Þjóðviljinn - 30.03.1958, Blaðsíða 6

•6 ) — -
i"
30: márz 1938

mÓÐVIiJINN
Útftefandl: SamelninBarflokkur alþýSu — Sóslallstaflokkurinn. — Rltstjórar
Maenús Kjartansson, Sigurður OuSmundsson (áb.). - Préttaritstjórl: Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Ouðmundur Vlgfússon,
Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. - Auglýs-
lngastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla. auglýsingar. prent-
smiöja: Skólavörðustíg 19. — Síml: 17-500 (5 línur). - Áskriftarverð kr. 25 á
món. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. - Lausasöluverð kr. 1.50
Prentsmlðja Þjóðviljans.
V.-
Gengislækkuuin -- „þriðja
leiðin” og fjaran
Alþýðublaðið hefur að undan-
förnu haft í frammi næsta
brosleg mannalæti í sambandi
við umræður um efnahagsmál-
in. Hefur blaðið látið í veðri
. vaka að til stæði að fara svo-
nefnda „þriðju leið“ til lausn-
ar á fjárþörf ríkissjóðs og út-
flutningssjóðs og að sú leið
væri runnin frá spekingum Al-
þýðuflokksins. Til áréttingar
bessu hefur blaðið svo minnt
á þá goðsögn flokksstjórnar-
íundar Alþýðuflokksins að upp-
taótarkerfið hafi gengið sér til
faúðar. Um gengislækunarboð-
skap afturhaldsins í Framsókn
hefur blaðið hins vegar sagt,
. að ekki sé unnt að framkvæma
hann vegna yfirlýstrar and-
stöðu verkalýðshreyfingarinn-
ar. En ekkert orð hefur sézt
úm það að Alþýðuflokkurinn
héfði út af fyrir sig ekki getað
gengið inn á gengislækkunina,
ef hún mætti ekki svo harðri
andstöðu verkalýðssamtakanna.
Það er opinbert leyndarmál að
sterk öfl í Alþýðuflokkn-
úm hafa mjög verið inn á geng-
islækkunarboðskap afturhalds-
ins í Framsókn, þótt þau muni
írúlega lúta í lægra haldi
vegna óttans við afstöðu verka-
íýðshreyfingarinnar og Alþýðu-
bandalagsins. Það hefði áreið-
ajnlega ekki staðið á Alþýðu-
flokknum nú fremur en 1939
þegar forkólfar hans renndu
níður gengislækuninni sællar
minningar. Og tvískinnungur
hægri aflanna í Alþýðuflokkn-
lim sést bezt á því, að Alþýðu-
'blaðið er látið leggjast flatt fyr-
ir ófyrirleitnustu kröfunum
um aukna fjárþörf hins opin-
'bera, þótt það ætti að vita, að
sá vandi sem við er að fást
verður því erfiðari sem sú f jár-
þörf er talin stærri í sniðum.
Fleipur Alþýðublaðsins um töl-
ur í þessu sambandi er ábyrgð-
arlaust gaspur og tilraun til
skemmdarverka og ekkert ann-
að. Það situr sannarlega sízt
á ráðVysingjum Alþýðuflokks-
ins að vera með hnútukast í
garð ráðherra Alþýðubanda-
lagsins í sambandi við þessi
rnál. Þeirra framlag er vissu-
lega ekki svo burðugt að þeir
h.afi efni á slíku.
IJ’n ef Alþýðuflokurinn býr
-* yfir vizkusteininum, hvers
veffna sk'-Irii há
aðeins fara með hálfkveðnar
vísur í stað þess að botna þær
og kynna almenningi góðgætið
sem flokkurinn ætlar að leggja
á borð almennings. Ætli or-
sökin sé ekki sú að hér sé að-
tins um skrum og mannalæti
að ræða. S.jálft hefuf blaðið við-
urkennt að hér verði ekki við
komið neinum „töfrabrögðum".
Og þó ér talað af yfirlæti um
„þriðju leiðina" — hvorki geng-
islækkun eða millifærslu — eða
„a.m.k. nýtt form“ einsog blaðið
kemst að orði í gær. Hvað á
þessi leikaraskapur að þýða?
