Þjóðviljinn - 15.09.1954, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 15. september 1954

á Morgunblaðið að mótmæla
r
öksemdum hans
Mprgunbíaðið segir í gær í
Ieiðara að það sé fráleitt að
líokkrir aðrir en „kommúnistar,
afianiossar þeirra og nokkrir
nytsamir sakleysingjar" séu á
inóti hornámi íslands. Staðé
reyndin er samt sú að meiri-
ísiuíi kjósenda Sjáifstæðis-
fiokksins er andvígur hernám-
inu, vill uppsögn hernámssamn-
ingsins og brottflutning liðs-
ins. Afstaða þeirra var ágæt-
lega túikuð í ræðu sem Gunn-
ar Toroddsen borgarstjóri hélt
1. des. 1945 og enn hefur að
geyma gagnorðar áskoranir á
almenning um baráttu gegn
hernámi Iandsins. Óbreyttir
Sjálfstæðisflokksmenn hafa
ekki skipt um skoðun síðan,
og áður en Morgunbiaðið eys
yfir þá hrakyrðum næst ætti
það að svara röksemdum borg-
arstjóra síns lið fyrir lið, og
síðan að taka fyrir þær sem
síðan hafa bætzt við, svo sem
kjarnorkuvopnin og þær gjör-
breytingar sem þau valda.
'1S: í áskorun Gunnars borgar-
stjóra Thoroddsen sagði svo
' m. a.: i£ . : ■
Það hefpr jafnan verið helg>-
: Ssta hugsjón vor íslendinga qð
ráða landi voru einir, að
■stjórna sjálfir og óháðir mál-
um vorum. Ekki fyrir tildurs
, gakir og hégómaskapar, ekki til
. þess að miklast af því í augum
snnarra, að vér værum menn
með mönnum, fullvalda eins
og aðrir. Sjálfstjórnarhugsjón
vor er eðlisnauðsyn. Uppruni
vor og eðli, þjóðerni og menn-
ing, krefjast óskoraðs sjálfsfor-
ræðis. Reynsla vor og saga
benda oss afdráttarlaust í sömu
átt. Hver fjötur um fót þjóð
vorri hefur dregið úr viðgangi
hennar og velmegun, hvert
frelsisspor fært hana til meiri
þröska og betri kjara.
En hverju máli skiptir þetta
um tilmælin um herstöðvar?
Getum vér ekki haldið óskertu
frelsi voru og fullveldi, þjóð-
erni og menningu, þótt slík í-
tök séu veitt?
Mér virðist að ekki þurfi að
velta lengi vöngum yfir því, að
herstöðvar erlends ríkis í landi
annarrar þjóðar höggvi stórt
skarð í umráðarétt hennar yfir
landi sínu. Vil ég leyfa mér að
vitna því til stuðnings fyrst í
stað i herverndarsamninginn
frá 1941. Þar segir að „strax
og núverandi hættuóstandi í
milliríkjaviðskiptum er lokið,
skuli allur slíkur herafli og
sjóher látinn hverfa á brott
þaðan, svo að íslenzka þjóðin
og ríkisstjórn hennar ráði al-
gerlega yfir sínu eigin landi“.
Með þessum orðum er ótvírætt
lýst yfir þeim skilningi, að til
íulls geti þjóðin ekki ráðið yfir
lahdi sínu, meðan erlendur her
er í landinu.
Þótt það veldi, er verndina
tekst á hendur, sé vinveitt oss
og heiti því að forðast íhlutun
um stjórn landsins, liggja í
leyni margvíslegar hættur fyr-
ir sjálfsforræði, þjóðerni,
tungu, siðferðisþrek, hugsun-
arhátt, álit þjóðarinnar út á við.
Hersvæðin og þeir útlendu her-
flokkar, er. hefðu gæzlu stöðv-
anna á hendi, yrðu auðvitað
5V
„Vér megum aldrei láta fall-
ast í þá freistni, að fafsala
landréttindum fyrir silfurpen-
ing“.
