Þjóðviljinn - 01.11.1958, Blaðsíða 4

¦i) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 1. nóvember 1958
Ofar lágsveitum Rangárvalla-
sýslu uppundir gráu vikur-
fylltu hrauni sem runnið hef-
ur fram úr eldgýgum Heklu
með nokkrum hvíldum allt
frá landnámstíð til vorra
daga, sterdur ríkisstofnun ein
sem nefnd hefur verið Holda-
nautarækt ríkisins að Gunn-
arsholti.
Fyrir nokkrum árum var
hafizt handa með tilraunir í
þá átt, sem gefið hafa svo
góða raun að þangað streyma
nú erlendir og innfæddir, leik-
ir sem lærðir, að ekoða fyr-
irbærið, enda hafa fréttastofn-
anir hérlendis einskis látið
ófreistað að auglýsa ágæti
þess bæði með myndatökum
prentuðu máli og ræðuhöldum
á ö'dum ljósvakans. Og ekki
hafa ráðamenn þjóðarinnar
heldur látið einn hlut eftir
liggja hvað fjárveitingar til
fyrirta>kisins snertir, gefur
þar að líta flestar tegundir
véla sem þekktar eru á heims-
markaði, allt frá venjulegum
búvélum til bifreiða og flug-
véla. virð'st nú málum þannig
komið að ekki séu um það
reitt pktptpx skoðanir manna
á meðal, að hér sé um óeka-
draum þjóðarinnar að ræða
eða eitthvað enn stórfeng-
'esira; tó mun enn standa í
barnn'.ærdómi vorum: „Maður-
inn er æðsta skepna jarðar-
innar og herra hennar undir
yfirstjórn guðs".
Nokkru austar með hraun-
jaðrinum stendur önnur rík-
isstofnun sem hljóðara hefur
verið nm og minni athygli
hefur vakið, enda þar um aðra
tegund spendýra að ræða, það
er, menn, mennina sem hjúkra
hinnm fræiru holdanautum.
Þetta fvrirtæki var stofnað
sem siúkraheimili fyrir of-
i'rvkkiumenn, og tók það að
sér af einhverium óþekktum
orsökvim aðhlynningu og
hiúkrun ho'danautanna, ætti
það bví að njóta einhvers
af liómannm sem stafar af
hinni fræpru stofnun. Því væri
ekki úr vesri að kynna líti's-
hít+nr ííf ng starf þessa fólks
fvrir þióðinni, þjóð sem dáir
.iafn einlæglega holdnauta-
ræ'^t.
Sjúkrahús þetta ber aug-
liós merki um stórhug og
f™m1"íw!m^r,brá íslendingsins.
Hér risu frá grunni á nokkr-
vt\ *nun byggingar yfir
fiHrM*5ri p'tnr-nevzlusjúkline'a,
o"- p1'a« fm-nkvæmdir miðað-
pv víð fn'ikomnustu tækni
p~~i samtfðin hefur upn á að
í»i6Sa; pvo sc.m raforku til
fipctra h'uta, rafknúnar vatns
(i'oinr, Ivtuiartæki, heimilis-
ví'sr í>ð ógievmdum Ijósa-
pf p'rfnnartækjum. En eitt
ý'öt'fnMfít, það var raforkan
si'ílf. Eða var það kannske
eit^vað nnnað en gleymska?
F'n þ.ifðffæstá ho'danauta-
F+^A,„n ptti «ér eina litla raf-
p+x^ ^rr, stvku sinnum mun
frr,'-^ f-orvi'oHt meiri orku en
hún þarf til eigin nota; um-
framorkuna mátti láta sjúkra-
húsinu i té, gekk því rekstur
þess stórslysalítið meðan
sumarsól verrrdi sjúka og
veitti yl um húsakynni. En
þegar vetur gekk í garð og
freri og fannstorka huldi
Ragnárvelli hélt hin frum-
stæða lífsbarátta íslendingsins
innreið sína í sjúkrahúsið.
Urðu þá sjúklingar og starfs-
fólk stofnunarinnar að treysta
á mátt sinn og megin ef lífi
skyldi haldið.
Frá síðastliðnum áramótum
og fram í marzmánuð næddu
norðanstormar með fannkomu
og allt að 17 gr. frosthörkum
hér upp um Rangárvelli,
og þegar litla aldraða hold-
„mótorar" höfðu eyðilagzt
(brunnið yfir). Hófst þá
tæming hituharkerfisins og
vatnsburðurinn á ný. Sagt er
að sjúkrahúsið verði samt að
greiða fyrir raforku til holda-
nautaræktarinnar um hálft
hundrað. þúsund krónur ár
hvert, auk þess mun lík upp-
hæð fara til viðhalds á raf-
tækjum sjúkrahússins vegna
hinnar misheppnuðu raforku.