Alþýðublaðið ætti að vita að
það er ekki formið sem máli
skiptir, heldur hitt hvaða verk-
anir þær ráðstafanir sem gerð-
ar eru hafa á rekstur fram-
leiðslunnar, kjör álmennings og
efnahagskerfið í heild. Allt
annað er orðaleikur og tilraun
til að villa um fyrir fólki.
Það situr sízt á ráðleysingjum
Alþýðufloklcsins að rang-
túlka afstöðu Alþýðubanda-
ins, eins og gert er í Alþýðu-;
blaðinu í gær með þeirri full-
yrðingu að stefna þess sé „hara
að láta reka“ og „allt sé í lagi“.
Þáð er þvert á móti Alþýðu-
bandalagið og verkálýðshreyf-
ingin sem lágt hafa núverahdi
ríkisstjórn til það lífvænlegasta
í stefnu hennar og starfi og þá
einnig í efnahagsmálum. Það
var sízt af öllu frá Alþýðu-
flokknum runnið að uppbygging
atvinnulífsins var gerð að
meginþætti í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar varðandi
efnáhagsmálin. Það var Alþýðu-
bandalagið í umboði verkalýðs-
samtakanna sem lagði á þetta
megináherzlu og fékk því
framgengt þrátt fyrir takmark-
aðan skilning vissra aðila. Og
það eru einmitt þessir sömu að-
ilar sem hafa tafið fyrir fram-
kvæmd þessa stéfnumáls, ekki
sízt varðandi togarakáupin sém
heitið var við myndun stjórn-
arinnar, og enginn hefur örðið
annars var en Alþýðuflokkur-
inn láti sér þau vinnubi’ögð vel
l.ynda. Enginn hefur a.m.k orð-
ið var við, áhuga af hans hálfu
fyrir því að við þetta fyrirheit
yrði staðið, nema síður sé.
Verður e.t.v. tækifæri síðar til
að rifja upp þátt hans í að tefja
fyrir málinu.
Ef ræða á efnahagsmálin í al-
vöru en ekki með því mark-
lausa fimbulfambi sem Alþýðu-
blaðið hefur haft í frammi,
verða menn að gera sér ljóst að
stórfelld aukning framleiðsl-
unnar og þar af leiðandi öflun
nýrra framíeiðslutækja er und-
irstaðan og það eina sem dugir
til frambúðar. Hinn þátturinn
er svo að framkvæmdir lands-
manna séu miðaðar við hag-
ræn sjónarmið en hvorki brask
á sviði stjórnmála eða fjármála. ■
Vitanlega tekur það nokkurn
tíma að afla nýrra framleiðslu-
tækja og að þau skili auknum
gialdeyri í þjóðarbúið. Bið-
tímann á að nota til skynsam-
legra bráðabirgðaráðstafana
eins og gert hefur verið síðan
stöðvunarstefnan leysti verð-
bólguþróunina og íhaldskoll-
steypurnar af hólmi. Þeir sem
halda að unnt sé að skera á
hnútinn með því að lækka
gengi krónunnar eða fara ein-
hverja dularfulla „þriðju leið“
að því marki að rýra lífskjör
alþýðunnar fara villir vegar og
lenda inn á blindgötunni sem
liggur til áframhaldandi verð-
bó'gu og stöðvunar frarn-
kvæmda og framleiðslu. Á-
fangastaður þeirra verður fiar-
an fræga, þar sem Ól^fur Thórs
strandaði skipi sínu og Alþýðu-
blaðið sétti að þekkja af af-
sþurn.
Skáldaþáttur
_Ritstjórt: Sveinbjöm Beinteinsson.
