Þjóðviljinn - 15.09.1954, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 15.09.1954, Blaðsíða 6
6) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 15. september 1954 ------- lilÓOyiUINN Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.) Fréttastjóri: Jón Bjarnason. Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð- mundur Vigfússon, ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson. Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson. Ritstjórn, afgreiðsla, augiýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19. — Sími 7500 (3 línur). Áskriftarverð kr. 20 á mánuði i Reykjavik og nágrenni; kr. 17 annars staðar á landinu. — Lausasöiuverð 1 kr. eintakið. Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. -<S> ■ Fordæimð frá Akureyri 'Þeir sem fylgzt hafa með þróun og hræringum innan verka- lýðshreyfmgarinnar upp á síðkastið hafa ekki komizt hjá að Véita þvi atliygli hve skilningurinn hefur farið vaxandi á nauð- syn þess að setja niður þær skaðlegu deilur og þau inn- þyrðisátök, sem dregið hafa mátt úr samtökunum og torveld- að stórlega möguleika þeirra til að gæta svo sem skyldi hags- muna verkalýðsins gagnvart stéttarandstæðingnum og því rík- isvaldi sem hann hefur tekið í þjónustu sína. En í skjóli deiln- anna og sundurlyndisins hefur atvinnurekendavaldið, stjórn- xnálasamtök þess og ríkisvaldið gengið sífellt lengra í árás- unum á lífskjör verkalýðsstéttarinnar, vitandi um að verka- lýðinn skorti það hitra og aflmikla vopn sem einingin ein legg- ur honum í hendur. ’ Sósíalistaflokkurinn, og þeir meðlimir alþýðusamtakanna sem honum fylgja að málum, hafa verið óþreytandi að bendá á háska sundrungarinnar og berjast fyrir sem nánustu samstarfi og víðtækastri einingu innan verkalýðshreyfingarinnar. Eink- um og sér í lagi hefur verið á það bent, að ekkert væri eðli- legra og æskilegra en að sósíalistar og alþýðuflokksmenn í verkalýðsstétt tækju höndum saman, strikuðu yfir gamlar og skaðlegar væringar og ættu sameiginlega hlut að því að leysa heildarsamtök alþýðunnar undan fargi atvinnurekendavalds og íhalds, með myndun nýrrar sambandsforustu sem verkalýður- inn gæti treyst til þess að standa á verði um hagsmuni hans, efla samtökin tii nýrrar sóknar og hefja þau til þess vegs og virðingar sem þeim ber í þjóðfélaginu. Með vaxandi ágengni afturhaldsins og purrkunarlausri notk- un þess á ríkisvaidinu og ítökunum í forustu heildarsamtak- anna hefur stefnu einingarinnar aukizt fylgi meðal alþýðu- flokksfólks í verkalýðssamtökunum. Er óhætt að fullyrða að um allt land eykst nú þeirri skoðun óðfluga fylgi að það sé lífs- nauðsyn íslenzkrar verkalýðsstéttar að efla samtök sín sem mest og losa þau að fullu og öllu undan áhrifum og valdi atvinnu- l’ekenda og umboðsmanna þeirra. Og jafn ljóst er hitt ,að þetta verður ekki gert nema með samstilltu átaki verkalýðsflokk- anna beggja. 1 höfuðstað Norðurlands, þar sem löngum hafa átt sér stað harðvítug átök milli verkalýðsflokkanna um fulltrúakjör á Al- þýðusambandsþing, hafa nú gerzt þau ánægjulegu tíðindi að sósíalistar og alþýðuflokksmenn hafa bundizt samtökum um að standa saman í komandi kosningum á sambandsþing. Nær sam- komulag þeirra, sem birt var orðrétt í blaðinu í gær, til allra verkalýðsfélaga á Akureyri. Jafnframt hafa akureyrskir sós- íalistar og alþýðuflokksmenn markað skýra stefnu í hinum ýmsu og nærtækustu hagsmunamálum verkalýðsstéttarinnar, svo sem atvinnumálunum, húsnæðismálunum og síðast en ekki sízt varðandi afstöðu sína til bandaríska hernámsins. Mun þessi málefnayfirlýsing og ákvörðunin um samstarfið vekja mikla athygli, verða fagnað af verkalýð og alþýðu um allt land en þykja hin mestu ótíðindi í herbúðum auðstéttarinnar og þjóna hennar. Þetta glæsilega fordæmi, sem verkalýðurinn á Akureyri hefur gefið með því að ríða á vaðið í skipulagningu náins samstarfs sósíalista og alþýðuflokksmanna í