Þjóðviljinn - 09.07.1958, Blaðsíða 7

Miðvíkudagur 9. júlí 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
"r 1-
J
f slenzkar konur íengu
kosningarétt árið 1915
og höfðu konur Þá óvíða um
heim hlotið þau réttindi. Það
sem hér gekk sæmilega greið-
lega kostaði víðtæka bar-
áttu í mörgum löndum öðrum.
I Svisslandi, þar sem ýmsir
telja lýðræði til fyrirmyndar,
hefur kvenþjóðin t. d. ekki enn
liein pólitísk réttindi.
Baráttan fyrir kosningarétti
kvenna tók á sig næsta ævin-
týrlega mynd í Englandi á ár-
unum fyrir heimsstyrjöldina
fyrri. Nafnið Emmeline Pank-
hiirst er óleysanlega tengt þess-
um kynlega þætti enskrar
sögu. Og þrátt fyrir pólitiska
glámskyggni og einstrengings-
hátt og ofstæki átti hún sér
hina merkustu sögu í kvenna-
samtökum Englands og hinni
alþjóðlegu kvenfrelsishreyf-
ingu. Um persónulegt hugrekki
hennar og skipulagshæfileika
og herkænsku verða ekki skípt-
ar skoðanir.
1 ár eru hundrað ár líðin
siðan þessi einkennilega kona
fæddist. Hún fæddist í Man-
chester 1858. Faðir hennar,
Roberij Gouíden, var í frjáls-
lynda flokknum, og á heimil-
ínu var mikið rætt um stjóm-
mál. I heimavistarskóla í París
var Emmeline í herbergi með
Noéme Rochefort, sem var dótt-
ir kommúnardsins fræga de
Rochefort, sem slapp nauðug-
lega eftir Parísarkommúnuna.
Vinkonan hafði þau áhrif að
Emmeiine varð ákafur lýðveld-
issinni og baráttumaður fyrir
félagslegum umbótum. 21 árs
gömul giftist hún dr. Richard
Pankhurst, sem var kunnur í
Englandi fyrir störf sín að
menningarmálum og félagsmál-
um.
Súffragetturnar
Dr. Pankhurst hafði 1870
borið fram frumvarp á þingi
um kosningarétt kvenna. Þegar
því var iiafnað stofnaði hann
„Kosningaréttarnefnd kvenna“,
en hún varð upphaf hinnar
harðvít,ugu baráttu brezkra
kvenna fyrir kosningarétti. Fé-
lagar þessarar hreyfingar voru
nefndar súffragettur (dregið af
, sufirage sem þýðir atkv'æði).
Fi-ú^.Pankhurst tók frá upphafi
'þátt í nefndinni.
Böráttan fyrir kosningarétti
kvenna í Englandi varð svo
harðvítug vegna þess að þar
var réttarstaða kvenna lélegri
en í nokkru öðru Evrópulandi.
Konur máttu nema, en þær
máttu ekki taka próf og ekki
fá embæíti. Faðirinn einn hafði
föreldrarétt yfir börnunum.
Giffar ' kohur höfðu ekki um-
ráð yf-r séreign sinni. Skilnað-
arlögin : gerðu konur réttlaus-
ar, ef hjón skildu. Ef kona yf-
irgaf eiginmann sinn, t.d. vegna
þess að hann misþyrmdi henni,
var hægt að flytja hana til
baka með ofbeldi. Einnig á
sviði 'félágsmála, að því er
varðaði sveitastjyrk, ellistyrk
o. s. frv. voru konur leiknar
verr en karlmenn; Öll löggjöf-
in einkenndist af fyrirlitningu
á ,konum, refsingar fyrir
-, nauðganir, kvennasölu og mis-
þ.otkun þaroa voru oft frá-
munalega mildar, oft aðeins
lágar sektir.
Árið 1869 hafði Jolm Stuart
Atburður sem vakt mikla athygli í Lundúmun. Hvenfrelsis*
konan Helen Ogston verst með hundasvipu karlmönnum sem
reyna að kasta henni út af opinbermn fundi í Albert Hall.
