Þjóðviljinn - 16.05.1954, Blaðsíða 4

4)
ÞJÓÐVTLJINN — Sunnudagur 16. mal 1954
Somir ferjnmcssiiislns 60 óra
Neðarlega við Þjórsá, mesta
vatnsfall á íslandi, á austur-
bakka árinnar, er baerinn
Sandhólaferja. Þar var ferju-
staður í fleiri aldir, því engin
brú var þá komin á hið mikla
fljót. Einungis afburðamenn
vóru valdir til ferjustarfa, því
slíkt var þrekraun hin mesta.
Þjórsá, sem þar er búin að
sameina allt sitt mikla vatns-
magn, veltur þar áfram með
þungum straumi. Hún er þar
oft hrikaleg og ægileg, líka
stundum hæg og mildileg, en
alltaf mikilfengleg.
Ólafur Guðmundsson ferju-
maður á Sandhólaferju var al-
kunnur um allt Suðurland á
síðasta áratug síðustu aldar
fy;rir hreystisakir ' og karl-
rpennsku.
^Þennan dag, 16. maí, fyrir
6fi árum fæddist drengur á
Sandhólaferju, sonur Ólafs
ferjumanns og Marenar Ein-
arsdóttur. Hann var skírður
Kjartan. Eg hygg að það nafn
hafi verið valið á drenginn
vegna minningar um ástsælan
afreksmann frá Söguöld. Mér
þykir ekki ólíklegt að Ólafi
ferjumanni hafi stundum í
baráttu sinni við hina miklu
móðu flogið í hug íslenzki
bóndasonurinn, sem ekki lét
hlut sinn, þó við konung væri
að eiga. En hvað sem um það
er. Þessi sonur ferjumannsins,
Kjartan Ólafsson, er 60 ára í
dag, og það mun nú viður-
kennt af öllum, að hann hafi
borið þetta hafn eins glæsileg-
asta afreksmanns sögualdar-
innar með sæmd og prýði.
Kjartan Ólafsson í Hafnar-
firði er kunnugt nafn. Þar
dvaldi þann og starfaði í 30 ár
Áðúr vár hann á fæðingar-
stöðvum sínum, en síðast á
Stokkseyri. Nú býr hann í
Hvík, á Háteigsvegi 42, ásamt
konu sinni Sigrúnu Guðmunds-
dóttur og tveimur börnum,
Magnúsi ritstjóra og Álfheiði.
í Hafnarfirði- gerðist sú saga
hans, sem gerði hann að þjóð-
kunnum manni. Hann var þar
verkamaður, lögregluþjónn,
bæjarfulltrúi, útgerðarmaður
og margt fleira. En á félags-
mála- og stjórnmálasviði var
hann þó einna fyrirferðarmest-
ur og þar gat hann sér mestan
orðstír. Verkamannafélagið
Hlíf, Málfundafélagið Magni,
Alþýðuflokksfélögin og Al-
þýðuflokkurinn áttu í Kjart-
ani þann liðsmann og foringja,
sem þau fá seint fullþakkað
eða metið að verðleikum. Fyrir
10 árum, þegar hann var fimm-
tugur, skrifuðu nokkrir félagár
hans um störf hans, hæfileika
og áhugamál og mun ég ekki
fara að endurtaka það hér. Á
það vil ég þó benda, að þó að
Kjartan hafi verið glæsilegur
baráttumaður og hafi orðið
mest áberandi á þann hátt, eru
hin friðsamlegu störf honum
engu síður hugstæð. Róleg
fræðimennska, t. d. í sögu,
tungu eða bókmenntum þjóð-
arinnar, hefði verið og væri
honum engu síður hjartfólgið
hugðarefni. En hans manndóms-
ár hófust á þeim tíma sem hin-
ar þjóðfélagslegu umbætur
voru mest aðkallandi, og son-
ur ferjumannsins var ekki
þannig skapi farínn að geta
setið hjá í þeim hildarleik. En
glæsilegir foringjahæfileikar
gerðu hann þar fljótlega að
þeim öndvegismanni, sem sókn-
in mest mæddi á.
Fyrst þegar ég sá Kjartan
Ólafsson í Hafnarfirði, komu
mér í hug þessi orð úr Njálu,
sem Guðmundur ríki viðhafði
um Skarphéðin: „mikill vöxt-
um ok ernlegr ok svo skjótlegr
til karlmennsku at heldur vildi
ek hans fylgi hafa en tíu ann-
ara“. Síðan er fullur aldar-
fjórðungur liðinn. Á þeim tíma
hef ég kynnzt honum, unnið
með honum og notið fylgis
hans og vináttu. Enn í dag er
hann „mikill vöxtum og ern-
legr“ hvar sem hann sést. Enn
í dag get ég endurtekið, eftir
fulla aldarfjórðungskynningu,
að ég tel hans fylgi betra og
hollara bæði mönnum og mál-
efnum, en tíu annarra.