verkalýðshreyfingunni þar. mun verða verkafólki annars staðar á landinu öflug hvatning til þess að láta ekki sinn hiut eftir liggja. Skaði sundrungar og innbyrðis deilna er þegar orðinn verkalýðnum það dýrkeypt- ur, að allir sem vilja veg verkalýðshreyfingarinnar sem mestan hljóta að fagna þessum tíðindum. En það er ekki nóg að fagna og gleðjast yfir giftudrjúgum sporum í rétta átt. Starf og aft- ur starf fyrir einingu og samheldni alþýðunnar, fyrir nánu samstarfi sósíalista og alþýðuflokksmanna í verkalýðsfélög- unum er boðorðið sem allir þurfa að tileinka sér, á hvaða vettvangi sem þeir standa. Uip, alit land þarf verkalýðurinn að vinna að því að það sam- starf takizt á næsta Alþýðusambandsþingi, sem getur orðið upp- haf að nýrri alþýðusókn í landinu og gjörbreyttum kraftahlut- föllum milli verkalýðsins óg auðstéttaxinnar. Ágjöf og barningur tilheyrði Sveinn fæddist á Skarði í Ytri-Neshrepp, og var faðir hans, Jón Magnússon, ættaður undan Jökli, bjuggu foreldrar hans á Rifi. Móðir hans, Ingi- björg Sveinsdóttir var hins vegar úr Flatey á Breiðafirði, dóttir Sveina í Vesturbúðum. Sveinn Jónsson fluttist með ' foreldrum sínum til Flateyjar 1 á Breiðafirði þegar hann var átta ára gamall, en þegar hann var tólf ára missti hann föð- ur sinn og dreifðust þá syst- kinin, sem voru fimm, og var Sveinn tekinn til uppfósturs í Skáleyjum. I Skáleyjum hefur Sveinn átt heima síðan þar til fyrir átta árum. Byrjaði á sjónum sem krakki. — Eg hef ekki frá neinu sérstöku að segja, svaraði Sveinn þegar ég bað hann að segja mér eitthvað af endur- minningum sínum um 80 ár í Breiðafirði. Sjósókn hefur ver- ið mitt lífsstarf. Eg byrjaði á sjónum sem krakki og hef stundað hann síðan. — Hvernig var í Skáleyjum í þínu ungdæmi? — Það voru 4 býli og um 50 manns þegar flest var. áttræSi? hreiðiszzknr sjémaðsir ræðir nn gamla daga Tuttugu á landi — tuttugu í sjó. -—- Stunduðuð þið róðra frá Skáleyjum ? — Fólk fór í Bjarneyjar til róðra bæði haust og vor. Sum- ir áttu búðir er þeir bjuggu í þar, en flestir munu hafa komið sér fyrir hjá heima- mönnum. I Bjarneyjum voru þá 8 búendur og fjöldi þurra- búðarmanna þeir fluttu þang- að, því þeir gátu komizt bet- ur af þar en annarstaðar. Nú eru Bjarneyjar í eyði. — Hvað olli? — Fiskileysið olli því að þær fóru í eyði. Þær voru á sínum tíma taldar 40 hundraða jörð. Þar af voru 20 hundruð á landi og 20 hundruð í sjó, þt. e. landið var metið 20 hundruð, en útræði á önnur 20. Eyja- hreppur keypti helming Bjarn- eyja, en annars eru það mest Reykvíkingar sem eiga eyjarn- ar á Breiðafirði sem komnar eru í eyði. Það hefði einhverntíma þótt tíðindum sæta að t. d. Herg- ilsey færi í eyði, en svo er nú komið nú, þótt hún sé nytjuð að einhverju leyti. Dúntekjan þar er á annað hundrað pund á ári — og tekjur af selveiði þó meiri. Það voru mörg hlunn- indin í Breiðafjarðareyjum. Róið í flestum verstöðvum vestanlands. — Hvað um uppvaxtarárin ? — Eg hef stundað sjóinn síðan ég var krakki. Raun- verulega sjómennsku byrjaði ég sem hálfdrættingur vestur í Látrum. Eg var nú ekki meiri sjómaður þá en það, að ég gubbaði þegar ég fór í skinn- klæðin. Brátt varð ég fullgild- ur háseti og síðar formaður. (Gömlum Breiðfirðingum þarf víst ekki að segja að Sveinn í Skáleyjum var formaður lengst an hluta sjómennsku sinnar). — Stundaðirðu alltaf sjófrá Breiðafirði ? — Nei, ég hef verið á skút- um og skipum frá Isafirði, Dýrafirði, Bíldudal, Patreks- FYRR Á TtMUM var maiin- margt á Breiðaf jarðareyjum. Sjórinn var gjöfull, þótt oft væri harðsótt á miðin, og; menn leituðu þangað þeg;ar björg; þraut annarstaðar. Nú er þar um skipt, hinir gömiu búskaparliættir niður iagðir, fólkið 'flutt burt og þar sem fyrrum hlógu börn urra nú minlcar. En þótt byggð sé niður iögð í miklum hluta Breiðafjarðareyja eru þó enn á meðal okkar nokkrir gömlu breiðfirzku sjómennirnir. Einn þeirra, Sveinn Jónsson frá Flatey, er