Þjóðviljinn - 30.01.1958, Blaðsíða 7

Finuntudagur 30. janúar 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7

Það er orðinn siður hér á
land að biðja afsökunar, ef
menn langar að segja frá
ferðum sinum. 33g bið engrar
slíkrar afsökunar. Mér finnst
ferðasögur skemmtilegustu
bókmenntir og sjaldan svo illa
sagðar, að ekki sé nokkurn
fróðleik af þeim að hafa. Is-
lendingum er þá illa brugðið,
ef þá langar ekki lengur að
hlusta á sögur af fjarlægum
löndum og framandi þjóðum.
Við erum eyþjóð og komum því
lítið í beina snertingu við aðrar
þjóðir, því langt er til næstu
landamæra. En við eigum
ekki öll heimangengt, og þess-
vegna ekki nema eðlilegt, að
við viljum fræðast eitthvað
um umheiminn.
! Ég vil taka það fram i upp-
hafi, að ég veit ekkert um
stjómmálaviðhorf eða fjár-
hagsástand í alþýðulýðveld-
iriu Rúmeníu. Ég er hvorki
stjómmálamaður né hagfræð-
ingur, og leiði því hvort
tveggja hjá mér. Mér var
boðið að heimsækja landið af
menningarstofnun þess, bæði
til að. kynna íslenzka list að
nokkru með sýningu, fyrir-
lestri og blaðagreinum, og til
að kynnast menningu lands-
ins og listum. Ætlunin riieð
erindum þessum er að segja
frá nokkru af því, sem augað
sá, eyrað heyrði og hugur
nam.
Rúmenía er 300.000 ferkíló-
metrar að stærð, íbúatalan er
17 milljónir. í höfuðborginni,
Búkarest, búa um tvær millj-
ónir manna. Aðrar borgir eru
ekki mjög stórar, enda hefur
landið frá örófi alda verið
bændaland. Það liggur að
Svartahafinu, en Dóná renn-
ur í bugðu meðfram landa-
mærum þess að vestan og
sunnan og skilur það þannig
frá Búlgaríu að sunnan og
i Júgóslavíu að vestan. Önnur
lönd sem að því liggja eru
Ungverjaland, Tékkóslóvakía,
PóIIaml og Rússland, eða öllu
heldur Okraína.
Rúmenar rekja sögu ríkis
síns aftur til þess tíma, er
; Rómverjar herjuðu á lands-
svæði þessi og T'gðu þau und-
ir veldi sitt árið 106. íbúar
þessara héraða, sem þá hétu
Dakar, voru margir hverjir
teknir til fanga og fluttir sem
ánauðugir þrælar til Rómar,
þar sem þeir bj’ggðu mörg af
stórhýsum keisaranna og
minnísmerkjum. Þegar fram í
sótti blönduðust rómversku
hermennirnir íbúum landsins,
og þegar Rómaveldi leið und-
ir lok á 5. öld, urðu þeir inn-
lyksa í landinu og mynduðu
þannig kjama þeirrar þjóðar,
er nú byggir það. Mál þeirra
varð alls ráðandi og er enn
1 talið eitt af rómönsku eða
latnesku málunum. En Rúm-
enar vom eins og eyja í hafi
slavneskra þjóða, svo að segja
á alla vegu, og það fór ekki
hjá því, að þeir yrðu fyrir
menningarlegum og listrænum
áhrifum frá nágrönnum sín-
um. Þetta hafði einnig áhrif
á mál þeirra, svo að talið er
að það sé blandað slavnesk-
um tungum að einum þriðja.
Samt em þeir enn svipað-
astir ítölum að skapferli, örir
í lund bæði til gleði og sorg-
ar, reiði og fagnaðar, en
elskulegt fólk og ákaflega
gestrisið.
Síðar mynduðust þarna þrjú
konungsríki, sem Rúmenía nú-
tímans samanstendur af.
Moldavía er þeirra elzt,
stofnsett 1244, en Rúmenía á
fjórtándu öld. Transylvanía
er þriðja ríkið, en komst síð-
ar undir yfirráð keisaradæm-
is Austurríkis og Ungverja-
lands. En þegar Tyrkir brut-
ust inn í suð-austur Evrópu,
urðu Moldavía og Rúmenía
skattlönd þeirra og ríktu
Tyrkir þar um langan aldur.
