Þjóðviljinn - 11.04.1954, Blaðsíða 7

Suimudagur 11. aprííl 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Jónas
Árnason
»Maður er
einhvernveginn svona
Togaralíf
v.
gerðnr«
Nseturvaktinni lýkur kluk*k-
an hálfsjö, og morgunvaktin
tekur við. Á veturna þykir
mörgum morgunvaktin verst.
Þá er kaldast að koma úr
kojunni út á dekkið. Þeir á
morgiuivaktinni segja lika
stundum, að það sé aldeilis
munur að vera á næturvakt-
inni og mega sofa til hádegis,
eins og milljónerar. Þeir á
næturvaktinni koma aftur nt
á dekkið kluklcan hálfeitt á
hádegi og eiga vakt til klukk-
aa hálfsjö síðdegis-dagvakt-
ina. Það er mikill munur á
næturvaktinni og dagvaktinni,
sami munur og á nótt og degi.
Á nóttunni finnst manni s’ .ip-
ið vera á valdi hafsias, á dag-
inn finnst manni hafið vera
á valdi þess.
Rekja
Vani
Honum þótti gigtin verri. Það
er ekki svo mikil hætta á að
útbrotin á hálsi eða úlnliðum
geri mann ófæran um að
stunda sjóinn, en gigtiíi gæti
gert það. Hetinar vegna hafa
lí'ka margir neyðzt til að fara
í land á bezta aldri. Og þrátt
fyrir allt er kannski ekkert
eins kvíðvænlegt og að þurfa
að fara í land, þegar maður
hefur stundað sjóinn síðan
maður var unglingur.
Já, þrátt fyrir allt.
náttmyrkri, jafnvel þó engin
hvíld sé frá vinnunni, aðeins
ef veðrið er gott.
ekki
skal
- og
Og það er fleira, sem
má gleyma, þegar meta
kjör þessara maiina, -
fjölskyldna þeirra.
Hjá togarasjómanninum er
enginn munur á hátiðisdcgi og
öðrum dögum. Flest sín jól
bundinn á sjóanun og verður
að kaupá allur slíkar fram-
kvæmdir dýrum dómum hjá
fagmönnum. .Það h.efur verið
reiknað út, að ef hann væri
í landi og notaði þær 4 klst.,
sem sólarhringurinh á sjónum
er lengri en venjulegur vinnu-
tími verkamanna í landi, til
þess að byggja J’fir sig, þá
rhundi hánn méð þeirri vinnu
sjálfs sín einni saman vera
búinn að eignast smáíbúða-
hús eftir 3 ár. — Konan hans
verður að stjórná heimilinu
bæði sem móðir og faðir.
Menn annarra kvenna sjá um
útréttingar, greiðslur opin-
berra gjalda, afborganir af
lánum sem kunna að hafa ver-
ið tekin, samninga um
greiðslufrest ef e'kki skyldi
vera hægt að standa í skilum,
o.s.frv. En kona togarasjó-
mannsins verður að annast
þetta allt saman ern og ó-
studd. Hún getur ekki ráðg-
azt við mann sinn. ef einhvern
vanda ber 'að höndum. Hún
verður að ráða fram úr öllu á
eigin spýtur." Komi eitthvað
fýrir börnia þeirra, ber h-ún
ein áhyggjurnar. Og á nótt-
unni, þegar veður eru verst,
Annað segja þeir að sé líkt
með togárasjómanni og millj-
jonera: að fara oft rakur 5
kojuna. Þó vita þeir margir
alltof vel, að það er ekki hollt
að fara meira og minna rakur
í kojuna ár eftir ár. Vosbúðin
hefur eyðilagt heilsu margra
sjómanna. Sumir fara að finna
til gigtar í baki og fótum inn-
an við þrítugt, og verða að
hafa með sér áburð til að
líðka sig og pillur til að lina
verkinn. Og það fylgir vosbúð-
inni fleira illt en gigtin. Til
damais koma oft útbrot á háls
og úlnliði undan seltu sjávar-
ins og núningi stakksins. Þó
einl uppi ýmsar kenningar um
það hvernig hægt sé að fyrir-
hyggja slíkt. Sumir segja
manrii að ' remja lifur og bera
hana á hálsinn og úlnliðina.
