víst fátítt, að stúdentar eða menn með sambæriiega rnenntun læsu ehsku sér að ful'u gagni. Ensk- ar bækur fengust náttúrlega í bókabúðum, en trúlega voru þær lítið keyptar,, miðað við það sem síðar varð. Því rneir bar á þýzkutn bókum, blöðum og tímaritum. Á. B striðsárunum varð alger Lbreyting á þessu af skiljan- legum ástæðum. Árurn saman komu nær engar þýzkar bækur til landsins. Þeir sem vildu fylgj- ast með í þýzkum samtíðarbck- menntum, urðu að gera sér að góðu að lesa nýjar bækur þýzkra höfunda í enskum þýðingum. Það kom aðeins örsjaldan fyrir að verlc Thomasar eða Heinru hs Mann, Stefans eða Arnolds Zweig, Remarque eða Feucht- wangers, svo einhverjir séu nefndir, bærust hingað á frum-- málinu. Sá sem þetta ritar veit um suma sem geymdu sér að lesa bækur þessara höfunda og annarra þýzkra, þar.. til þess væri kostur að 'fá þær á frum- má inu. .áð liðu nokkúr ár eftir að stríðinu var lokið, þar til þýzkar bækur tóku að berast hingað til lands að ráði, og það 'er' reýndar 'ekki fyrr én allra síðustu árin, að þýzk'ar • bækur og blöð eru á boðstó'um bóka- búða bér í Reykjav’k Nú ber allm’kið á þeim, einkum þó vasabrotsbókum Rowoliltsfor- lags, hinum svonefndu ro ro-ro- bólvum. Sægur af vesturþýzkum myndablöðum er tii sölu i nokkr- ura bókabúðum, (einkum þó hjá Lárusi og Sigfúsi) og um daginn birtist i b’.aði auglýsing frá Snæ- birni og var þar talinn upp mik- i 1 fjö’.di þýzkra bóka. Það er næsta undarlegt, að megnið af þeim þýzku bókurn, sem hér eru á boðstó’um, eru þýðingar úr öðrum • málum, Nörðurlandamá’- unum, frönsku og ensku. Hins vegar ber næsta lítið á þýzkum nútimabókmenntúm, a.m k. hef- ur þeim sem þetta . ritar ekki tekizt að finna þær. 1 tóka- verzlun, þar sem allmikið er um þýzkar bækur, rákst hann á enga bók eftir þá höfunda sem áður voru nefndir né aðra kunna núlifandi eða nýliðna- þýzká höfutídiá; hins vegar mátti þar fá bækur. eftir Lax- ness, Hamsun, Carnus og Stein- beck í þýzkum þýðingum, og Die Buddenbroolts - Thomasar Mann var til í enskri þýðingu. ,a er það furðulegt, að nær allar þær þýzkar bækur sem hér fást, koma frá Vestur- Þýzka'.andi. 1 bókabúð KRON hefur verið einstaka bók frá Austur-Þýzkalandi en það má heita altt og s.umt. Samt er það svo, að fu.lyrða má, að bókaút- gáfa Austur-Þjóðverja stendur að engu leyti þeirri í Vestur- Þýzlca’andi að baki, nema síður sé. Frá fornu fari er Leipzig, sem er i Austur-Þýzka’andi, höf- uðmiðstöð þýzkrar bókmenning- ■ ar og hún er það cnn. Þt ,á er það athugandi að f estir þeir þýzku rithöfundar, sem urðu landflótta á valdadögum nazista (og það urðu þeir sem voru einhvers virði) en sneru heim aftur eftir strið, tóku scr bólfestu í Aurtur Þýzkalar.di cg þar eru bækur þéirra. gefna.r út. Þetta á t. d við um Bertold Brecht, Önnu Seghers, Jobannes Beober, Arnold Zweig og Friedr- ich Wolf. Það nær t d. , engri átt, að hér er hvergi hoégt að fá keypt leikrit Berts Brecht, eins mesta leikritaská'ds, -ser.i nú er uppi. Á það verður kannski drepið aftur siðar hér t þættinum. Framhald á 11. síðu.

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.