Konungar þessara ríkja
Magnús á. Árnason
reyndu hvað eftir annað að
sameina þau gegn Tyrkjum,
en það var ekki fyrr en 1859
að það tókst og er 24. jan-
úar mikill þjóðhátíðardagur
þar í landi til minningar um
þann atburð. 1877 hófu þeir
stríð fyrir sjálfstæði sínu og
ráku Tyrki af höndum sér
með tilstyi'k Rússa.
Eftir sameininguna völdu
þessi ríki sér prins af þýzku
Hoenzollem-ættinni til lcon-
ungs, er nefndist Carol I.
Prins þéssi var svo bláfátéek-
ur, að sagt er að liann hafi
komið í bættum fötum til
Ríkisprentsmiðjan í Búkarest.
landsins. Hann ríkti lengi og
reyndist hinn mesti harðstjóri,
undirokaði og skattpíndi
landslýðinn, en auðgaðist
sjálfur stóram og byggði' sér
glæsilegar hallir og meðal
annars þrjá fáránlega kastala
uppi í Kaspíafjöllum, sem ég
riiun síðar segja frá. Þegar
Carol I. hélt hátíðlegt 40.
stjómarafmæli sitt 1906, barst
hann svo mikið á, að lands-
lýðnum blöskraði, og bændur,
sem orðið höfðu fyrir áhrifum
af byltingunni í Rússlandi
1905, hófu hina víðtækustu
stjórnarbyltingu, sem reynd
hafði verið fram til þessa.
Frjálslyndir og íhaldsmenn á
þingi, sem aldrei hiöfðu á sátts
höfði setið, sameinuðust nú
og létu heill þjóðarinnar sitja
í fyrirrúmi, en ekkert stoðaði.
Konungur barði niður bylting-
una með harðri hendi, fjöldi
bænda var handtekinn og skot-
inn og heil þorp' jöfnuð við
jörðu.
Ef rétt er munað, þá sam-
einaðist Transylvanía ekki
Rúmeníu fyrr en austurríska
keisaradæmið liðaðist í sund-
ur upp úr fyrri heimsstyrjöld-
inni, og landamæri landsins
urðu svipuð og þau eru nú.
Saga Carols II., valdataka
fasistanna með Antonescu í
broddi fylkingar og hvernig
þeir börðust með Þjóðverjum
í byrjun síðarí heimsstyrjald-
arinnar og hvernig verkamenn
snerust á móti þeim og börð-
ust síðan við hlið bandamanna
— er svo ný. að hún er öllum
í fersku minni. Strax eftir
stríðið, eða 1945, fengu
bændur, sem verið höfðu á-
nauðugir landsetar um alda-
raðir, jarðir sínar til eignar,
sem breytt hefur afstöðu
þeirra stórum og, að ég vona,
bætt hag þeirra. Alþýðulýð-
veldið var stofnsett 1947.
Rúmenía samanstendur af
þremur fyrrverandi konungs-
ríkjum eins og áður er sagt,
sem öll eru byggð sömu þjóð
með sömu tungu og svo lít-
ill munur þar á, að það er
vart meira en framburðar-
mismunurinn á norðlenzku og
sunnlenzku hér á landi. En
auk þe'rra eru ýmis þjóðar-
brot í landinu, svo sem Ung-
verjar, Þjóðverjar (Saxar),
Serbar og Ukraínumenn, og
svo Cyðingar, Tyrkir, Tartar-
ar og Sígúanar.
Rúmenía er ákaflega auð-
ugt land að náttúragæðum,
svo að segja má að þeir þurfi
ekkert til annarra að sækja.
Stcriðja er þar á byrjunar-
stigi, en fái friður að hald-
ast, eins og allir vona, þá er
enginn vafi á þvi, að Rúmen-
ía verður í framtíðinni eitt
auðugasta land í Austur-Ev-:
rópu. Qlia hefur lengi verið
unnin þar úr jörðu, en á
seinni árum hafa margar
nýjar lindir verið opnaðar og
talið er að olía sé allsstaðar
í landinu. Auk olíunnar hafa
þeir náttúrlegt gas, kol,. járn,
gull, silfur, kopar og úran-
íum, sem nú er mest eftirsótt
allra jarðefna vegna kjarn-
okunnar; marmara, sement,
saltnámur, timbur og vatns-
orku; og svo gnægð fiskjar úr
Svartahafinu og Dóná.