Hin síðustu ár hefur verið
hljótt um Kjartan Ólafsson frá
Hafnarfirði. Hann hefur af
sjálfsdáðum dregið sig út af
vígvelli hinna fyrri baráttu-
mála. Samtök þess fólks er
hann barðist með hafa á ýms-
an hátt farið aðrar leiðir en
hann óskaði, og hanrr mun ekki
hafa haft skap né kaldlyndi
til þess að halda áfram bar-
áttu sem olli honum og fyrri
samherjum sársauka, enda tal-
ið sig með réttu hafa goldið
Torfalögin.
„Þótt þú langförull legðir
sérhvert land undir fót
bera hugur og hjarta
samt þíns heimalands mót“.
Eg fann fljótlega, við kynni
mín af Kjartani Ólafssyni, „hans
heimalands mót“. Hina mikil-
fenglegu móðu, sem ferjumað-
urinn faðir hans varð alkunn-
ur fyrir að leiða menn farsæl-
lega yfir. Kjartan Ólafsson hef-
ur verið ferjumaður á öðrum
vettvangi og reynzt þar far-
sæll og mikilvirkur. f ljósi
þeirra staðreynda er yfirskrift
þessarar afmælisgreinar valin,
sem á þessum heiðursdegi á
að færa honum og fjölskyldu
hans minar beztu þakkir fyrir
liðna daga og árnaðaróskir um
alla framtíð.
Lifðu heill og lengi Kjartan,
sonur ferjumannsins.
Guðmundur Illugason.
Krummi skrifar um viðkomustaði strætisyagna
Nafngiít sem strandaði á framkvæmdaratriði
Viðstöð, biðstöð, stanz og stcðull.
EFTIRFARANDI bréf hefur
Bæjarpóstinum borizt frá
„Krumma“. — „Kæri Bæjar-
póstur. f dag (9. maí) skrif-
ar Sv. M. um biðskýlin svo-
nefndu og vill endilega kalla
þau biðtákn, og skoða ég það
sem gamanmál, en vil þó
koma þvi að, að ég tel að
hvorugt þessara orða eigi að
festast við þessa staði, af
því að ég hef enga trú á
að þau megni að útrýma
hinni óhrjáiegu slettu „stoppi-
stöð“ sem orðin er viðloð-
andi í málfari manna, ekki
sízt æskufólks og barna. Ég
tel slettu þessa svo Ijóta og
ósmekklega, að það sé eitt-
■hvað leggjandi í sölurnar til
þess að útrýma henni. Það
hafa að vísu farið fram um-
ræður mn nafnið á þessum
viðkomustöðum strætisvagn-
anna bæði í blöðum og út-
varpi. Voru þær um margt
fróðlegar og skemmtilegar,
en megnuðu þó ekki að því
er virtist að útkljá mál þetta.
Eða réttara sagt: Það strand-
aði á fl’amkvæmdaratriði. Það
var enginn ábyrgur aðili, í
þessu tilfelli borgarstjórinn,
sem falazt hafði eftir nafna-
tillögunum, og því varð eng-
inn til þess að velja á milli
SKÁK
Ritstjóri: Gudmundur Arnlaugsson
v,
Einvígið um heimsmeistarofignina VI
Fjórtánda skákin.
Kóngsindversk vörn,
Hv. Botvinnik, sv. Smisloff.
I. d4 Rf6 2. c4 g6 3. g3 Bg7
4. Bg2 0—0 5. Rc3 d6 6. Rf3
Rbd7 7. 0—0 e5 8. e4 c6 9.
Be3
Sjaldgæft er að sjá Smisloff
beita kóngsindverskri vörn.
Byrjunin rennur annars gain-
alkunna farvegu, nema hvað
algengara er að leika h3 á
undan Be3, þótt hitt sé einn-
ig þekkt.
9. — Rg4 10. Bg5 Ðb8
En nú fer gamanið að grána,
hér hefur f6 þótt svo sjálf-
sagður leikur að annað kæmi
ekki til mála. Leikur Smisloffs
lýtur því að hvítur á kost á
að leika Ra4 eða Be7 auk þess
framhalds er hann velur; en
Smisloff ætlar sér mótvægi á
d-4 og drottningarvæng.
Spurningin er þá sú, livort
það sé nægilegt, en úr því
verður reynslan að skera.
II. h3 exd4
Spennan eykst!
12. Ra4 Ðaö 13. hxg b5 14.
Rxd4 bxa 15. Rxc8!
Riddarinn er friðhelgur vegna
e4—-e5, og eftir Bb7 er sýnist
líklegasta svarið kemst hann
til d5 yfir b4 eða e7. En
Smisloff kemur enn á óvart!
15. — Dxc6
Það er erfitt að meta þessa
skiptamunarfórn sem Smisloff
leggur út í af frjálsum vilja.
En það er eins og honum sé
um það eitt hugað að taflið
verði sem villtast, og óhrædd-
ur er liann við að brjóta all-
ar brýr að baki sér.
16. e5 Dxc4 17. Bxa8 Rxe5 13.
Hacl
Frá öryggissjónarmiði er Bd5
einhver líklegasti leikurinn,
en erfitt er að segja hvað
bezt er. Sé dæmt eftir liðs-
afla ætti hvítur að standa
betur að vígi þótt svartur eigi
eitt eða tvö peð fyrir skipta-
muninn, en staðan er alla-
vega opin og afar vandtefid.
