Þjóðviljinn - 01.11.1958, Síða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 1. nóvember 1958
Ofar lágsveitum Rangárvalla-
sýslu uppundir gráu vikur-
fylltu hrauni sem runnið hef-
ur fram úr eldgýgum Heklu
með nokkrum hvíldum allt
frá landnámstið til vorra
daga, sterrlur ríkisstofnun ein
sem nefnd hefur verið Holda-
nautarækt ríkisins að Gunn-
arsholti.
Fyrir nokkrum árum var
hafizt handa með tilraunir í
þá átt, sem gefið hafa svo
góða raun að þangað strejona
nú erlendir og innfæddir, leilc-
ir sem lærðir, að skoða fyr-
irbærið, enda hafa fréttastofn-
anir hérlendis einskis látið
ófreistað að auglýsa ágæti
þess bæði með myndatökum
framorkuna mátti láta sjúkra-
húsinu í té, gekk því rekstur
þess stórslysalítið meðan
sumarsól verrnii sjúka og
veitti yl um húsakynni. En
þegar vetur gekk í garð og
freri og fannstorka huldi
Ragnárvelli hélt hin frum-
stæða lífsbarátta Islendingsins
innreið sína í sjúkrahúsið.
Urðu þá sjúklingar og starfs-
fólk stofnunarinnar að treysta
á mátt sinn og megin ef lifi
skyldi haldið.
Frá síðastliðnum áramótum
og fram í marzmánuð næddu
norðanstormar með fannkomu
og allt að 17 gr. frosthörkum
hér upp um Rangárvelli,
og þegar litla aldraða hold-
,,mótorar“ höfðu eyðilagzt
(brunnið yfir). Hófst þá
tæming hitunarkerfisins og
vatnsburðurinn á ný. Sagt er
að sjúkrahúsið verði 6amt að
greiða. fyrir raforku til holda-
nautaræktarinnar um hálft
hundrað. þúsund krónur ár
hvert, auk þess mun lik upp-
hæð fara til viðhalds á raf-
tækjum sjúkrahússins vegna
hinnar misheppnuðu raforku.
Um miðjan marzmánuð, með
hlýnandi veðri og hækkandi
sól, fór svo að rætast úr
mestu örðugleikunum. Litlu
var þó þar um holdanauta-
rafstöðinni fyrir að þakka,
því elli kerling er farin að
leika hana mjög grátt, hefur
OG MEM
prentuðu máli og ræðuhöldum
á. ö’dum ljósvakans. Og ekki
hafa ráðamenn þjóðarinnar
heldur látið einn hlut eftir
liggja hvað fjárveitingar til
fyrirtækisins snertir, gefur
þar að líta fiestar tegundir
véla sem þekktar eru á heims-
markaði, allt frá venjulegum
búvélum ti! bifreiða og flug-
véla. virð’st nú málum þannig
komið eð ekki séu um það
reitt «kipfnr skoðanir manna
á meðal, að hér sé um óeka-
draum þjóðarinnar að ræða
eða eitthvað enn stórfeng-
legra; þó mun enn standa í
barnalærdómi vorum: „Maður-
inn er æðsta skepna jarðar-
innar og herra hennar undir
yfirstjórn guðs“.
Nokkru austar með hraun-
jaðrinum stendur önnur rík-
isstofnun sem hljóðara hefur
verið um og minni athygli
hefur vakið, enda þar um aðra
tegund spendýra að ræða, það
er„ menn, mennina sem hjúkra
hinum frægu holdanautum.
Þetta fyrirtæki var stofnað
sem siúkraheimili fyrir of-
i’rvkkiumenn, og tók það að
sér nf einhverjum óþekktum
orsökum aðhlynningu og
hiúkrnn holdanautanna, ætti
það bví að njóta einhvers
pf liómanum sem stafar af
hmui frægu stofnun. Því væri
ekki úr vesi að kynna líti’s-
h-it^nr íjf og starf þessa fólks
fvrir þióðinni, þjóð sem dáir
jafn einlæglega holdnauta-
TSP^rt.
Sjúkrahús þetta ber aug-
liós merki um. stórhug og
fv.„IY)i.„anr,aohr4 Iglendingsins.
Hér risu frá grunni á nokkr-
m Arum byggingar yfir
fíHru+íii pitur-neyziiisjúklinga,
o'r frr-rikvæmdir miðað-
pr v’ð fu’lkomnustu tækni
samtíðin hefur upp á að
bióðn. pvo scm raforku til
fipe-tm, h’uta, rafknúnar va.tns
d'oi„r, ]v'tunartæki. heimilis-
Vpi;ir pð óglevmdum ljósa-
or e'dunartækjum. En eitt
fr’p’tmdi'-t, það var raforkan
siálf. Eða var það kannske
eitt’ivað pnuað en gleymska?
