Þjóðviljinn - 20.06.1954, Blaðsíða 7

Sunnudagur 20. júní 1954
ÞJÓÐVILJINN
(7
Jónas
Árnason:
Við byrjuðum að
draga línuna klukk-
an fimm um morg-
■ uninn. Það var sæmi-
leg ástaða til að byrja með,
talsvert af ýsu, en minna af
þorski, óg hann smár. Ysan er
iystugur fiskur svona nýdregin
úr sjó með alla ugga spennta,
og oft óskar maður þess að
eitthvað af henni væri komið
heim i pottinn hjá konunni.
Við Jói skiptumst á að blóðga
fiskinn og draga af spilinu.
Maður hringar línuna beint af
spilinu niður í stampana. Þor-
steinn goggaði innfyrir. Hjálm-
ar andæfði. Á línunni voru líka
öðru hverju múkkar, eins og
Þorsteínn hafði spáð. Það er
dálítið ónotalegt að sjá fugl
koma á veiðarfæri sem ætluð
eru fiski. Þó var það talið góðs
viti að fá svartfugl í netin i
vetur, því að þar sem er svart-
fugl er síli, og þar sem er síli
er sá guli.
Þegar leið á línuna varð
'smámsaman „lengra á milli
bæja“, eins og gömlu mennirn-
ir sögðu. Þá leyíði Þorsteinn
mér að spreyta mig á því svo-
litla stund að gogga innfyrir.
Það getur orðið erfitt verk í
miklu fiskríi, og þarf hand-
fljóta menn og handvissa til að,
rækja það með fullum sóma
þegar kannski stendur á hverju
járni. Fiskurinn er goggaður
innfyrir áður en hann fer upp
á rúlluna. íslendingar slíta
hann láusan. En aðrar þjóðir,
tíl dæmís Færeyingar, losa
hann af króknúm.
Sá sem goggar inn-
fyrir er gjarnan
spurður hvað mikið
sé að sjá fyrir utan,
því að hann einn getur fylgzt
méð því. Þó mun þetta hafa
verið algengara hér áður með-
an enn var dregið á höndum og
spilin voru ekki komin með
allan sinn hraða. En gömlu
mennirnir vildu vera ör-
uggir um að móðga ekki með
gáleysistali þau máttarvöld
sem ráða aflasæld skipa, og
þessvegna var notað sérstakt
dulmál unair slíkum kringum-
stæðum. Sæist einn fiskur fyr-
ir utan, var sagt: „Fór einn frá
botni“. Sæjust tveir, var sagt:
„Tveir hafa það verið“. Sæjust
þrír, var sagt: „Það er andinn".
Sæjust fjórir, var sagt: „Það
er prikið“. Sæjust fimm, var
sagt: „Það ér broddurinn".
Siðan komu: húnninn, veðr-
urnar og seilin. Þá var orðið
m.iög gott fiskirí. Loks komu:
röðin. strollan og hringatroll-
an. Þá var orðið afbragðsfisk-
irí. En einstöku sinnum fengu
menn þó þvílika ástöðu, að
jafnvel hringatrollan nægði
ekki til að kunngjöra hana. Þá
var sagt: „Hvitt fyrir neðan
hvitt“.
Þetta sagði mér sá margfróði
maður Jón Bach þegar við sát-
um á skrifstofu Sjómannafé-
lagsins í vetur og höfðum eftir-
lit með stjómarkjöri, hann
fyrir stjórnina, ég fyrir stjórn-,
arandstæðinga. Og vorum við
famir að nota þessi orð til að
— 5 ’ . '_
Seinni hluti
svara spurningum maúna um
kjörsókn.
Einn sunnudag gerði stjórn-
in harða atrennu og smalaði
einhverjum ósköpum af stuðn-
ingsmönnum sínum á kjörstað.
Þá sagði ég við Jón:
„Það er bara hvítt fyrir neð-
an hvítt“.
Og Jón brosti undirfurðulega.
Sarnt grur.ar mig honum hafi
ekki fundizt þetta vera nema
seilin.
o
5-T Við vorurn tæpa sex
tima að draga lín-
una og alls munu
hafa verið á henni
um þrjú tonn, drjúgur helm-
ingur ýsa, hitt þorskur, að und-
anteknum f jórum hlussustórum
skötum. Fátt um hina eðlari
fiatfiska. Þó fengum við eina
„kurteisa“ smálúðu á seinustu
lóðina. Var Hún tafarlaust skor-
in af lítilli kurteisi, og höfð í
Vinkonan
hádegismatinn.