áttræðnr í dag. firði, Stykkishólmi og Sandi og róið frá flestum verstöðvum á Vestfjörðum og við Breiða- fjörð. Úr vestureyjum á Breiða firði fórum við oft út undir Jökul og rérum þaðan, frá Keflavík og Sandi. — Rérir þú lengi undan Jökli ? — Eg var formaður undir Jökli 8 vertíðir og auk þess margar sem háseti. — Hvenær fóruð þdð í verið? — Við fórum strax og tíð leyfði eftir hátíðir. Stundum vorum við allt upp í viku á leiðinni. Það þætti löng leið á árabátum nú frá vestureyj- um á Breiðafirði út undir Jök- ul. Kröpp kjör undir Jökli. — Hvernig bjugguð þið í verinu ? — Það var búið í búðum og hjá heimafólki. Fátæktin var svo mikil þá að flestir þrengdu að sér eins og þeir gátu til að fá sem flesta vermenn, því þeir greiddu fyrir vistina. — Húsakynnin? — Torfveggir og torfgólf, en loftið úr timbri, því bæirnir voru tveggja hæða, .portbyggð- ir‘ sem kallað var. Það var oft þröngt. Oft urðum við að beita þannig að skera beituna á fjöl á hnjánum inni hjá okk- ur og hafa lóðin til hliðar við okkur. Það vildi til að lóð- irnar voru stuttar þá, eða þrjú til fjögur hundruð (krók- ar). Var það gert til þess að geta náð kastinu fyrr ef veð- ur versnaði. Sem birta og veður lofuðu. — Segðu mér frá venjuleg- um róðri. — Venjulega var róður haf- inn við dægramót svo skíma væri að sjá til miða þegar komið var út. Það var ekki i sætt sjávarföllum, heldur var birtan og útlitið sem réði því hvenær var róið. Vanalegast var að leggja 2-3 köst (lagnir) í róðri. Lá línan aldrei nema klukkustund og var þá byrjað að draga. Síðan var lóðin beitt og lögð aftur. Þegar dag tók að lengja komust köstin stundum upp í 5-6 á dag. Bátar og kjör. — Hvernig voru bátarnir og kjörin ? —- Venjulega stórir sexær- ingar og áttæringar. Það voru venjulega 12 staða skipti ef 12 voru á og þar af 3 hlutir aauðir, þ. e. bátshlutur og 2 veiðarfærahlutir. Þannig höfðu þeir dálítið sem áttu bátinn og veiðarfæri. Stundum gat verið góð þénusta af róðrunum, en stundum aðeins rétt fyrir kostnaði. Fiskurinn var í lágu verði hjá þeim sem keyptu. Ef vel fiskaðist voru vænstu fiskarnir stundum teknir sem gjafafiskar, einn fiskur á mann. Kom það sér einkum vel fyrir þá sem ekki voru sjálfra sín, því þessi fiskur var það eina sem þeir áttu af afianum og gátu notað fyr- ir sjálfa sig. Stundum var að- eins gefið á annað borðið í . einu og hitt borðið næst. Fór það eftir afla. Þeir sem beittu fengu einn fisk fyrir hverja lóð. Það var hart líf, — en. — Voru ekki erfið kjör í þá daga? — Ef maður gat ekki fengið neitt úr sjónum var ekki um aðra björg að ræða fyrir þurrabúðarfólk. En' þá var alltaf fast verð á hlutunum, landauraverð. Riklingsfjórð- - ungurinn (10 pund) kostaði þá t. d. eina krónu og fimmtíu aura. Það var mikið um vöru- skiptaverzlun við bændurna innan úr sveitum, Dölum og víðar, þeir fengu fisk í skipt- um fyrir tólg, vaðmál, smjör og fleira. — Hvort telur þú að hafi verið betra að lifa þá eða nú? —■ Það er margt gott nú og margt slæmt, alveg eins og þá. En þó margt sé betra nú en þá er fólk ekki rólegra með ■ kjör sín nú en fátæklingarnir voru þá. Það var hart líf, og eins og aðeins það hraustasta lifði, — það var ekki verið að halda lífi í öllum smákrökk- um eins og nú er farið að verða. Ágjöf og barningur til- heyrði starfinu. -— Oft hlýtur þú að hafa kornizt í hann krappann á nær 70 ára sjómennskuferli? — Það var ekki neitt til að tala um. Ágjöf og barningur tilheyrði starfinu. Og það voru ekki vitarnir þá eins og nú. Eina sem hægt var að fara eftir var áttaviti. En það voru margir veðurglöggir í þá daga, sumir svo að það var næstum trúað á þá og farið eftir þeim. Ekki fæ ég neitt upp úr Sveini um svaðilfarir, en þó vísar hann mér í bókina Breið- firzkir sjómenn, eftir Jens Hermannsson. Þar er m. a. sagt frá einni ferð Sveins í verið. Urðu tveir bátar sam- Framhald á 8. síðu.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.