Þjóðviljinn - 29.03.1958, Blaðsíða 7

<
Laagardagur 2&: marz 193S .— ÞJ.ÓÐVILJINN — (7.
TAFLA V
Þyngd útflutnings 1935—1956
Haraldur Jóhann sson, hagfræðin|u
1000 Hlut-
Ár kg. iall
1935 117.127 100
1936 134.403 114.3
1937 148.657 127.9
1938 158.689 135.6
1939 150.474 128.5
1940 186.317 159.1
1941 204.410 174.5
1942 203.373 173.6
1943 209.940 179.2
1944 234.972 200.6
1945 199.985 170.7
1946 174.884 149.3
1947 171.606 146.5
1948 262.676 242.3
1949 211.910 180.9
1950 148.914 127.1
1951 217.264 185.5
1952 181.720 155.1
1953 169.419 144.6
1954 199.550 170.4
1R55 198.718 169.7
1956 241.179 205.9
HEIMILD: Hagstofa fslands.
TAFLA VI
Vörumasmsvísitala útflutnings
Vísit. Árlegar
magns breyt-
útfl. ingar
Ár 1935:100 í %
1935 100
1937 107 + 7
1938 112 + 5
1939 119 + 6
1940 111 7
1941 127 + 14
1942 127 0
1943 177 + 39
1944 188' + 6
1945 194 + 3
1946 187 -i- 4
1947 172 + 8
1948 228 + 33
1949 180 -i- 21
1950 173 + 4
1951 246 + 42
1952 209 + 15
1953 237 + 13
1954 284 + 20
1955 280 + 1
1956 339 -i- 21
HEIMILD: Hagstofa íslands.
TAFLA X
r:
v,‘ . J .. ’. í - . ...' ' 5' .*
t ■ ■> ; : /! : 1 v : ■
.. • X ■ '■í'.'t'v örik-;
Vörumagn
III.
Vísitala verðlags útflutnings
1918 — 1938
u £ 3^1 >■ > .5 Árlegar reyt- u £ 3i *■■
1918 247
1919 333 + 35
1920 258 + 23
1921 203 21
1922 188 + 7
1923 176 + 6
1924 249 + 41
1925 226 -7- 9
1926 164 -7- 27
1927 132 -f- 20
1928 182 + 38
1929 164 -r- 10
1930 143 + 13
1931 99 -I- 31
1932 93 + 6
1933 102 + 10
1934 109 + 7
1935 122 + 12
1936 119 + 2
1937 134 + 13
1938 125 7
Meðaltal 17
Hagstofa Islands hefur um
allmörg ár birt tölur um
þvngd útflutningsins. Yfiriit
yfir tölur þessar fyrir árin
1935—1956 er svnt i töflu V,
en samkvæmt því hefur þyngd
útflutningsins vaxið um 106%
ár þessi.
Yfirlit yfir þyngd útflutnr
ingsins segir aðeins hálfa sög-
una um v* *xt hans. Óunnin
vara er þvngri en unnin vara.
Þyngdart.ölur taka þannig
ekki tillit til verkunarstigs
varanna. Hagstofa íslands
hefur af þeim sökum sam-
ið magnvísitölu útflutningsins.
Verðmæti varanna ekki síður
en þvngd þeirra ræður um
niðurstöðutölur hennar. Magnr
vísitala þessi er sýnd í tKflu
VT. En magn útflutningsins,
áætlað á þennan hátt, hefur
vaxið um 239% þessi ár, ríf-
lega tvöfalt meira en þvngd
hans. Verkunarstig útflutn-
ingsins hefur þanníg hækkað
verulega isíðustu tvo áratugi.
Útflutningsmagnið hefúr
vax’ð 12 þessara ára, eitt ár
staðið í stað og siö ár deg-
izt saman samkvæmt ma.gn-
vísitölu útflutningsins. Þess
ber þó að gæta, að fiskiskipa-
stóllinn hefur aukizt þetta
árabil og útflutningur búvara
hefur farið vaxandi frá 1953.
Vaxta.rá.rin eru af þessum sök-
um fleiri en samdráttarárin
og vaxtartölumar stærri en
samdráttartölurnar.
Magnvísitala útflutnings
miðast að sjálfsögðu við heild-
arútflutning. Fátt verður
þess vegna af henni rá.ðið um
áhrif brevttra aflabragða á
hag einstakra fiskiskipa. Yfir-
lit yfir meðalafla línubáta í
þremur verstöðvum við Faxa-
flóa undanfarin 10—12 ár er
þes's vegna sýnt í töflu VII.