Um miðjan marzmánuð, með
hlýnandi veðri og hækkandi
sól, fór svo að rætast úr
mestu örðugleikunum. Litlu
var þó þar um holdanauta-
rafstöðinni fyrir að þakka,
því elli kerling er farin að
leika hana mjög grátt, hefur
GMENN
nautarafstöðin gafst upp fyr-
ir ofurþunga vetrarríkisins,
rikti allsstaðar myrkur og
kuldi. Á sjúkrahúsinu stöðv-
uðust hinar rafknúnu vélar,
ljós slokknuðu, eldavélar kóln-
uðu, og mótorar stöðvuðust,
allsstaðar myrkur; kuldi, þögn
og myrkur. Varð það þá til
bjargar að stöku sjúklingar
áttu til kjark og krafta í
kögglum, brugðu þeir hart
við, tærr.du hitunarkerfi húss-
ins til þess að firra þau eyði-
leggingu, síðan var hafinn
vatnsburður austan úr Hró-
arslæk, en af vatni þarf mikið
magn til þvotta, hreinsunar
og matartilbúnings, fyrir
sjúkrahús sem hefur að geyma
um f jóra tugi manna.
Oft var mannmargt í eld-
húsi staðarins um þessar
mundir, þar ilmaði kaffi og
matarlykt,' og varma lagði
frá „prímusum" sem matráðs-
konan ásamt starfsliði sínu
hafði tekið í notkun til eld-
unar, þó vafalítið megi telja
einsdæmi að fullnægja á
þann veg þörfum sjúkrahúsa.
En mestu erfiðleikarnir reynd-
ust þó í því fólgnir að halda
vatnssalernum og öðrum hrein-
lætistækjum í lagi, því ekki
var heilsu allra þann veg far-
ið, að þeir gætu gengið örna
sinna úti á víðavangi í norð-
anbyljum og ' frosthörkum.
Voru því hokkrir sjúklinganna
settir til að bera vatn í sai-
erni og skola niður, má þó
vera að ekki hafi alltaf hægt
verið að fullnægja ströngustu
heilbrigðis- og hreinlætisregl-
um í því efni. Aðrir sjúkling-
anna sem verr voru komnir
að heilsu sátu á rúmum sín-
um, reru fram í gráðið og
blésu í kaun, því víða var
átta gráðu frost í sjúkrastof-
um.
eÞgar stórviðrum slotaði
var svo hafi.zt handa að
hjálpa hinni aðþrengdu raf-
stöð til lífsins á ný, tókst
það oft eftir margvíslega erf-
iðleika, urðu þá sjúklingar
og starfslið að taka til við
vatnsburð upp í ris sjúkra-
hússins og fylla hitunarkerfin
á ný. Oftast voru það þó
hlaup en engin kaup, því ann-
að tveggja var að stöðin gafst
fljótlega upp, eða hitt að
hún stöðvazt átta einnum
vegna meiriháttar bilana síð-
astliðna sex mánuði.
Að endingu skal það svo
tekið fram til að fyrírbyggja
allan misskilning, að yfir$>
þetta timabil komust sjúkling-
arnir að mestu óskemmdir á
sál og líkama. Þó er eins og
allir vita sem eitthvað þekkja
til áfengissýki, að taugar
þeirra manna eru í mjög
slæmu ástandi, og verður því
að teljafit óheppileg meðferð
að halda þeim í kulda og
myrkri mánuðum saman.
Komið hefur fyrir að ferða-
menn sem leið eiga um Rang-
árvelli ofanverða, spyrji
hverju slíkt valdi, þar sem
raforkan frá hinni miklu
Sogsvirkjun streymi hér um
línurnar skammt undan. En
enginn veit svar við því, nei
enginn. Þó lifir -^nn á vörum
stöku alþýðumanna aldraðra
þjóðsaga um orsök þess að
ekki er leidd raforka á alkó-
hólistasjúkrahús ríkisins eitt
staða á Rangárvöllum. Er því
rétt að gera tilraun um að
skrá hana á blöð, svo hún
glatist ekki að fullu.