18. — Db4 19. a3 Dxb2 20.
Dxa4 Bb7 21. Hbl
Hér nær baráttan hámarki.
Leikur Botvinniks lítur vel út,
virðist meira að segja vinna
mann. En það er hatrömm
blekking. Hitt er svo' annað
mál eftir 21. Bxb7 Dxb7 er
hvítui’ ekki öfundsverður, hót-
unin Rf3 er ákaflega sterk og
óþægileg.
21. — Rf3t 22. Khl Bxa8! 23.
Hxb2 Rxgóf 24. Kh2 F.f3t 25.
Kh3 Bxb2
Nú er mestu reykjarsvælunni
að létta, svo að hægt er að
glöggva sig á taflstöðunni.
Þrír léttir menn hafa löng-
um verið taldir á við eina
drottningu og gefst hér færi
á að prófa það.
26. Dxa7 Be4 27. a4 Kg7 28.
Hdl Be5 29. De7 Hc8 30. a5
Hc2 31. Kg2
Hótunin Hxf2 er svo öflug að
kóngurinn hættir sér aftur
inn í fráskálcina (Hfl, Bd3,
Hdl, Hxf2! Eða 32. Kg2
Bxfl+ 33. Kxfl Bd4, eða loks
33. Kxf3 Hc3t 34. Ke4 Bg2f
og mát í næsta leik).
31. — Rd4t 32. Kfl Bf3 33.
Hbl Rc6 og Botvinnik gafst
upp. Hann er varnarlaus (t.d.
34. Dd7 Bd4 35. Dxd6 Hxf2f
36. Kel He2t 37. Kfl Hh2).
Sjaldan eða aldrei hefur
drottning sézt jafn máttvana
gegn þremur léttum mönnum,
og öll er skákin svo furðuleg,
að hún á tæpast sinn jafn-
ingja meðal þeirra skáka, er
tefldar hafa verið um heims-
meistaratign fvrr og síðar.
Fiinmtánda skákin v
Sikileyjarleikur.
Hv. Smisloff, sv. Botvinnik.
1. e4 c5 2. Rc3 Rc6 3. g3 g6
4. Bg2 Bg7 5. d3 d6 6, Rge2
e5
Botvinnik bregður þegar út
af því er hann lék í 13. skák-
inni. Leikurinn lokaf biskups-
Framhald á 6. síðu
þeirra og bera fram til sig-
urs. Þeir sem þarna eiga hlut
að máli, það er borgarstjór-
inn í Reykjavík, hafa sýnt
vítavert tómlæti í þessu máli,
og ber þá ekki sizt að hafa
í huga að borgarstjórinn sjálf-
ur hefur skrifnð sem mál-
hreinsunarmaður. Þessum að-
ilum ber tvímælalaust að
leysa þetta mál, annaðhvort
með nafngjöf frá eigin brjósti
..eða með því að auglýsa eftir
tillögum um gott nafn og
velja úr þeim, ef ekki sjálfir
þá málhagir menn aðrir, síð-
an á að festa orðið í sessi
á þann hátt, að það sé letrað
á alla viðkomustaðina. Og
sjáum þá til hvort orðið
kemst ekki á varir manna.
Auðvitað með þeim varnagla
að það sé viðkunnanlegt og
ekki of langsótt. Að mínum
dómi hafa komið fram mjög
viðkunnanlegar tillögur, þar á
meðal „viðstöð“ og „biðstöð“.
Það má segja, að viðstöð
bendi frekar til vagnanna.
Þarna standa þeir við, bið-
stöð til farþeganna, þarna
bíða þeir. Már finnst bæði góð
og alþýðleg, þó kýs ég held-
ur viðstöð, semgagt að við-
horf vagnstjóranna ráði nafn-
gjöfinni. Þarna hafa þeir við-
stöð á vagni sínum. Ég geri
þessi tvö orð ekki að neinu
kappsmáli, heldur hitt að
þarna sé valið skilmerkilegt
og þjált orð. Það má vera
stanz (þótt það hafi þann
galla að falla saman við boð-
hátt sagnarinnar stanza) eða
stöðull, en það sé ekki látið
nægja að velja orðið, það lát-
ið vera sjálfala og látið hlut-
laust hvort það lifir eða deyr
í hinni nýju þjónustu, heldur
fái það fastan sess og stað-
festu í málinu með því að það
sjáist svart á hvítu eða í
öðrum jafnglöggum litaand-
stæðum á sínum stað. Þannig
hafa líka mörg orð festst í
málinu. Ég minni á orðin
kaffibætir, smjörlíki ofl. er
menn hafa tekið upp af því
að þau blöstu við augum. Það
er venja að hreinsa til fyrir
þjóðhátíðina. Væri nú ekki
sannarleg landhreinsun að
kasta orðskrípinu „stoppi-
stöð“ í glatkistuna og ganga
svo frá læsingunni að það
komist ekki aftur á kreik. —
Krummi“.
Tll
itseni lEiDiK
SÍV