Síðan hélöum við f-yrir nesið,
og urðum að fára varlega, því
að þokan var ennþá dimm. A
leiðinni var tekið innanúr; það
var seinunnið verk sÖkum
smæðar fisksins. En nú gerðist
líflegra, kringum bátinn, þegar
það spurðist út á meðal fugla
umhverfisins að við værum
farnir að fleygja slógi fyrir
borð. Jafnframt létti þokunni
nokkuð. Eg var dálítið hissa að
sjá þarna súlu; hafði ekki hald-
ið að hún færi svona langt vest-
ur; bæði hissa og feginn, því
að fátt er meiri skemmtun á
sjó en horfa á súluna. Hún
glatar ekki virðuleik sínum
eins og öðrum fuglum hættir
til mörgum hverjum í æsingn-
um að ná í slógið. Hún er á
tignarlegu sveimi út um allan
sjó, og hvarflar aðeins við og
við að bátnum, eins og af til-
viljun, stingur sér leiftursnöggt,
gleypir fallegasta slógið í einu
lagi á uppleiðinni, flýgur burt
á ný, — og svo ekki meira
rex með það. Hinir fuglarnir ná
ekki slóginu nema það fljóti,
og eiga í stöðugum slagsmálum
út af því, en slíkt lælur súlan
aldrei um sig spyrjast. Oft
þegar ég sé hana sveima burt
frá allsnægtum og rifrildis-
gangi samkvæmisins við
bátinn, þá detta mér í
, ’ hug dannaðar hefðar-
konur sem hafa aldrei
gifzt og eru orðnar
þreyttar á öllu selskaps-
lífi. Þó verður ekki með
sanni sagt að súlan sé
yfirleitt þréytuleg, allra
sízt þegar 'nún stingur
sér. Þar er hún í „sér-
flokki“, eins og iþrótta-
menn segja. Hún sting-
ur sér eins og byssukúlu
sé skotið" í kaf, ekkert
skvamp, aðeins örsmáar
loftbólur. Það er sagt
hún geti stungið sér tóli
faðma niður, og venju-
lega er hún búin að
gleypa ætið áður en
hún kemur aftur upp.
Enda veit hún af gam-
alli reynslu, að ella
er svartbakurinn vis til að
ræna því frá benni. Eitt sinn
sá ég súlu koma upp með æti
í nefinu, og á sama augnabliki
réðist á hana svartbakur og
•rændi því útúr henni. En hún
;sat eftir gargandi og skók sinn
gtda Jiay.S;,Er það í eina skiptið
sem ég hef séð þenna virðu-
lega fugl verða sér tii
skamir.%
Þokunni
iétti ekki
alveg fyrr
en seint um
daginn, og vorum við
þá komnir á Skarðs-
víkina. Það eru forn-
fræg mið, og kunna
sjómenn margar sögur
um dýrðlegt fiskirí á
Skarðsvíkinni meðan
hun var og hét og
landhelgisregíur voru
frjálsari snurvoðinni.
Einkum var vist kol-
inn þar annálaður. ,
„StundUm fyílti mað-
ur dekkið af honum, grallarar
stórir eins og hlemmurinn á
lifrarfatinu þarna“. En ör-
tröðin var ægileg, og þessi
ágætu mið höfðu spillzt mjög
undir það síðasta. Hinsvegar
má gera ráð fyrir að þau lifnl
nú aftur með strangari land-
helgisreglum. Svo mikið er vist,
að Faxaflói virðist vera að fyll-
ast af skarkola og smálúðu.
Þeir eru jafnvel farnir að fá
dálítið af kola i hrognkelsanet-
in, eftir því sem vinur minn
Pétur Hoffmann Salómonsson
segir mér, en slíkt var nær
óþekkt síðustu árin. Afíur á
móti segir Pétur að Bugtin hafi
verið full af flatfiski frá önd-
verðu og þangað til „nýmóðins
fólk fór að plægja hana með
trolli og snurvoð, endá var þá
algengt að stórlúður dæju úr
elli í Hvalfirði. Og mundi
Hörður varia hafa verið í
vandræðum með að halda uppi
soðningu í Hólmanum, ef hann
hefði haft haukalóð eins og
Guðmundur sál. Helgastaða; já,
og meira að segja getað rekið
clearingverzlun við bændur, í
stað þess að ræna þá. En þá
hefði sagan líka orðið fátæk-
iegri, blessaður vertu, það er
ekki allt fengið með þessum
svokölluðu framförum. Mikið
af þessu er úrkvnjun“. 1— En
hvað um það. Flóihn virðist
vera að fyllast af kola. Galiinn
er bara sú, að bátarnir ná hon-
um ekki: Það vantar veiðarfær-
ið. Það er ekki hægt að koma
við kolanetjum, og snurvoðin
er harðbönnuð allan ársins
hring.