Svo hafði skeð endur fyrir
löngu, að ráðamenn íslenzkir
tóku sér það fordæmi í nafni
ríkisins a.ð flytja til landsins
alkóhóleitur til neyzlu ung-
lingum, og varð það er tímar
liðu fram fjárplógsfyrirtæki
mikið. Eftir nokkurt árabil
fór svo að bera- á ýmsum
kvillum meðal neytenda, sem
birtust sérstaklega í því að
þeir lágu á almannafæri með
uppsölum og ýmsum óviður-
kvæmilegum tiltektum, þó
keyrði fyrst um þverbak þeg-
ar þessí lýður lagði undir sig
hjaria höfuðstaðarins og sett-
ist að á hinu sögufræga Arn-
arhólstúni. Þótti þá betri
borgurum mælirinn fullur og
kölluðu til lögreglu staðarins
að fjarlægja óþurftarlýð þenn-
an, og segir sagan að sú
mundi hafa orðið lausn þess-
ara mála, ef nógu mörg tugt-
hús hefðu til verið. En hús
öll af því tagi yfirfylltust
brátt og hjarta höfuðstaðar-
ins var enn um stund troðið
fótum þessara manna. Nú
voru góð ráð dýr.
Um þær mundir er hér um
ræðir var amerísku herliði
boðið hingað til lands af hin-
um sömu ráðamönnum til
verndar smælingjum, en fljót-
lega bar á því að hinn er-
lendi her yrði nokkuð stór-
tækur á starfskrafta vinnandi
fólks í landinu, og varð það
brátt svo mikið alvörumál að
atvinnuvegum þjóðarinnar lá
við auðn. Kom þetta einnig
hart niður á hinni frægu
holdanautarækt, þekktust þess
jafnvel dæmi að nautin hor-
uðust niður. Datt þá einhverj-
um, stórvitrum ráðamanni
þjóðarinnar snjallræði í hug.
Reisa skyldi sjúkrahús yfir
alkóhólistana austur þar og
fá þeim í hendur aðhlynníngu
og hjúkrun holdanautanna
fyrir lítinn pening, þvi að
sjálfsögðu fékk holdanauta-
stofnunin sjálfdæmi um kaup
og kjör þeirra sem að hjúkr-
un nautanna störfuðu.
Leystust þann veg tvö stór
mál svo að segja með einu
pennastriki „eins og kerling-
in sagði". Og allt fór að ósk-
um sem í ævintýri. Nautin
tóku að fitna og fyrirtækið
varð óskabarn þjóðarinnar. —
„Köttur útí mýri setti upp
á sér stýri, o. s. frv."
Eitthvað þessu líkt hljóðar
þjóðsagan. Sé fótur fyrir
henni eru raforkumál sjúkra-
hússins vel skiljanleg hverj-
um holdanautaræktarunn-
anda. En sé hún ekki að neinu
sönn, hver er þá ástæða þess
að sjúkrahús eitt staða á
Rangárvöllum fer á mis við
þau þægini3i sem teljast mega
til nauðþurfta um miðja tutt-
ugustu öld?
Mjög væri æskilegt að
fréttastofnanir landsins fylgd-
ust betur með þvi sem gerist
í málum þeirra manna sem
uppfylla þarfir hinna marg-
frægu nauta eftir að sú rækt
hefur unnið hug og hjarta is-
lenzku þjóðarinnar, ef dæma
má af því sem birtzt hefur
um þau mál á blöðum og út-
varpi á síðari túnum.
Bráðum gengur vetur i garð
með frost og fannkyngi, og
hin aldraða holdanautarafstöð
syngur sitt síðasta vers, má
þá búast við að sjúkrahús
alkóhólistanna verði lagt nið-
ur. Liklegt má þó telja að
það taki aftur til starfa að
vori komandi svo betri borg-
arar höfuðstaðarins fái notið
sumars og sólar á hinu sögu-
fræga Arnarhólstúni, án þess
að verða fyrir átroðningi frá
fórnardýrum innflutningsráða-
manna eiturneyzluvara ís-
lenzku þjóðarinnar.
ZÝX.
íialskar
harmoiiikur
Serenelli
Faui og Soprani
Schandalí,
þriggja og
fjögurra kóra.
Söluskáiinn,
Klapparstíg 11.
Sími 1-29-26.
KÁPUEFUI OG SVÖRT
BRAGTAEFNI
nýkomin.
Guðmondiir Guðmundsson,
Kirkjuhvoli.
igflM
Ný sendíng
mmmmwm
Laugaveg 30
HJÚKRUNARMAÐUR ÓSKAST
Hjúkrunarmann vantar i Kópavogshæli um mán-
aðartíma nú þeg'ar. Umsækjendur snúi eér til for-
stöðumanns eða víirlæknis Kópavogshælis, er gefa
nánari upplýsingar, símar 19785 og 14885.
Skrifstofa ríkisspítalaiuia.