Fæstir þeir, sem yrkja fer-
henda vísu stöku sinnum,
gera. sér grein fyrir því hvað
slík vísa er í rauninni marg-
brotin smíði. Til einnar fer-
skeytlu þarf fjórar ljóðlínur
tuttugu og sex atkvæði, fjór-
tán áherzluatkvæði og hin tólf
•áherzlulaus, þá þarf sex
stuðla, eða f jóra stuðla og tvo
höfuðstafi, ef menn vilja held-
ur orða það svo, ennfremur
þarf fjögur orð í rím. Ekki
má hræra þessu efni í eina
bendu eftir því sem andi vís-
unnar heimtar, lieldur verður
hver hlutur að vera á sínum
stað svo rétt hljómfall náist.
Auk alls þessa þarf að koma
til vit og metnaður skáldsins
eigi vísan að vera skáldskap-
ur.
Margir geta ort rétt kveðna
vísu án þess að kunna skil á
þessum reglum, sem sagt, án
þess að til staðar sé verk-
fræðileg kunnátta í byggingu
ferhendrar vísu. Ef menn
finna það á sér án verulegrar
íhugunar hvort vísa er rétt
ort eða ekki, þá er sagt að
þeir hafi brageyra, og er það
hliðstætt því að margir geta
sungið og náð lagi þó ekki
geri þeir sér grein fyrir lög-
málum söngfræðinnar. Það er
sennilega lítið unnið við
fræðilega greiningu á bragar-
háttum frá sjónarmiði skáld-
skapar að minnsta kosti. Ef
ein eða tvær kynslóðir van-
rækja að nema og kenna brag-
list þjóðarinnar, þá deyr þessi
einkennilega list út og verður
að dauðum bókstaf. En ef Is-
lendíngar missa tökin á stuðl-
um og hrynjandi ljóða sinna
þá eru þeir búnir að glata
meginstyrk íslenzkrar tungu.
Vera má að þjóðin telji sér
hagkvæmt að selja þessa eign
sína eins og aðrar fleiri, en
ekki er það til virðingarauka.
Vegna þesS að ýmsir hafa
óskað þess að í þættinum
komi fram fróðleikur um
bragarhætti og undirstöðuat-
riði í Ijóðagerð, þá mun ég í
nokkrum þáttum reyna að
leiða í Ijós helztu atriði þessa
máls. Nákvæm fræðsla um
þetta efni mundi fylla margar
stcrar bækur, svo hér verður
stiklað á stóru.
Ég var búinn að telja upp
ýmsa þá hluti sem þaff í eina
vísu og er þá næst að gera
grein fyrir því hvernig þetta
ér sett saman í vísu. Fyrst
er að gera sér ljóst hvað orð-
in merkja.
Það er nokkuð breytilegt
•hvað menn kalla hinar reglu-
bundnu línur sem vísan skipt-
ist í. Snorri nefnir þær vísu-
orð, en þnð nafn kann að villa
nútímamenn. Einatt er talað
um ljóðlínur og mun það vera
.algengasta fræðiheitið. Ég get
vel fellt mig við að línur í
kvæði séu nefndar ljóðlínur,
en kann ekki. við nafnið, þeg-
ar um' vísur undir rímnahátt-
um er að ræða. Almennast
er að kalla línur í vísu hend-
ingar: að vísu var rim í kvæð-
um kallað hendingar til forna,
en orðið rím hefur nú útrýmt
þeirri merlringu orðsins svo
vel má nota það í hinni al-
mennu merkingu. Orðið hend-
ing hefur ymsa kosti fram-
yfir orðin vísuorð eða ljóð-
lína og verður notað hér í
þeirra stað. Orðið rím er ekki
mjög fornt í málinu sem nafn
á því er áður var nefht hend-
ingar þ.e.a.s. samhljpma ■ orð
í ljóði. Tímatalskerfið var
nefnt rím áður. Eitt elzta
dæmi um hina yngri merkingu
orðsins er að finna í Hátta-
lykli Lofts ríka, en hann var
ortur nokkrum áratugum eft-
ir að rimnagerð hófst á fs-
landi. Það má ætla að orðin
rim og ríma hafi orðið sam-
ferða inn í málið. Um upp-
runa þessara orða mætti
margt segja, en þvi verður
sleppt hér. , _ ■ ý -r.-, .•„
I ferhendri vísu eru yitan-
^rairh. á 10. síðu