Við létum fiskinn ofan í lest
og settum á hann ís. Að svo
búnu renndum við færum. Það
er straumasamt þarna á
Skarðsvíkinni, og freyðir í
röstunum. Við urðum sæmilega
varir, einkum í nánd vlð rast-
irnar, og Hjálmar taldi ekki
ósemhlegt að við fengjum vilja
á honum í nótt. Þangað til
skvldum við hvíla okkur.
En þegar hér var komið
sögu, gripu óviðkomandi öfl í
taumana og breyttu öllum áætl-
unum varðandi sjómennsku
mína i bili. Gamall innan-
kvilli tók sig upp, og ég var
ekki lengur til stórræðanna.
Eða, eins og segir í kvæðinu:
Ma5ur eiirn fór út á sjó
og ætlaöl sér að dratra
flyRrur stórar 05 fiska nóg
en fékk þá illt i maga.
Þa8 sást á öllu aB bann var
í ómögulegu standi,
svo báturínn bélt í brajrBI snar
að brjggju á Ketlissandk
Skúli oddviti
Eg dvaldist.
nokkra daga á
Sandi og naut
hinnar ágætustu
gestrisni á heimili skólastjóra-
hjónanna Teits Þorleifssonar og
Ingu Magnúsdóttur. Að vísu
varð ég lengstum að halda
kyrru fyrir, en nógu mikið sá
ég af umhverfinu til að sann-
færast um að þarna mundi gott
að njóta sumarfriðar, fegurð-
ar og fjallatignar. Eða, eins og
segir í kvæðinu:
Á meðan auðvaldið ár og síð
iðkar blóðug og vonlaus stríð
lun dollara, pund og peunies.
þá heyrist svanurinn syngja oft,
og Sjálfan jökidinn ber við loft,
í Nesbreppi utan Ennls.
Eitt kvöldið kom Skúli Alex-
aridersson og bauð okkur Teiti
að aka með sér í éppa spotta-
korn út nesið. Skúli er oddviti
í Neshreppi utan Ennis síðan
í vetur að vinstri samfylking
sigraði þar glæsilega í hrepps-
nefndarkosningunum. Hann er
aðeins 27 ára gamall, en þó að
allir oddvitar landsins séu að
líkindum eldri en hann, þá ef-
ast ég um að þeir séu margir
athafnasamari.
Þarna var allmarga bæi að
sjá, og sumir hinir reisulegustu.
Gamall jálkur hafði klöngrazt
upp á eitt fjósið og lagt sig þar
í kvöldkyrrðinni. Á öðrum stað
var tveggja hæða steinhús, og
sá ég ekki betur en kindarhöf-
uð gægðist út um stofuglugg-
ann uppi. Á túnunum sátu
flestir fuglar lands og sjávar,
að undaníeknum hænsnum.
Þessir bæir eru nefnilega allir
komnir í eyði.
Við 'ókum niður túnið á ein-
urn bænum og ofan í fjöruna.
Selhaus kom þar upp úr sjón-
um og glápti. „Á hvað ertu að
glápa kobbi?“ spurði ég. En
auðvitað var hann að glápa á
éppann, fagurlega málaðan
rauðan og bláan. Helzt hefði
hanh viljað ganga á land og
skoða éppann soldið alminlega,
vélina og allt, — skorti aðeins
kjarkinn. Á leiðinni til baka
hittum við ref. Hann sat á, veg-
inum eins og hundur og glápti
á okkur. AIls staðar sama hrifn-
ingin af éppanum. Skúli stöðv-
aði éppann og ég steig út og
kastaði steini að rebba. Rebbi
varð ofurlítið ergilegur á svip-
inn og labbaði nokkra metra
áfram veginn. Eg elti hann og
kastaði öðrum steini að honum.
Þá varð rebbi svolítið meira
ergilegur á svipinn og horfði á
t !..KJ -V..
mig eins og hann vildi spyrja;
Framhald á 11. síöy.