Þjóðviljinn - 15.11.1956, Blaðsíða 7

Vinur minn Pétur Hoffmann
Salómonsson hefur sagt
mér að hann megi aldrei sjá
logn, þá fari sig strax að
langa á sjó. En hvað ég skil
hann vel. Við Pétur erum líka
sammála um að fátt sé eins
fallegt og að sjá fiska vaka
í logni. Eg ímynda mér að
það hafi svipuð áhrif á okkur
eins og það hefur á músikk-
alskt fólk að heyra tónverk
eftir Dehussy leikið á píanó.
Nú hef ég lesið í Tímanum að
yfirvöld Reykjavíkur séu far-
in að aka möl og grjóti út í
Selsvör og verði bráðum bú-
in að fylla hana upp. Þá fær
Pétur aldrei framar að sjá
smáfiskinn vaka þar i vör-
inni þegar hann kemur út úr
litla húsinu sínu á morgnana.
Þar er nú lokið þeim debussy-
hljómleikum sem verið hafa
gleði Péturs í mörg ár, og
gleði annarra reykvískra sjó-
manna á undan honum í
margar aldir. En músikk lífs-
ins heldur áfram þó að eitt
hljóðfæri þagni. Mér varð
hugsað til Péturs í morgun
þegar ég sat við gluggann
minn og horfði á ufsaseiðin
vaka í logninu rétt fyrir
framan fjöruna. Eg á heima
mjög nærri sjónum. í sumar
kom stundum síldarhnýfill og
blés fyrir utan gluggann
minn. Eg óskaði þess að Pét-
ur væri kominn hingað aust-
ur til að njóta þess með mér
að horfa á ufsaseiðin vaka í
logninu. Því að þessi gleði er
eins og músikkalskt fólk seg-
ir um gleðina af klassískri
tónlist: hún verður miklu
meiri ef einhver er hjá manni
sem líka kann að meta það
verk sem verið er að flytja.
Þessvegna gekk ég út.
Þegar ég kom út sá ég
hann Gretar nágranna minn.
Gretar er fimm ára gamall og
nýtur mikillar virðingar með-
al jafnaldra sinna hér inni í
bænum, því að hann hefur átt
heima á Skagaströnd. Hann
er að jafnaði brosleitur og
það er mjög hressandi að
horfa í augun á honum, en
stundum verður hann alvar-
legur og fær í augun það sem
skáldlegir höfundar mundu
kalla „fjarræna dul“, og þá
safnast krakkarnir í kringum
hann. Þá er hann að segja
þeim frá Skagaströnd. Eg er
nákunnugur einni af leik-
systrum Gretars, og eitt
‘kvöldið er við vorum í landa-
fræðileik og ég hafði sagt
henni frá ýmsum merkum
stöðum úti í heimi og spurt
hvort hún vildi heldur fara
til Ameríku, Frakklands,
Rússlands, Ástralíu, Afríku
eða Kína, þá sagðist hún vilja
fara til Skagastrandar. í
hugum krakkanna hér inni í
bænum er Skagaströnd nefni-
lega orðin það sama og París
er í hagum betra fólks fyrir
sunnan. Svo þið getið ímynd-
að ykkur hvort Gretar hefur
ekki sæmilega góðan hæfileika
til að segja frá. Nú var hann
á leið út á bryggjuna hans
Jakobs Jakobssonar. Sú
bryggja er frá þeim tímum
Fimmtudagur 15. nóvember 1956 — ÞJÓÐVILJINN
þegar bryggjur voru afskap-
lega margar hér á Norðfirði
og stóðu út í sjóinn með
stuttu millibili eftir endi-
langri ströndinni utan frá
Eyri og inn undir Nausta-
hvarnm, en það er um tveggja
kílómetra leið. Þetta var
vegna þess að þá sá hver út-
gerðarmaður sjálfur um verk-
un á afla sínum og hver bát-
ur hafði sina sérstöku að-
stcðu, sína sérstöku bryggju
með beituskúr og saltfisk-
geymslu. En tímarnir breytt-
ust og það voru smíðaðar
nokkrar stórar bryggjur, og
bátamir fóm að nota þær
sameiginlega, og verkun afl-
ans varð líka sameiginleg, en
gömlu bryggjunum var ekki
haldið við, og þær fúnuðu og
trjámaðkurinn smaug inn í
staurana, og síðan komu hörð
veður sem bmtu gömlu
bryggjurnar niður smátt og
smátt eða tóku þær stundum
með sér í heilu lagi út á fjörð.
Bryggjan hans Jakobs er hin
eina af þessum gömlu bryggj-
um sem enn stendur nokkum-
komu þau hægt undir yfir-
borðið aftur.
