Þjóðviljinn - 21.11.1958, Qupperneq 5

Föstudagur 21. nóvember 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (5
H
hvíSá
A-'lbii
á Grænla
Danska sfjórnm hefur brugSizf helgusfu
skyldum sinum gagnvart Grœnlendingum
GRÆNLAND ER í VOÐA!
Þetta er fyrirsögnin á langri grein í danska blaðinu
Jnformatíon um búsifjarnar sem bandarískt herstöðva-
brölt hefur gert Grænlendingum. Höfundur greinarinn-
úr er landkönnuðurinn Eigil Knuth, sem gert hefur
rannsóknir á Grænlandi að ævistarfi sínu.
Knuth slær því föstu, að
reynslan sé búin að sýna að
dönsk stjórnarvöld skeyti því
engu þótt þau bregðist helg-
ustu skyldum sínum gagnvart
Grænlendingum, ef þau getl
ekotið sér bak við skuldbind-
ingar við A-bandalagið.
Fyrst Thule . . .
Hann minnir á það sem gerð-
ist i Thule, nyrztu byggð í
heimi. Þar var komið upp
bandarískri flugstöð, sem nú
er orðin ein mesta kjarnorku-
árásarstöð bandaríska flughers-
ins.
Bandaríkjamenn stofnuðu
flugstöðina í Thule án nokkurs
samráðs við Dani, hvað þá
heldur Grænlendinga. Þegar á-
kveðið var að stækka stöðina
var Grænlendingum vísað burt
næstum fyrirvaralaust. Nú er
þessi staður, miðdepillinn í
heimskautarannsóknum Knud
Rasmussens, í niðurníðslu,
Grænlendingaþorpið í rústum.
. . . svo Angmagsalik
Knuth kveðst hafa frétt það
í Thule í sumar, að ákveðið
hafi verið að reisa bandaríska
radarstöð á eynni Kap Dan í
mynni Angmagsalikfjarðar. Nú
vofi því s'r'mu örlög yfir Græn-
lendingum í Angmagsalik og
löndum þeirra í Thule. Ljóst
sé að þeir sem nú byggja Kap
Dan verði fyrr eða síðar rekn-
ir í brott frá heimilum sínum,
rétt eins og gert var í Thule.
Búast megi við að íbúum í öðr-
um byggðarlögum við Ang-
magsalik verði bönnuð afnot af
eynni, beztu veiðistöðinni við
fjörðinn. Þar að auki geti hver
maður séð, að radarstöðin sé
tilvalið skotmark í ófriði og
kalli þiví eyðingarhættu yfir all-
an Grænlendingaættbálkinn á
þessum slóðum.
Jámtjaldið
„Vegna dvalar Bandaríkja-
manna er Grænland klofið í’tvo
hluta“, segir Knuth. „Annar er
nýlendusvæðin .... Hinn hefur
vegna sívaxandi viðbúnaðar og
rannsókna í herstöðvunum og
með fulltingi óbrigðulla tilslak-
ana Dana, lagt sífellt stærri
hluta eyjarinnar undir skugga
járntjalds síns.
Þetta fyrirbæri þandist út
frá Thule um Norður-Grænland
alla leið til norðausturshorns-
ins. Minna má á reykskýið, sem
breitt var yfir aðdragandann að
stofnun Station Nord. Pjatla
fauk yfir höfuðborg heims-
skautaeskimóanna - og meinaði
okkur hlutdeiM í crlögum
þeirra þangað til þau voru ráð-
in, eins og Angmagsalikbúa
nú. Innlimun Grænlands í
danska ríkið fyrir nokkrum ár-
um færði járntjaldið eins nærri
okkur og það var á hernáms-
árunum. Nú aðskilur það lands-
hluta og landa“.
Knuth kveðst ekki vilja saka
Bandaríkjamenn um það sem
gerzt hefur, hlutverk herfor-
ingja þeirra sé að koma upp
herstöðvum á sem hentugustum
stöðum með sem minnstum
kostnaði. Danir beri ábyrgð á
Grænlandi og Grænlendingum
og þeir hafi átt að tilkýnna
Bandaríkjamönnum í eitt skipti
fyrir öll, að ekki kæmi til mála
að leggja byggð svæði Græn-
lands unidir herstöðvar. Þá
myndi hafa komið í ljós, að
nógir staðir væru fyrir flug-
stöðvar og radarstöðvar fjarri
mannabyggðum.