Mill gefið út hið fræga rit fitt
„Undirokun konnunnar". Mill
skrifar: „Frá brúðkaupsaugna-
blikinu til dauðastundarinnar
er konan hlekkjuð þeim manni,
sem hún hefur bundizt, með
líkama og sál og öllu sem hún
á; hann ræður yfir tilveru
hennar að öllu leyti; hann ræð-
ur yfir vilja hennar í öllum
tilbrigðum; hann getur hagnýtt
vinnuafl hennar að eigin geð-
þótta og eignir hennar; þótt
hann verði með timanum að
óþokka og verðskuldi aðeins
hatur og fyrirHtningu, þá er
engin leið burt fvrir hana;
hvert sem hún kann að vilja
leita nær hann til hennar og
getur beitt siameinuðu valdi
ríkis og kirkju til þess að
beygja hana undir okið á nýj-
an leik.“
Enuneline Pankhurst
(til vinstri) og dóttirin Crista-
bel í hciðursbúningi/ sjúffrg-
gettanna: FangaJdæðum úr
ensku kvennafangelsi.
• i'. ií Tl/íi ..J, rfi
.rn(»-;.>r '.wð-'-
kom til Manchester og hélt þar
ræðu á. fundi. Á fundinum
breiddi dóttir Emmeline Pank-
hurst, Christabel, út borða me'ð |
áletruninni „Konur fái atkvæð-
isrétt“ og hún tók aftur og
aftur frám í fyrir ræðumann-
inum með fyrirspurnum um af- |
stöðu stjórnarinnar til þess |:
máls. Henni var kastað á dyr,
en þá efndi hún til fundar á
götunni; lögreglan dreifði þeim
fundi. Christabel Pankhurst
var handtekin og dæmd í átta
daga fangelsi. Báðar dætur
frú Pankhurst, Christabel og
Sylvia, urðu nafntogaðar
súffragettur.
Fundurinn í Manchester varð
upphaf harðvítugrar baráttu.
Fyrst konurnar fengu ekki
leyfi til að flytja mál sitt með
löglegu móti, urðu þær að
berjast „ólöglega“. Frú Pank-
hurst ög dætur hennar skipu-
lögðu samtök kvenna hvar-
vetna. Á stjórnmálafundum var
gripið fram í fyrir ræðumönn-
um, þar til konunum var kast-
að á dyr. Sendinefndir voru
sendar til allra ráðherra og
þær neituðu að fjarlægja sig ef
ráðherrarnir fengust ekki til
að taka á rnóti þeim. Árið 1908
tókst frú Pankhurst að eyði-
leggja ræðu stjómmálamanns
og fá furídarmenn til að hlusta
á sig í staðinn, en síðar rudd-
ist fólk inn í salinn, henti í
hana fúleggjum og misþyrmdi
henni.
En hreyfingin magnaðist. Á
fundi í Hyde Park talaði hún
yfjr 13.000 konum. Öllum
brögðum var beitt til að korna
í veg fyrir að konur fengju
að koma inn á fundi, en þær
voru hugvitssamar; þær földu
sig á loftum og í kjöllurum
dögum saman áður en halda
yrði nieð þær sem pólitíska
fanga en ekki eins og glæpa-
menn. Ríkisstjómin tók þá
upp þá alræmdu aðferð að
mata þær með ofbeldi, en hún
jafngildir hreinum pyndingum.
Slöngu var troðið gegnum nef-
ið, niður vim vélindað og ofan
í maga. Konurnar fengu blóð-
nasir og krampa og fannst þær
vera að kafna. Sumar fengu
fæðu ofan í lungun og urðu al-
starfsemi". Kviðdómurinn
dæmdi hana seka en mælti
með mildustu refsingu ,,með
tilliti til þess að hvatir hennar
eru án efa göfugar". Hún var
dæmd í níu mánaða fangelsi.
Mótmælaalda reis um allt land-
ið. 100 þingmenn og blöðin
Daily N’ews og Mancliéster
Guardian tóku máli kvennanna.
Frú Pankhurst hóf hungur- og
þorsta-verkfall, og þar sem hún.
var farin að heilsu, varð að
láta hana lausa.
pnUHliiþ'
Pankhurst 100 ára
Vm baróttu brezkra kvenna fyrir almennum kosningarétti
Ofsóknir og spott
Frú Pankhurst komst í skóla-
nefndina í Manchester og fram-
færslunefndma og kynntist
hönnungum þeim sem hin
harðneskjulega brezka löggjöf
olli. Síðar — eftir áð dr. Pank-
hurst lézt 1898 »— var hún ráð-
in til starfa á hagstofunni.