Aðrir segja að steinolía sé
eini áburður'an sem dugi. Enn
aðrir segja að maður geti
sloppið við þetta allt með því
bára að láta alveg vera að þvo
sér. „Það er eitur að þvo sér
til sjós. Þáð veikir svo húð-
ina.“
En ég er hræddur um að
þessi ráð séu ekki að sama
skapi áhrifamikil sem þau eru
veitt af heilum hug. . , ...
Sókn
Einn elzti hásetinn á Fylki
var allur eitt fleiður á háls-
inum, og gróf i. Það gróf líka
í úlnliðum hans. Eg spurði
hvort hann fyndi ekki til í
þessu, og hann sagði að það
kæmi upp í vana, eins og ann-
að. Hann er búinn að stunda
sjóinn siðan hann var ung-
lingur, hefur verið í stakk
næjturn þriðjung ævi sinuár.
Oft er gerður samanburður
á lífi sjómanaa fyrr og nú, og
enginn neitar því, að miklar
eru umbætumar orðnar, eink-
um hvað snertir aðbúnað all-
an og vistarverur. En hinu má
ekki gleyma, að í lífi togara-
sjómannsins er eúkert sem
heitir landlega. Hann stundar
vinnu sína næstum hvernig
sem viðrar, oft löngu eftir að
hafið er komið í þann ham er
vitfirring þótti að hriada skipi
á flot hér áður og gömlu sjó-
mennirnir lágu heima í ver-
búðum sínum. Með aukinni
tækai og fullkomnun skip-
amia hefur sjósókn harðnað.
Þessvegna gefur líklega meira
á þá sem standa á deiíki ný-
sköpunartogarans, heldur en
nokkra aðra íslenzka sjómenn,
fyrr og síðar.
Togarasjómaður stundar
vinnu sina 12 tíma á sólar-
hring, nótt sem dag; — en þó
að erfiðið sé oft mikið, mun
kuldinn og vosbúðin taka
jafnvel enn meira á þrek hans.
Á veturna getur hann komizt
í sólskinsgl.ap í svartasta
hefur hann haldið stakk-
klæddur í nístandi frosti vest-
ur á Hala, cg feugið ágjöf í
staðinn fyrir jólagjöf. Ef
hann er á fiskveiðumr fær
hann að vera heima hjá sér
einn sólarhring á tíu daga
fresti, þegar bezt lætur. Sé
liann á saltfiskveiðum, getur
liðið mánuður og allt upp í 7
til 8 vikur að liann sjái ekki
fjölökyldu sína. Börain hans
vita varla hvað það er að hafa
pabba hjá sér á merkisdögum
ævi sinnar. Á fermingardag-
iun veröa þau að láta sér
nægja skeyti frd honum. Flest
þeirra jól hafa verið pabba-
laus jól. Stundum þegar hann
kemur lieim er yngsta barnið
búið að gleyma honum, og fer
að gráta um leið og þessi ó-
kunnugi maður gerir sig lík-
legan til að taka það á hné
sér. Svo er sólarhringurinn
liðinn, —og hann fer aftur út
á sjó.
Ein
Meðan aðrir menn dytta að
heimilum síniim, mála þau og
þessháttar, er togarahisetinn
finnur hún cft meira til þeirra
en maðúrinh á sjónum.'