Frá upphafi hafa dönsk
stjórnarvöld alls ekkert tillit
tekið til Grænlendinga, þegar
bandarísku herstcðvarnar voru
annars vegar. Angmagsalik-
búar voru ekki beðnir að segja
álit sitt, þeim var ekki einu
sinni tilkynnt fyrirfram, hvað
til stóð. Græn’enzka landsþing-
ið var ekkert látið vita fyrr en
eftirá. Fulltrúar Grænlands á
Danmerkurþingi voru snið-
gengnir.
I herstöðvamálinu hafa
dönsk stjórnarvöld þverbrotið
þá reglu, að hagsmunir Græn-
lendinga eigi að sitja í fyrir-
rúmi, segir Eigil Knuth.
Tveir ungir norskir stúdentar
urðu njósnarar af ævintýrajirá
Komizt hefur upp um njósnir tveggja ungra norskra
stúdenta og viröist ljóst aö þeir hafi leiðzt út á þá braut
af ævintýraþrá.
Stúdentarnir sem báðir eru lögreglan kom að þeim í stoln-
m m
Brezki ílótmn
Brezki herinn á Kýpur gerir
nú mikla leit að skæruliðum
EOKA í vestur- og norðurhér-
uðum eyjarinnar. Skip úr
brezka flotanum halda vörð við
strendur Kýpur til að koma í
veg fyrir að nokkrum skærulið-
um takist að flýja sjóleiðina.
Einn af helztu leiðtogum
grísku skæruliðanna á eynni,
Kyriakos Matsis, var veginn af
Bretum í fyrrinótt. Bretar um-
kringdu hús það sem hann hélt
til í og kölluðu til hans að
gefast upp, en hann sagðl að
þeir skyldu aldrei ná sér lif-
andi. Bretar vörpuðu þá hand-
sprengjum inn um glugga húss-
ins, þar til þeir þóttust vissir
um að Matsis myndi dauður. I
fyrrinótt var hafður hervörður
um líkið, en um morguninn var
það grafið í fangelsisgarði
í Nikósíu.
21 árs gamlir hafa verið hand-
teknir. Annar þeirra sem stund-
ar nám í stærðfræði við há-
skólann í Osló gegndi einnig
herskyldu og vann í dulmáls-
lykladeild hersins. Þar hafði
hann aðgang að ýmsum leyni-
skj"lum og tók af þeim afrit
þegar enginn sá til. Afritun-
um kom hann til kunningja
síns og skólabróður sem síðar
reyndi að selja ýmsum erlend-
um sendiráðum í Osló þau. Þær
tilraunir báru lítinn árangur
og þsir félagar höfðu ekkert
upp úr njósnunum.
Þeir ákváðu að brjótast inn
í bifreiðaverkstæði eitt í borg-
inni og bjuggust við að hafa
100.000 krónur upp úr því. En
um bíl þegar þeir voru í ráns-
ferðinni. Annar þeirra tók þá
upp skammbyssu og skaut á
lögreglumennina, en einn þeirra
særðist hættulega. Piltarnir
voru þó yfirbugaðir og rann-
sókn. á högum þeirra kom upp
um njósnastarfsemina.
Franska herstjórnin í Alsír
hefur tilkynnt að hörð viður-
eign standi nú yfir milli 15
herflokka hennar og Serkja um
70 km fyrir sunnan Algeirs-
borg. Massu fallhlífarhershöfð-
ingi stjórnar franska hernum
þar. Frakkar segjast hafa fellt
eða handtekið 148 Serki fyrstu
tvo daga viðureignarinnar.
Aldraður læknir í Vestur-
Þýzkalandi hefur verið neydd-
ur til að stöðva rannsóknir
sínar á samhenginu milli
geislaverkunar i andrúmsloft-
inu o.g fæðingu vanskapaðra
barna. Rannsóknir barnalækn-
isins dr. Beck, forstöðumanns
barnasjúkrahússins í Bayreuth,
benda til að fjöldi fæðinga van-
skapaðra barna standi í beinu
hlutfalli við geislaverkunina í
andrúmsloftinu, sem stafar frá
tilraunum með kjarnorkuvopn.
Niðurstöður dr. Beck vöktu
mikla athygli um allan heim og
urðu til þess að formælendur
kjarnorkuhervæðingar i Vestur-
Þýzkalandi lögðu hann í ein-
elti.