Hún hafði meðan maðurinn var
enn á lífi stofnað sjálfstæða
kvennahrejriingu, sem- hafði
safnað 275.000 undirskriftum
undir áskorun til ríkisstjórn-
arinnar. Árið 1903 stofnaði hún
„Samtök kvenna um félagsmál
og stjómmál", en tveimur ár-
um síðar gerðist sá atburður
sem olli þvi að samtökin vöktu
almenna athygli og breyttu um
baráttuaðferðir.
Eftir samíellda stjóm í næst-
um því mannsaldur fór íhalds-
flokkurinn frá og við tók
frjálslynd stjóm. Formaður
frjálslyndm, Grej’. lávarður,
átti fund, þær klifruðu yfir
þök og létu sig síga ofan í
salinn úr þakgluggunum. Þær
hlekkjuðu sig við ljósastaura
og grindverk í Downing
Street, svo að ekki væri hægt
að fjarlægja þær meðan þser
héldu ræður.
Mátaðar
með ofbeldi
Ensku kvenfrelsiskonurnar
fengu fljótlega að kenna á því
að ensku dómararnir voru karl-
menn. Það var farið með þær
eins og hættulega glæpamenn,
þær voru dæmdar í hegningar-
vinnu og til vistar í einmenn-
ingsklefum, en karlmaður sem.
hafði barið frú Pankhurst nið-
ur Var t. d. aðeins dæmdur i
10 króna sekt. Árið 1910 var
frú Pankhurst búin að sitja í
fangelsi 14 sinnum.
Fangelsuðu konurnar hófu
hungurverkföll til þess að farið
varlega veikar.
Dag nokkum í nóvember
reyndu konurnar að ryðjast
inn í þinghúsið. Lögreglan
hegðaði sér mjög ruddalega,
59 konur urðu fyrir svo alvar-
legum óverkum, að tvær þeirra
létust siðar. Á fundi i Albert
Hal! skoraði frú Pankhurst á
konurnar að beita nú öllum að-
ferðum „öðrum en þeim sem
geta haft lífshættu í för með
sér“. Rúður voru brotnar á
skipulegan hátt. Þúsundir
kvenna gengu um í Lundúnum
með stórar töskur fullar af
grjóti og brutu eins margar
rúður og þær komust yfir. Þær
stofnuðu einkennisbúnar á-
hlaupasveitir og riddaraliðs-
deildir. Þær klifruðu gegnum
glugga inn til ráðhqrranna.
Þær köstuðu fiugritum yfir
þinghúsið úr loftbelg.
5. marz 1912 var frú Pank-
hurst handtekin og ákærð fyr-
ir „samsæri og undirróðurs-
Púðurkerlingar
í póstkassana
Rúðubrotin héldu áfram.
Símar voru eyðilagðir, síma-
leiðslur klipptar sundur. Kom-
ið var við auman blett á ensku
karlmönnunum þegar konur
fóru að eyðileggja golfvellina
þeirra. Einkennilegt atriði var
„sti'íðið gegn póstkössunum".
Það voru settar púðurkerling-
ar í póstkassana í Lundúnum
og síðar brennandi hlutir eða
saltsýra. Konur helltu einnig
saltsýru á sporvagnabrautirnar.
Þær köstuðu sprengjum i
mannlaus hús. Leikhús og
járnbrautarstöð brunnu tji
kaldra kola, og þegar Llcyd
George var svo seinheppinn að
segja að gott barefli væri bezta
ráðið gegn konunum, brenndu
þær nýja húsið hans til kaldra
kola.
24. febrúar 1913 var frú
Pankhurst handtekin fyrir í-
kveikju, og 3. apríl var hún
dæmd í þriggja, ára hegni ig-
arvinnu. Á sama tíma var lýst
banni við öllum fundum,
kvennablöðum og fjársöfnun-
um. Emmeline .Pankhurst lýsti
yfir hungur-, þorsta- og vöku-
verkfalli, og enn urðu yfir-
völdin að láta hana lausa. En
ekki var hún fyrr búin að ná
sér en hún var handtekin á
nýjan leik. „Katta og músa“-
lögin frá 1913 heimiluðu slíkar
handtökur í sifellu. 3. apríl
var hún dæmd, 12. aprí! var
Framhald á 10. siðu.