Húsgögn
Við skyldum nú ætla, að
sá, sem leggur allt þetta á
sig og fjölskyldu sína til að
afla þeirra verðmæta er líf
þjóðar.ianar byggist á, fengi
þó allténd að vera laus við
fjáihagsáhyggjur. Staðreynd-
irnar tala þó sem kunnugt er
allt öðru máli, Gott dæmi um
það er þessí saga:
Eitt sinn, þegar togarahá-
seti lcom heim til sín eftir
langa og harða útivist á Græ:i-
land '.miðum, sat konan hans
þar í öngum slium yfir því
að þangað höfðu komið menn
frá liinu opin.bera til að skrifa
upp húsgögnin þeirra og hafa
í hótunum um að taka þau
upp í ógreidda skatta. Og frá
lagalegu sjónarmiði var ekk-
ert við þessu að §egja. Mað-
urinn átti eftir að greiða eitt-
hvað af gömlúm sköttum;
hann hafði ekki haft ráð á
því. Að vísu hafði har'u lengi
verið önnum kafinn við að ná
fiski upp úr sjónum, þessum
fræga fiski Sem nær aílur auð-
ur þjóðarinnar sprettur af og
flestir skattar á Islandi eru
í rauninni greiddir með, en
það breytti auðvitað engu um
hitt: hann átti eftir að greiða
sina eigin skatta. Að vísu
hafði hann vikum saman ver-
ið í burtu frá heímili sinu á
fjarlægum miðum við áð afla
þeirra verðmæta sem Islend-
ingar kaupa fyrir meir en
90% alls þess varnings er þeir
fá frá útlöndum, þar með auð-
vitað talin öll húsgögn, eða að
minnsta kosti efnið til allra
húsgagna sem þeir nota, háir
sem lágir; hvert rúm sem þeir
sofa í, hver stóll sem þeir sitja
á, hvert borð sem þeir mat-
ast við; — en þetta breytti
auðvitað engu um,. rétt hins
opinibera til að stafla hans
eigin húsgögnum upp á vöru-
bíl og aka þeim burt, úr þvi
að hann hafði ekki getað
staðið í skilum við það.
Gamla sagaa. Þeim mun
harðar sem þú leggur að þér
við öflun þjóðarteknanna, þvi
minni er hlutur þinn af þeim.
EÖli
Og svo er eins og það. komi
sumnm á óvart, að menn eru
famir að hverfa af togurun-
um til þægilegri og betur
launaðra starfa í landi; og
kannski ekki örgrant um að
einkamálgögn cocacolafram-
leiðenda og annara slíkra
telji þetta bera vott um þegn-
skaparskort hjá sjómönnum.
En í sannleika sagt er hitt
miklu meira undrunarefni: að
enn skuli þó þetta margir
menn fást til að vera hásetar
á togurum.
En reyndar er það kannski
ekki svo mikið undrunarefni.
Sjómenn eru nefnilega ekki
eins og fólk er flest, ef nota
má það orðasamband. Þeir
hafa sérstaka skapgerð. Þessi
skapgerð lýsir sér meðal ann-
ars í viðhorfi þeirra til vinn-
unnar. Þeir eru skorpumeun,
eins og það er kallað. Séu
þeir við vinnu, er ekkert sem
heitir annað en stunda hana
af fullum krafti, unz hentii
er lokið, — ekkert sem heitir
„að' taka það rólega“, eins og
stundum heyrist í landi. En
ef á annað borð er um það
að ræða að eiga frí. vi’ja þeir
eiga algjört frí. Og í þessu er
einnig fó'gið viðhorf þeirra til
sjávaring annarsvegar, lands-
ins hinsvegar. Þeir kippa sér
ekki upp við langan og
strangan vinnutíma á sjó, en
séu þeir í landi, vilja þeir
mega ráístafa t'ma s;num al-
gjörlega að eigin geðþótta.
Sjór er til að vinna á. land.
er til að eiga ffí. En hér kem-
ur ein.uig fleira til greina: I
landi fá menn ákvéöið kaup
fyrir vinnu s’na; á sjó vita
menn hinsvegar aldrei ná-
kvæmlega fyrirfram hvað
vinna.n muni gefa í aðra
hönd; — og þngar þama skal
gert upp á mi’li, er það veiði-
mannseí'lið sem ræður.
Bönd
Loks er það sjórinn sjá’fur,
þessi mikli og margbreytilégi
sjór. Það er staðréynd, að
hiilli sjávarins og þessara
Framh. á 11. siðu.