Mraðbéímr á metsigiiugu 1
Enski hraðbátakappimi Donald Campell settti á dögunum
hraðsiglingamet á þrýfctiloítsknúða bátnum ,,I>luebirti“. Hann
náði 400 km hraða á klukkustund. Voniast hann til að kom-
ast hátt í 500 km áður en lýkur. Myndin er af bátnum á
metsiglingunni.
Æfla í svifloffbelg
yfir Atlanzhafið
EinsSæSS f®E0aSag fjögurra Breta, þrigg’a
karla og eiima? Iroirn
Snemma í næsta mánuði
aö veröa fyrstir til aö svífa
Atlanzhafiö.
I desemberbyrjun ætla þrír
karlar og ein kona að stíga upp
í loftbelgskörfu á eynni Tener-
iffa, einni af Atlanzhafseyjum
norðvestur af Afríku. Þau ætla
að gefa sig vindinum á vald og
vona að staðvindur, sem biæs
um þetta leyti, beri þau til Vest-
ur-Indía.
Þolflug
Heppnist þetta verður það ekki
einungis í fyrsta skipti sem svo
löng leið hefur verið farin í
svifloftbelg, heldur einnig heims-
met í þoiflugi Fjórmenningarnir
búast við að verða að minnsta
kosti tiu daga og í hæsta lagi 21
dag á lofti.
Flugferðin hefur verið í und-
irbúningi í tvö ár. Ferðalang-
amir hafa gefið farartæki sínu
nafnið „Litii heimurinn“.
BáÚur ef illa fer
Loftbelgs'karfan er gerð af
laufléttu gerviefni og klædd
gerfiefnistrefjum. Ef. illa fer get-
ætla fjórir Bretar aö reyna
í stýrislausum loftbelg yfir
ur flugfóikið noíað köríuna, sem
er fimm metra löng og helmingi
mjórri, fyrir seglbát.
Körfuna ber loftbe’gur, fyilt-
ur 17.500 rúmmetrum af vetni.
Ferðalangarnir tilvonanöi telja
að í desember séu flugskiiyrði
yfir Atlanzhafi hagstæöust fyr-
fyrir sviflcftbelg.
Einn hefur reyns'u
Frumkvöðull ferðarinnar og
fyrirliði áhafnarinnar á „Litla
heiminum“ er Arnold Eiloart,
51 árs gamall og með langa
reynslu af loftbelgjaflugi.
Sonur hans, sem er 21 árs gam-
all og leggur stund á efnafræði
við Cambridgeháskóla, verður
loftskeytamaður og sér um vís-
indaathuganir, einkum vind- og
hitamæiingar. Siglingafræðingur
er Colin Mudie, 32 ára gamall
skipaverkfræðingur frá Edin-
borg. Þegar hann skýrci Rose-
mary konu sinni frá livað til
stóð, sagði hún: „Það sem þú
FramhaJd a lu. siðu
Dr. Beck, sem er á sjötug-
asta ári, skýrði frá því um
síðustu helgi, að persónulegar
árásir á sjálfan hann og vis-
indarannsóknir hans hefðu
magnazt sí og æ og væru orðn-
ar „algerlega óþoiandi“. Hann
kvaðst vera orðinn heilsutæp-
ur og ekki treysta sér til að
halda rannsóknarstarfinu áfram
við þessi skilyrði.
Embættismenn í heilbrigðis-
ráðuneyti Vestur-Þýzkalands
höfðu veitzt að , dr. Beck og
sakað hann urn að stunda rann-
sóknir sínar á geislaverkun og
vansköpun barna af póiitískum
ástæðum til þess að styðja her-
ferð sósíaldemókrata, sem nefn-
ist ..Gegn kjarnorkudauðanum".
Læknirinn bcndir á að hann
hafi verið búinn að birla nið-
urstöður af fyrsta þætti rann-
sókna sinna áður en sú her-
ferð hófst.
Skömmu áður en dr. Beck
ákvað að hætta rannsóknum
sínum, barst honum bréf frá
dr. Albert Schweitzer, hinum
kunna guðfræðingi, lækni og
tón'-istarmanni. Vottaði hann
barnalækninum í Bayreuth
þakklæti sitt og viríingu fyrir
istarf hans. Síðustu árin hefur
dr. Scweitzer varið miklu af
tíma sínum og kröftum til að
vara menn við geislunarhætt-
unni og hvetja til þess að til-
raunir með kjarnorkuvopn
verði stöðvaðar.