Einu sinni komu þau upp
þrjú í röð á sama stað og
skutust svo hvert á eftir öðm
niður í botn og lögðust þar
þétt saman milli tveggja
steina eins og strákar sem
fela sig til að geta í næði
notið ánægjunnar af dálítið
áhættusömu prakkarastriki
sem þeir hafa ráðizt í sam-
eiginlega. Þá leit Gretar bros-
andi á mig til að sjá hvort
ég hefði tekið eftir þessu, og
ég hafði tekið eftir þessu, og
við litum brosandi hvor á
annan. í annað skipti virtist
eitt seiðið hafa gleypt loft í
ógáti um leið og það vakti,
því að það snerist við og
synti nokkra sentímetra öfugt
í yfirborðinu áður en það
skauzt niður, og þá klúkkaði
hláturinn í. Gretari og hann
leit enn á mig til að sjá hvort
ég hefði líka tekið eftir þessu,
og ég hafði líka tekið eftir
þessu, og hláturinn klúkkaði í
okkur báðum.
Svona héldu ufsaseiðin á-
„Já,“ sagði ég.
„Sá er stór“, sagði Gretar.
„Já,“ sagði ég.
„Alveg svaka golli,“ sagði
Gretar.
„Já,“ sagði ég. „Alveg
svaka golli.“
„Og sérðu kallinn?" sagði
Gretar. „Nei maður, sérðu
kallinn! Það er eins og hann
sé að tala við massadónann."
„Já,“ sagði ég. „Hann er að
halda ræðu.“
Eg sá það á fyrirsögn í
blaðinu að myndin af Bjarna
var birt þarna í tilefni merkra
ummæla sem hann hafði við-
haft á Alþingi íslendinga.
„Ættum við að reyna að
veiða massadónann ?“ sagði
Gretar.
„Nei,“ sagði ég. „Við skul-
um ekki tmfla hann.“
JÖNAS ÁRNASON:
Veturnóttiifcgrruv
veginn óbrotin. Gretar gekk
hálfa leið út á bryggjuna og
stanzaði þar og fór að horfa
á ufsaseiðin vaka í logninu,
en frammi á bryggjuhausn-
um hafði Jakob reist upp há-
an rammbúkka og var þar
við vinnu sína ásamt öðmm
manni. Eg gekk út á bryggj-
una til Gretars og fór að

horfa á ufsaseiðin vaka í
logninu með honum.
Það var ekki gott að skilja
hversvegna ufsaseiðin voru
alltaf að vaka. í yfirborðinu
var ekki sýnilegt neitt æti
sem þau gætu verið að sækj-
ast eftir. Yfirborðið var al-
veg hreint og sjórinn alveg
tær niður í botn. Samt vora
ufsaseiðin alltaf að vaka.
Kannski gerðu þau það bara
af því veðrið var svo gott.
Kannski vegna þess að þau
vissu við Gretar vorum að
horfa á þau. Þau vora mjög
lítil, varla meira en 3-4 þuml-
ungar á lengd. Þau komu hægt
undir yfirborðið og hreyfðu
varla sporðinn og döml-
uðu aðeins með eyruggunum.
Svo þegar hausinn á þeim
nam við yfirborðið, tóku
þau snöggt viðbragð og slettu
stundum sporðinum uppúr um
leið og þau þutu aftur niður
í botn. Þau- lágu kyrr við
botninn fáein augnablik eins
og þau væra að rifja upp
fyrir sér hvað þetta hefði
allt verið spennandi. Síðan
fram að vaka, og í hvert sinn
rofnaði sléttur flötur yfir-
borðsins og mynduðust hring-
ir úr litlum gárum, og hring-
irnir stækkuðu og stækkuðu
og rákust hver á annan og
gengu hver inn í annan, eins
og hringirnir í ólympíumerk-
inu, og stækkuðu og stækk-
uðu og gengu hver út úr öðr-
um og hurfu, og það mynd-
uðust nýir hringir í staðinn.
Morgunsólin skein af heiðum
himni, og gárurnar sem ufsa-
seiðin gerðu í yfirborðið brutu
geisla hennar og þeir hlupu
titrandi yfir blágrátt grjótið
í botninum. Þeir hlupu líka
yfir eitt eintak af ísafold og
Verði sem lá í botninum, og
yfir stóran marhnút sem lá
með hausinn á þessu eintaki
af ísafold og Verði. Marhnút-
urinn var dökkgrænn með
gular skellur og virtist vera
að skoða mynd af Bjarna
Benediktssyni, fyrrverandi ut-
anríkis-, dóms- og mennta-
málaráðherra, sem blasti við
á blaðinu beint fyrir framan
hausinn á honum. Þetta var
forsíðan á blaðinu og efri
hluti hennar hafði lagzt upp
með allstórum hnullungi,
þannig að myndin af Bjarna
sneri á móti marhnútnum og
endurgalt augnatillit hans. En
gárurnar í yfirborðinu brutu
einnig þá ljósgeisla sem end-
urköstuðust frá botninum, og
þessvegna var Bjarni alltaf
að breyta um svip, stundum
var hann alvarlegur, stundum
liýr og glaðlegur, stundum
sorglegur, og bærði varirnar í
sífellu. Þetta var mjög ein-
kennilegt. Þetta var svo skrít-
ið að ég hætti að horfa á
ufsaseiðin, en fór í staðinn að
horfa á Bjama og marhnút-
inn. Gretar hafði líka tekið
eftir þessu.