Meðaafli línubáta hefur að
jafnaði brevtzt á ári um 18%
á Akranesi, 11% í Keflavík
og 20% í Sandgerði sam-
kvæmt yfirliti þessu. Meðal-
afli lokaár töflunnar er í öll-
um þessum þúemur verstöðv-
um minni heldur en upnhafs-
ár hennar, svo að kveð’ð hef-
ur meira að samdrætti en
aukningu. Tvívegis hafa farið
saman ár, sem meðalafli hef-
ur minnkað. árin 1950—1951
og 1956—1957. í samanburði
við meðalafla 1955 nam sam-
drátturinn 1957 á Akranesi
52%, í ' KefJavík 43% og í
Sandgerði 42%.' Aflabrestur
þessi hefur jafngilt því. áð tekj
ur útvegsmanna i verst"ðvum
þessum hafi rýrnað 42%-52%
Útvegsmenn 'eignast varla í
bráð svo digra sjóði. að þeir
geti staðið jafn réttir eftir
slíkar búsifjar.
nauðsyn beri til að hækka er-
lendan gjaldeyri í verði eða
greiða útflutningsuppbætur til
áð forða sjávarútveginn gjald-
þroti.
Erlent söluverð
Úm söluverð íslenzkra áf-
úrða á erlendum markaði er
vísitala verðlags útflutnihgs
Síðari hluti
góð heimild. Verðvisitala þessi
er sýnd fyrir árin 1918—
1938 og 1946—1956 í töflum
IX óg X. Samanburður tafl-
anna ber með sér, að verðlag
útflutningsins hefur verið ó-
venjulega stöðugt eftir lok
annarrar heimsstyrjaldarinn-
ar. Árlegar breytingar á verð-
lagi útflutnings námu að með-
altali um 18% árin 1918—
1938, en um 6% árin 1945—
1956, ef árið 1950 er undan-
skilið. Og árin 1952—1956
hefur verðlag útflutnings ver-
ið stöðugra en nokkur önnur
fimm ár frá 1914. Góður efna-
hagur Bandaríkjanna og Vest-
ur-Evrópu og vöruskiptin við
Austur-Evrópu munu aðallega
valda þessu stoðuga verðlagi.
Ef ekki kemur til langvinns
aftúrkipps í atvinnulífi Banda-
ríkjanna og Vestur-Evrópu og
viðskipti í austurveg haldast
eins mikil og þau hafa verið
að undánfömu, virðist ósenni-
legt, að breytingar á verðlagi
útflutnings verði svo miklar
að breyta þurfi gengisskrán-
ingu eða grípa til greiðslna
útflntningsuppbóta af vðldum
þeira.
ings hreyfist í sömu átt og
verðlag innflutnings og að
svipuðu marlti, hafa breyting-
ar á verðlagi útflutnings
miklu minni áhrif en ella. En
éf vérðlag útflutnings hreyf-
ist. í gagnstæða átt við verð-
lag a innflutnings magnast á-
hrif breytinga þeirra, eins og
vikið hefur verið að. Við-
skiptakjörin ráða þannig all-
miklu um afkomu útvegsins.
Arlegar breytingar við-
skiptakjara hafa frá lokum
2. heimsstyrjáldarinnar verið
um 6%, en mestar árlegar
breytingar, tvívegis, 11% eins
og séð verður af töflu VIII.
Árlegar breytingar eru samt
ekki einhlítur mælikvarði á
breytingar viðskíptakjaranna.
Breytingar þeirá í sömú átt
vara ofta.st í nokkúr ár sam-
fleytt. Viðskiþtakjörin versn-
uðu þannig um 31% frá 1946
til 1951 og böttlúðu um 15%
frá 1952 til 1955.
Bréytingar á viðskiptakjör-
um og vörumagni mynda verð-
gildi útflutningsins. Fyrir
nokkm vár rætt. hér í blaðinu
um verðgildi útfíutnings 1914-
1956, svo að um það verðui
ekki fjölyrt nú.
Breytingar vlðsldptakjara.