Fm þióðfræga ho’danauta-
pfpOv-nn átfci sér eina litla raf-
pfpp; potv, jsfku sinnum mun
r—'-v-ip;t.t meiri orku en
hún þarf til eigin nota; um-
nautarafstöðin gafst upp fyr-
ir ofurþunga vetrarríkisine,
rikti allsstaðar myrkur og
kuldi. Á sjúkrahúsinu stöðv-
uðust hinar rafknúnu vélar,
ljós slokknuðu, eldavélar kóln-
uðu, og mótorar stöðvuðust,
allsstaðar myrkur; kuldi, þögn
og myrkur. Varð það þá til
bjargar að stöku sjúklingar
áttu til kjark og krafta í
köggium, brugðu þeir hart
við, tærr.du hitunarkerfi húss-
ins til þess að firra þau eyði-
leggingu, síðan var hafinn
vatnsburður austan úr Hró-
arslæk, en af vatni þarf mikið
magn til þvotta, hreinsunar
og matartilbúnings, fj’rir
sjúkrahús sem hefur að geyma
um fjóra tugi manna.
Oft var mannmargt í eld-
húsi staðarins um þessar
mundir, þar ilmaði kaffi og
matarlykt, og varma lagði
frá „prímusum" sem matráðs-
konan ásamt starfsliði sínu
hafði tekið i notkun til eld-
unar, þó vafalítið megi telja
einsdæmi að fullnægja á
þann veg þörfum sjúkrahúsa.
En mestu erfiðleikarnir reynd-
ust þó í því fólgnir að halda
vatnssalernum og öðrum hrein-
lætistækjum í lagi, því ekki
var heilsu allra þann veg far-
ið, að þeir gætu gengið örna
sinna úti á víðavangi í norð-
anbyljum og ' frosthörkum.
Voru því nokkrir sjúklinganna
settir til að bera vatn í sal-
erni og skola niður, má þó
vera að ekki hafi alltaf hægt
verið að fullnægja ströngrustu
heilhrigðis- og hreinlætisregl-
um i því efni. Aðrir sjúkling-
anna sem verr voru komnir
að heilsu sátu á rúmum sin-
um, reru fram í gráðið og
blésu í kaun, því víða var
átta gráðu frost í sjúkrastof-
um.
eÞgar stórviðrum elotaði
var svo hafizt handa að
hjálpa hinni aðþrengdu raf-
stöð til lífsins á ný, tókst
það oft eftir margvíslega erf-
iðleika, urðu þá sjúklingar
og starfslið að taka til við
vatnsburð upp í ris sjúkra-
hússins og fylla hitunarkerfin
á ný. Oftast voru það þó
hlaup en engin kaup, því ann-
að tveggja var að stöðin gafst
fljótlega upp, eða hitt að
hún stöðvazt átta sinnum
vegna meiriháttar bilana síð-
astliðna sex mánuði.
Að endingu skal það svo
tekið fram til að fýrírbyggja
ailan misskilning, að yfir;
þetta tímabil komust sjúkling-
amir að mestu óskemmdir á
sál og líkama. Þó er eins og
allir vita sem eitthvað þekkja
til áfengissýki, að taugar
þeirra manna eru í mjög
slæmu ástandi, og verður því
að teljast óheppileg meðferð
að halda þeim í kulda og
myrkri mánuðum saman.
Komið hefur fyrir að ferða-
menn sem leið eiga um Rang-
árvelli ofanverða, spyrji
hverju slíkt valdi, þar sem
raforkan frá. hinni miklu
Sogsvirkjun streymi hér um
línurnar skammt undan. En
enginn veit svar við því, nei
enginn. Þó lifir ænn á vörum
stöku alþýðumanna aklraðra
þjóðsaga um orsök þess að
ekki er leidd raforka á alkó-
hólistasjúkrahús ríkisins eitt
staða á Rangárvöllum. Er því
rétt að gera tilraun um að
skrá. hana, á blöð, svo hún
glatist ekki að fullu.