„Sérðu massadónann þarna?
sagði hann.
Og ég fór aftur að horfa á
ufsaseiðin vaka í logninu. En
Gretar hélt áfram að horfa
á marhnútinn, þar sem hann
lá þarna með hausinn á Isa-
fold og Verði, og á Bjarna
Benediktsson, og virtist hafa
misst áhugann á að horfa á
ufsaseiðin vaka í logninu.
„Eg hef aldrei séð svona
stóran massadóna," sagði
Gretar. „Hefurðu nokkurn-
tíma séð svona stóran massa-
dóna?“
„Eg held bara ekki,“ sagði
ég. „Eg held ég hafi bara
aldrei séð svona stóran
massadóna."
„Alveg svaka golli,“ sagði
Gretar. Og síðan eftir nokkra
þögn:
„Jú, við verðum að reyna
að veiða hann.“
„Til hvers ?“
„Hann er svo stór.“

„Já, en við getum ekkert
gert við hann. Til hvers eig-
um við þá að vera að veiða
hann?“
„Hann er svo stór,“ sagði
Gretar og sneri sér frá mér
og gekk af stað upp bryggj-
una.
„Hvert ertu að fara?“
„Sækja færi.“
„Eg verð ekki með í að
veiða massadónann," sagði
ég-
„Jæja þá,“ sagði Gretar án
þess að líta við. „Þú ræður
því.“
Hann gekk upp af bryggj-
unni og síðan inn fjöruna og
ég sá að hann beygði sig
öðru hverju og tók upp linu-
tauma sem hann fann innan
um annað drasl í fjörunni og
hnýtti taumana saman. Eg
sá það á því hvað sjórinn
náði langt upp í fjöruna að
nú var háflóð. Þvínæst horfði
ég aftur nokkra stund á ufsa-
seiðin vaka í logninu, en fór
svo að horfa á Jakob og fé-
laga hans þar sem þeir voru
við vinnu sína frammi á
bryggjuhausnum. Jakob hafði
útvegað sér gildan rekaviðar-
staur og höggvið annan end-
ann á honum í odd og ætlaði
að • styrkja með honum
fcryggjuna. Félagi hans var
að hjálpa honum til að koma
staurnum fyrir undir hamr-
inum í rammbúkkanum. Þeir
settu ydda endann í sjóinn,
og Jakob hafði neglt þunnar
járnplötur utan um neðri
helming staursins til að verja
hann fyrir trjámaðkinum.
Plöturnar mundu fljótlega
ryðga, og það yrði gott, þvi
að trjámaðkurinn getur ekki
þolað ryð úr jámi. Fram á
bryggjuna lágu brautarteinar
sem Jakob hafði keypt af
Norðmönnum þegar þeir
höfðu lagt niður hvalstassjón
sína í Hellisfirði í heims-
styrjöldinni fyrri. Á teinunum
stóð lítill tralli með trépalli,
og Jakob hafði súrrað trall-
ann fastan við teinana og
neglt á pallinn litla hand-
vindu, og frá vindunni lá upp-
halari úr stálvír upp í hjólið
efst í rammbúkkanum og frá
hjólinu niður í hamarinn.
Kerran með vindunni var um
fimm metram ofan á bryggj-
unni en rammbúkkinn, rétt
þar hjá sem ég stóð, og þeg-
ar þeir voru búnir að koma
staurnum fyrir þannig að
hann stóð lóðrétt niður í sjó-
inn beint undir hamrinum
með flata endann upp, kom
Jakob og fór að snúa vind-
unni.
„Það eru blíðurnar þessa
dagana,“ sagði ég.
„Já,“ sagði Jakob. „Þetta
köllum við gömlu mennirnir
veturnóttakyrrur.“
Þungur hamarinn i ramm-
búkkanum hófst hærra og
hærra eftir því sem Jakób
sneri vindunni fleiri hringi.
„Þetta er ekki lítið mann-
virki sem þú hefur smíðað
þarna,“ sagði ég.
„Læt ég það vera,“ sagði
Jakob. „En mér finnst óvið-
kunnanlegt að h'alda bryggj-
unni ekki við. Þetta er orðin
gömul bryggja. Það eru bráð-
um fjörutíu ár síðan ég
byggði. hana.“
„Ætlarðu að setja í hana
marga nýja staura?“
„Nei,“ sagði Jakob. „Það
verður held ég nóg að setja
í hana þennan eina.“
„Það er mikil fyrirhöfn úb
af einum staur,“ sagði ég.
„Áreiðanlega mundi svona
rammbúkki ekki hafa kostað
minna en tvö þúsund krónur
ef þú hefðir látið smíða hann
fyrir þig. Það er dýr staur
í gamla bryggju sem menn
eru hættir að nota.“
„Eg hafði mikið gagn af
þessari bryggju hér áður
fyrr,“ sagði Jakob.
Nú var hamarinn farinn að
nálgast hjólið efst í ramm-
búkkanum, og Gretar kom
fram á bryggjuna með færið:
sjö eða átta línutaurr.a hnytta
saman og línukrók á endan-
Framhald á 10. síðu