utan við landslög og rétt vor
íslendinga. íslenzk yfiryöld
. gætu þar engum lögum fram
komið, íslenzkir dómstólar ekki
dæmt mál þessara . manna, ís-
lenzkir borgarar, er teldu á hlut
sinn gengið, ekki náð rétti sín-
um nema eftir milliríkjaleið-
um. íslendingar gætu ekki far-
ið frjálsir ferða sinna á þess-
um slóðum, þeir þyrftu leyfi
útlendinga til umferðar um sitt
eigið land. Þegar hagsmunir
verndarans og vilji íslands
rækjust á, eru allar líkur til
að herveldið réði, en vilji fs-
lands yrði að víkja. Þjóðerni
vort yrði í hættu, tungan yrði
fyrir erlendum áhrifum frekar
en hollt mætti teljast. Siðferðið
í valtara lagi, eins og jafnan,
þar sem erlendir stríðsmenn
eiga stundardvöl. Ófyrirsjáan-
leg eru þau áhrif sem sjálfs-
vitund, sjálfstaeðiskennd þjóð-
arinnar yrði fyrir. Vitund þjóð-
ar um að hún ráði sjálf og ein
landi sínu og málum öllum,
bl§es henni í brjóst sjálfsvirð-
ingu, áræði, framfarahug, örv-
ar hana til stórra átaka. Með-
vitund þjóðar um að hún ráði
ekki sjálf málum sínum, sé
háð að einhverju leyti vald-
boði annarra, verkar sem
deyfilyf á þessar fornu og nýju
dyggðir. Áhrifin út á við yrðu
ekki eftirsóknarverð. Erlend
ríki myndu tæplega telja það
land fulivalda nema að nafni
til, sem lyti á friðartimum her-
stjórn annars ríkis. Utanríkis-
stefna vor hlyti að verða háð
vilja verndarans. Mörg ríki
smá og stór verða að vísu að
sætta sig við allt þetta um
skamma stund í styrjöld. En
hitt er frágangssök að semja
sig undir slikar varanlegar bú-
sifjar á friðartímum.
Ef til orða ætti að koma að
íslendingar semdu um her-
stöðvar hér til-handa öðru ríki,
þyrfti að benda á einhverja
knýjandi ómótstæðilega nauð-
syn. Manni verður nú sú spurn:
Hver er sú hin knýjandi nauð-
syn?
Þegar litið er á hagsmuni Is-
lands, kunna einhverjir að
halda því fram, að vér munum
geta haft hag af slíkum íviln-
unum, fjárhagslegan og við-
' skiptalegan, og hinsvegar gæti
neitun valdið oss tjóni og örð-
ugleikum á því sviði. Við því
vil ég segja: Vér íslendingar
höfum aldrei metið sjálfstæði
vort til peninga. Þótt oss væru
boðin öll ríki veraldarinnar og
þeirra dýrð, megum vér aldrei
láta fallast í þá freistni, að
afsala landsréttindum fyrir
silfurpening.
Aðrir munu segja: Ef vér
neitum, verða stöðvarnar tekn-
ar með valdi gegn vilja vor-
um, vegna þess hve stórveldið
telur sér þær nauðsynlegar, og
þá stöndum vér sýnu verr að
vígi, en ef samningar væru
upp teknir. Slíkar getsakir eru
móðgun í garð þjóðar sem 14.
ágúst 1941 lýsti því y£jr. .í At-
lanzhafsyfirlýsingunni að allar
þjóðir veraldar y,i;ðu ,að'"bfnþita
allrí bcitingu ofbeldis.'rJ- *
l>riðja röksemdin virðist mé?
veigamest og hpn qr þessi: Hér
á landi hafa verið byggðir tveir
geysistórir flugvellir, sem eru
miðaðir við hernaðarþarfir, en
ekki flugsamgöngur á friðar-
tímum. Séu þessir vellir látnir
varnarlausir, liggja þeir opnir
og freistandi fyrir hvert ágengt
ríki er hyggði á styrjöld. Þann-
ig væri ísland í stórum meiri
hættu fyrir því að verða yfir-
gangssömu árásarríki að bráð,
heldur en ef hér væru traustar
varnir vinveitts ríkis.
Þessi skoðun lýsir miklu van-
trausti á hinu nýja þjóðabanda-
lagi sigurvegaranna, viðleitni
þess og möguleikum, til þess
Framhald á 8. síðu.
Árangurslaus bið — Hörn sern halt er útundan —
Kuldi á stætisvagnastanzi og kuldi í Þjóðleikhúsinu
ALLTAF KEMUR fyrsti kuldi
haustsins illa við mann. Mað-
ur er ekki viðbúirm honum og
því er mörgum hætt við kvefi
og alls kyns slæmsku. þegar
hann gerir vart við sig í
fyrsta sinn. Það var á sunnu-
dagskv.öldið sem Bæjarpóstur-
inn varð fyrst áþreifanlega
var við kuldann og það var
hlíðar og alltof sjaldan sem
aukavagir er sendur. Þetta er
þeim mun óþægilegra sem íbú-
ar á þessu svæði hafa ekki
upp á neinn annan vagn að
hlaupa sem kominn er niður
í bæ fyrir klukkan níu, því að
næsti vagn á eftir er sjaldn-
ast kominn niður á torg fyrr
en nokkrar mínútur yfir.
ekki hvað sízt að kenná far-
artækjum þeim er strætisvagn ANNA.Ð ER ÞAÐ í sambandi
ar kallast og einhvern tima við kuldann á sunnudagskvöld-
áður hefur verið minnzt á
hér í dálkunum. En á sunnu-
dagskvöldið klukkan rösklega
hálfníu var allstór hópur sam-
ankominn á mörkum Háteigs-
vegar. qg Lönguhlíðar að bíða
eftir hraðferðinni, Vesturhær
—Austurbær, sem stanzar
þarna venjulega ca. fimm mín-
útur yfir hálfa og heila tíma.