Verðlag innfluttra vara er
talið mvnda almennt verðlag
að minnsta kosti einum þriðja
hlnta. Verðlag innflutnings
hefur þannig óbeinlínis áhrif
á kaupgjald, þar sem uppbæt-
ur eru greiddar á laun sam-
kvæmt vísitölu vegna verð-
hækkana. Ef verðlag útflutn-
Sameinuð áhrif breytinga
meðalafla og viðskiptakjara á
hag línubáta á vetrarvertið
eru sýnd í töflu XTV. (Miðað
er við Akranes, þar sem sam-
bærilegar skýrslur um meðal-
áfla fyrir þá verstöð ná tveim-
ur árum íengrá aftur en fvrir
aðrar. Árlegar breytingar
voru að jafnáði um 22% ár-
in 1914—1956. Sex ár jókst
verðgildi afíans og sex ár
rýrnaði verðgildi hans. .Tafn-
an háfa farið saman tvö ár
éða fleiri sem brevtingamar
hafa stefnt T somu átt. Áhrif
sveiflnanna á verðgildi aflans
hafa þess vegna verið gífur-
lega mikil.
Sameinuð áhrif breytinga á
aflabrögðum og viðskiptakjör-
um geta þannig valdið svo
miklum sveiflum i verðgildi
aflans að greiða þurfi útflutn-
ingsuppbætur eða breyta
gengisskráhihgunni.
Gengið
Kostnaðarliðum útve^sins
og báðum tekjuþáttum hans,
7,-, hafa IUI
verið gerð nokkur skil. Af
at.hugunum þessum virðiát
mega draga nókkrar ályktan-
ir.
Þessir kostnaðarlið’r og
tekiuþættir sýnast vera all-
stöðugir:
1. Innflutningskostnaður.
2. Fjármagnskost.naður.
3. Erlent söluvérð. (Sjá þó.
fyrirvara).
Brevtilegir eru:
1. Kaupgjaldskostnaður.
2. Aflamagn.
Fast gengi mun þannig þá
aðeins geta búið sjávarútvegn-
um varanlegan rekstrargmnd-
völl, að útgjöld hans, eða áð
minnsta kosti stærsti liður
þeirra, kaupgjald, brevtist í
hlutfalli við tekjur ííans.
IV.
1 bátaútveginum em. hluta-
skipti form launagreiðslná, ef
hlutur er ékki lægri én til-
skilið lágmark. Lágmarkslaun
þessi eru kölluð kauptrygging.
Á kauptrygginsmna erú
greiddar uppbætur sem á ann-
áð kaunjald samkvæmt verð-
lagsvisitölu. Þegar verðlag
hækkar ár frá ári eins og að
undanförnu, verður greidd
kauptrygging hærri en meðal-
hlutur fáeinum árum eftir
sérhverja gengisbrerfingu.
Um það munu varla vera
skiptar skoðanir, að hvorki
TAFLA vm
Samdráttur meðalafla 1450 1SI
1951 oa 1956 til 1957
væri æskilegt né gerlegt að
fella niður kauptryggingu á
fiskiflotanum, har sem áðrar
starfsstéttir hljóta uopbætur
á laun í samræmi við verð-
brevtingar (að meira eða
minna. leyti). Til að gera
hlutaskipti eina form launa-
greiðslpa á fiskiflotanum,
þyrfti sennilega að taka upp
Framhald á 10. síðu
Tafla Vn
'Meðaltal á línubát (yfir 30 rúmlestir) í nokkrum verstöðtvum.
Meðalafli fiskiskipa getur
þannig dregizt svo saman, að
* Eins og tekið var fram í
upphafi greinarinnar, er jafn-
an miðað við, þegar hver þétt-
ur eða liður er ræddur, að
allt annað haldist óbreytt.
Keflavík Akranes Sandgerði
Meðalafli á bát kg. Hlutfalls- tölur Árleg breyting Meðalafli á bát kg. tó r—f ’ca a n 3 3 S S Árleg breyting Meðalafli á bát kg. Hlutfalls- tölur Árleg breyting
1945 429.129 78
1946 519.163 94 + 21
1947 551.087 100 + 6 498.670 100 585.083 100
1948 . 367.043 67 + 33 456.875 92 H- 8 - ■
1949 384.698 70 + 5 515.349 103 + 13 630.417 108
1950 . 346.365 63 + 10 437.514 88 -f- 15 553.167 95 + 12
1951 327.938 60 -:- 5 432.984 87 -f- 1 407.746 70 + 26
1952 377.653 69 + 15 501.208 101 + 16 455.528 78 + 12
1953 447.575 81 + 19 525.062 105 + 5 436.618 75 + 4
1954 565.656 103 + 26 610.992 123 + 16 663.364 113 + 52
1955 641.003 116 -+ 13 , ■ 616.907 124 + 1 716.178 122 + 8
1956 411.346 75 -h 36 441.344: 89 -7- 28 556.877 95 m 22
1957 310.370 56 + 25 351.956 , 71 20 414.533 71 +■ 26
'rv.
Meðaltö! 18 ■-,■’., :■;> >■■!..-> 11 2Q