Svo hafði skeð endur fyrir
löngu, að ráðamenn íslenzkir
tóku sér það fordæmi í nafni
ríkisins að flytja til landsins
alkóhóleitur til neyzlu ung-
lingum, og varð það er tímar
liðu fram fjárplógsfyrirtæki
mikið. Eftir nokkurt árabil
fór svo að bera- á ýmsum
kvillum meðal neytenda, sem
birtust sérstaklega í því að
þeir lágu á almannafæri með
uppsölum og ýmsum óviður-
kvæmilegum tiltektum, þó
keyrði fyrst um þverbak þeg-
ar þessi lýður lagði undir sig
hjarta höfuðstaðarins og sett-
ist að á hinu sögufræga Arn-
arhólstúni. Þótti þá betri
borgurum mælirinn fullur og
kölluðu til lögregiu staðarins
að fjarlægja óþurftarlýð þenn-
an, og segir sagan að sú
mundi hafa orðið lausn þess-
ara mála, ef nógu mörg tugt-
hús hefðu til verið. En hús
öll af þvi tagi yfirfylltust
brátt og hjarta höfuðstaðar-
ins var enn um stund troðið
fótum þessara manna. Nú
voru góð ráð dýr.
Um þær mundir er hér um
ræðir var amerisku herliði
boðið hingað til lands af hin-
um sömu ráðamönnum til
verndar smælingjum, en fljót-
lega bar á því að hinn er-
lendi her yrði nokkuð stór-
tækur á starfskrafta vinnandi
fólks í landinu, og varð það
brátt svo mikið alvörumál að
atvinnuvegum þjóðarinnar lá
við auðn. Kom þetta einnig
hart niður á hinni frægu
holdanautarækt, þekktust þess
jafnvel dæmi að nautin hor-
uðust niður. Datt þá einhverj-
unp stórvitrum ráðamanni
þjóðarinnar 6njallræði x hug.
Reisa skyldi sjúkrahús yfir
alkóhólistana austur þar og
fá þeim i hendur aðhlynningu
og hjúknxn holdanautanna
fyrir lítinn pening, því að
sjálfsögðu fékk holdauauta-
stofnunin sjáifdæmi um kaup
og kjör þeirra sem að hjúkr-
un nautanna störfuðu.
Leyetust þann veg tvö stór
mál svo að segja með einu
pennastriki „eins og kerling-
in sagði“. Og allt fór að ósk-
um sem í ævintýri. Nautin
tóku að fitna og fyrirtækið
varð óskabam þjóðarinnar. —
„Köttur útí mýri setti upp
á sér stýri, o. s. frv.“
Eitthvað þessu líkt hljóðar
þjóðsagan. Sé fótur fyrir
henni eru raforkumál sjúkra-
hússins vel skiljanleg hverj-
um holdanautaræktarunn-
anda. En sé hún ekki að neinu
sönn, hver er þá ástæða þess
að sjúkrahús eitt staða á
Rangárvöllum fer á mis við
þau þægindi sem íeljast mega
til nauðþurfta um miðja tutt-
ugustu öld ?
Mjög væri æskilegt að
fréttastofnanir landsins fylgd-
ust betur með þvi sem gerist
í málum þeirra manna sem
uppfylla þarfir hinna marg'-
frægu nauta eftir að sú rækt
hefur unnið hug og hjarta ís-
lenzku þjóðarinnar, ef dæma.
má af því sem birtzt hefur
um þau mál á blöðum og út-
varpi á siðari timum.
Bráðum gengur vetur í garð
með frost og fannkyngi, og
hin aldraða holdanautarafstöð
syngur sitt síðasta vers, má
þá búast við að sjúkrahús
alkóhólistanna verði lagt nið-
ur. Líklegt má þó telja að
það taki aftur til starfa að
vori komandi svo betri borg-
arar höfuðstaðarins fái notið
sumars og sólar á hinu sögu-
fræga Arnarhólstúni, án þess
að verða fyrir átroðningi frá
fórnardýrum innflutningsráða-
manna eitunxeyzlnvara ís-
lenzku þjóðarinnar.
ZÝX.
ítalskar
harmonikur
Serenelli
Paul og Soprajvi
Schandalí,
þriggja og
fjögurra kóra.
Söluskálmn,
Klapparstíg 11. —
Sími 1-29-26.
KÁPUEFMI OG SVÖRT
DRAGTAEFNI
nýkomin.
Giiðmimdur Guðmundsson,
Kirkjuhvoli.
Ný sendhig
ÞÝZKAR KVENHÚFUR
GLUGGINN,
Laugaveg 30:
HJÍIKRUNARMAÐUR ÖSKAST
Hjúknmannann vantar í Kópavogshæli um mán-
aðartima nú þeg'ar. Umsækjendur snúi sér til for-
stöðumanng eða ýlirlæknis Kópavogshælis, er gofa
nánari upplýsingar, símar 19785 og 14885.
Skrifstofa ríkisspítalamia.