Það voru kuldaský á Esjunni
og kvöldkulið var ónotalegt og
alltaf stækkaði hópurinn á áð-
urnefndu horni. Þegar klukk-
una vantaði tuttugu mínútur i
níu voru þarna samankomnar
tuttugu og þrjár manneskjur,
karlar og konur og öllurn var
sýnilega kalt. Þá sást vagninn
stanza á horni Mildubrautar
og Löngúhlíðar og allir urðu
mjög fegnir, en sú gleði varð
skammvinn, því að þegar
strætisvagnihn kom loks að
ið sem mig langar til að minn-
ast á. Eftir þessa átakanlegu
kuldastöðu á horninu því arna
tókum við leigubíl nokkur
saman og komumst niður í
Þjóðleikhús í tæka tíð til að
horfa á hallettsýningu Sovét-
listamannanna. Það var hroll-
ur í okkur eftir liina erfiðu
reynslu og við hlökkuðum til
að koma inn í hlýjuna. En það
var þá svo nístingskalt í Þjóð-
leikhússalnum að okkur hlýn-
aði ekki allt kvöldið, þrátt
fyrir alla hrifninguna og lófa-
klappið. Ég get ekki ímyndað
mér að húsið hafi verið hitað
upp nokkra minnstu vitund og
fjöldi manns notáði hléið til
þess að ná sér í yfirhafnir til
að bregða yfir sig það sem
eftir var Lvöldsins. Það er ó-
þolandi að þurfa að sitja í ís-
kulda .'í Þjóðleikhúsinuý það er
margnefndu horni' var hanri ekki beinlínis hollt Reldur fyr-
svo troðfullur af fólki, að ekki ir heilsuna og má mikið yera
var nokkurt viðlit að koma
einni einustu manneskju inn.
Þessar tuttugu og þrjár mann-
eskjur urðu því að sætta sig
við að hafa beðið þarna í tíu
til tólf mínútur í kulda og
roki til einskis. Vagninn sem
kom á vettvang var gamall og
lítill og ekkert viðlit að hann
gæti tekið við öllum þeim ara-
grúa af fólki sem þarf að
komast í bæinn fyrir klukkan
níu á sunnudagskvöldum. Því
miður er mjög algengt að hálf-
níu vagninn aki troðfullur
framhjá þeim sem bíða á mót-
um Háteigsvegar og Löngu-.
ef leikhúsgestir sunnudags-
kvöldsins hafa ekki kvefazt í
stórum stíl.
Til
11 g g h e I e i 5 i n
'-W~-
l

SKÁSC
Rit8tjórií Guðmundur Arnlaugsson
Nb§ skáh frá Amsterdam
Þriðja umferð skákmótsins 10. Be2xf3 e7-e5
Amsterdam. 11. d4-d5 Rc6-d4
7. september 1954 12. Bf3-g2 c7-c5
legar yfirsjónir, ef andstæð-
ingurinn kann að nota sér þær.
Ingi hefir teflt skákina ágæta
vel og á nú þegar unnið tafl,
þótt ekki séu komnir nema 16
M.
Finnland — ísland 13. d5xc6 a. p. leikir. Hann hlýtur áð vinna
Rantanen Ingi R. Jóh. Drepi hvítur ekki, stendur peðið á c4, ef hvítur valdar
1. d2-d4 Rg8-f6 svarti riddarinn á d4 eins og það með Dd3. kemur Db4 og
2. c2-c4 g7-g6 klettur úr liafinu og svartur peðið fellur.
3. Rgl-f3 d7-d6 á möguleikana f7-f5 og b7-b5 17. b2-b3?
4. Rbl-c3 Bf8-g7 og á þá greinilega betra tafl. Ef þetta væri hægt væri allt
5. e2-e4 o-o 13. . . . b7xc6 í lagi!
6. g2-g3 14. o-o Ha8-b8 17. . . . Da5xc3!
Hvítur leikur byrjunina ekki
alveg nákvæmlega. Ætli hann
sér að leika g3 og Bg2 er betra
að draga að leika e4 þar til
svartur hefir leikið e5. Nú get-
Ingi náð þægilegri stöðu.
6. . . . Bc8-g4!
7. Bfl-g2 Rb8-c6
8. Bcl-e3 Rf6-d7!
9. h2-h3 Bg4xf3
15. Ddl-d2 Dd8-a5
16. Hal-dl
Hvít er ekki ljós sú hætta
sem yfir honum vofir. Bezta
úrræði hans er sennilega Kh2
pg síðar f2-f4.
16. . . , Rd7-b6
Þessi skák er ljómandi gott
dæmi um það hve fljótt mönn-
um getur hefnzt fyrir smávægi-
Vinnur mann!
18. Be3xd4
Betra var 19. Dxc3 Re2f 20.
Kh2 Rxc3 21. Hxd6.
18. ... Dc3xd2
19. Hdlxd2 e5xd4
20. e4-e5 Bg7xe5
21. Bg2xc6 Hb8-c8
og hvítur gafst upp ,þrem leikj-
um seinna.