★
Nokkru áður en ég fór frá
Rúmeníu, fór ég í þriggja
daga ferð til smábæjar, er
heitir Olt og er í 300 kíló-
metra fjarlægð frá höfuðborg-
inni. Við fórum í bíl frá
Menningarstofnuninni, en auk
túlks míris voru tveir arkí-
tektar, búlgarskur og rúm-
enskur, með í ferðinni, Bær-
inn liggur í dal, sem heitir
einnig Olt, og áin sem renn-
ur eftir dalnum ber sama
nafn. Á þessari löngu leið
kynntist maður landi og þjóð
ef til vill betur en á margan
annan hátt og skal ég því
lýsa lienni nokkuð.
I öllum þeiiri héruðum, sem
við fórum um, virtist maís
aðallega vera ræktaður, enda
er hann aðalfæða almennings
um land allt og borðaður svo
að segja með hverri máltíð.
Þeir gera úr honum þykkan
jafning, sem er mjög bragð-
góður og sjálfsagt holl fæða.
Nú eru tilraunir gerðar með
nýjar ræktunaraðferðir og
fleiri tegundir. Þegar fram í
sækir munu þeir. þurfa mikið
af tilbúnum áburði og væri
athugaridi fyrir okkur að
tryggja okkur þar markað,
þegar yið höfum nóg af þeirri
vöru til útflutnings.
Við vorum þarna á ferð á.
laugardegi og var það mark-
aðsdagur og umferð því mik-
ií, Ekki voru bílarnir samt til
trafala, því við mættum aðeins
einum fólksbil á allri þessan
leið, þ.e.a.s. á vegum úti.
Aftur á móti var mikið um
stóra flutningabíla, en aðal-
umferðin voru vagnar af öll-
um mögulegum gerðum,
dregnir ýmist af hestum, ux-
um,- irsnum eða múlösnum.
Það vildi stundum verða taf-
samt að komast í gegnum
alla þessa þvögu, en bílstjór-
inn okkar, sem var fyrrver-
andi sveitamaður, sendi þeim
óþvegnar kveðjur, ef lionum
fannst þeir flækjast fyrir.
Fyrst þegar út úr borginni
er komið og á löngum ltöfl-
um á allri leiðinni eru sveita-
bæirnir í röð hver við ann-
an beggja vegna vegarins, með
ávaxtagörðum kringum húsin,
og síðan peningshúsin og akr-
arnir á bak vjð. Sum sveita-
býlin eru ótrúlega lítil, varla
meira en ein stofa og eld-
hús.
Þegar lengra út í sveitina
kemur og umferðin fer að
liðkast, tekur ekki betra við,
því þar ægir saman öllum
húsdýrum veraldar og það úti
á þjóðbrautinni sjálfri: gæsir,
endur, hænsni, uxar, kýr,
asnar, svín og stórar sauð-
fjárhjarðir, kettir og liundar
— auk urmuls af börnum.
Gæsunum þótti sér mj"g mis-
boðið, görguðu ákaflega og
sendu okkur tóninn um leið
og við þutum framhjá. Mér
var mikil raun að því að sjá
veslings sveitahundana, þeir
voru svo skinhoraðir að auð-
séð var að þeim var aldrei
gefið, en urðu að draga fram
lífið á því, sem þeir gátu
snapað sér sjálfir. Ef til vill
hafa þetta verið flækings-
hundar, en þeir voru svo dauf-
ir í dálkinn, að þeir höfðu
ekki einu sinni sinnu á að
gelta að bílunum. Það þættu
nú ekki hundar með hundum
hér á landi. Bílstjóranum virt-
ist standa hjartanlega á sama,
þó hann æki yfir eina eða
tvær hænur, svo ég var stöð-
ugt á nálum, og á heimleið-
inni ck hann yfir hund og
drap hann samstundis. Ves-
Framhald á 10. síðu.
Magnús Á. Árnason:
Frá Rúmeníu

Kirkja frá 14. öld.
* -