Þjóðviljinn - 13.09.1960, Qupperneq 6

6) —. ÞJÓÐVTLJINN -— Þriðjudagur 13. september 1960
'ÍÍPÆEHTTSÍÍi
ÐVILJINN
Ótgeíandl: Batnelnlngarflokkur alliýBu — Sóstallstaflokkurtnn. —
RltstJúJftr: Magnús KJartansson (áb.). Magnús Torfl Ólaísson. Slg-
urBur GuBmundsson. — FréttarltstJórar: tvar H. Jðnsson, Jðn
BJa»naso-.. - Auglýslngastjórl: GúSgelr Magnússon. - Rltstjðrn,
afgrelSsla auglýslngar, prentsmlðja: ökólavöi ðusttg 19. — Siai
17-600 (B llnur). - ÁskrlftarverB kr. 45 á mán. - Lausasðluv. kr. 3.00.
FrentsmiBJa ÞJðBvllJana.
Baráttusamtök
Oamtök hernámsandstæðinga voru formlega
^ stofnuð á Þingvöllum á laugardaginn var, og
með þeim atburði er baráttan gegn hernáminu,
fyrir hlutleysi íslands, komin á nýtt stig. Jafn
víðtæk 'samtök af þessu tagi hafa aldrei áður
verið stofnuð á Islandi, og styrkur samtakanna
er begar slíkur að þau eiga að geta haft hin víð-
tækustu áhrif á skömmum tíma ef vel er að
unnið. Einhugurinn á Þingvallafundinum lofar
mjög góðu um framháldið; allar lokaákvarðan-
ir voru teknar samhljóða, enda þótt þarna væri
saman komið fólk úr öllum stjórnmálaflokkum
og hefði margt hitzt þarna í fyrsta skipti á
ævinni.

4 fundinum var kosin landsnefnd og miðnefnd,
^sem fara með æðstu stjórn samtakanna milli
landsfunda, en að öðru leyti eru samtökin skipu-
lögð sem bandalag áhugamanna. Engin formleg
félög eru stofnuð, heldur hvílir öll starfsemin á
héraðsnefndum sem stofnaðar hafa verið í strjál-
býlinu og hverfanefndum sem ætlunin er að
koma á laggirnar í Reykjavík og öðrum stórum
kaupstöðum. I öllu skipulagi samtákanna er þaö
áhuginn einn sem sker úr; menn eru þar ekki
fulltrúar flokka eða annarra samtaka, heldur
leggja þeir sem einstaklingar fram starfsvilja
sinn og getu. Þannig hefur þessi hreyfing þró-
azt frá upphafi; það voru nokkrir áhugamenn
sem beittu sér fyrir Keflavíkurgöngunni; það
var mun stærri hópur áhugamanna sem beitti
sér fyrir þeirri umfangsmiklu starfsemi sem
unnin hefur verið í sumar, og nú skipta starf-
andi menn þúsundum um land allt. Þetta er
grundvallarsjónarmið í skipulagi samtakanna;
þau vilja forðast að koma á þunglamalegu kerfi,
en leggja alla áherzlu á áhuga og athafnir.
mt
i*.tí
Ktí
p
ú:
3K
æ
p
z\ t;
hí;
-ur
IVTefndakerfi það sem annast starfsemi samtak-
' anna er þegar orðið býsna fullkomið víða
um land; sumstaðar er fjölmenn nefnd starfandi
í hverjum hreppi, en annarstaðar er nokkurt
verk óunnið enn. Hinsvegar er skipulagsstarfið
rétt aðeins hafið í kaupstöðunum, og nú hyggj-
ast samtökin taka til óspilltra málanna við að
stofna hverfanefndir í Reykjavík og öðrum stór-
um kaupstöðum. Það verður mikið
verk, en Reykvíkingar hafa þegar sann-
að að það verður auðunnið. Aimenn-
ingur Ihefur fagnað hinum nýju samtökum á
eftirminnilegan hátt, á útisamkomunni á Þing-
völlum á laugardag og á útifundinum í Reykja-
vík á sunnudagskvöld. Þær fjölmörgu þúsundir
sem voru saman komnar á þeim fundum báðum
er áhugafólk sem bíður eftir því einu að fá
tækifæri til starfa.
fjegar hin nýju samtök hafa verið skipulögð að
fullu bíða þeirra mikil verkefni. Hernámsand-
stæðingar efa það ekki, að meirihluti íslendinga,
er andvígur hernámsstefnunni og telur íslend-
ingum það eitt hlutskipti sæmandi að vera hlut-
laus þjóð. En samtökin hafa sett það mark aö
sanna þessa staðreynd í verki á svo skýran hátt
að valdhafarnir verði að sætta sig við hana,
nauðugir viljugir. — m.
ii

Fáar þjóðir eru svo snauð-
ar, að þær eicri sár ekki ein-
hverja helga dcma sögu sinn-
a i*. gerðe af mairiahönduna,
sumar fleiri. aðrrr færri. Þess-
ar menjar rísa oct blakkar af
elli urp úr mcðu aldanna,
lifandi tákn um samhennið í
sögu þjóðanna árátting þess,
að sumarsnrottið lauf vex á
ö'dnum hlyn. Fn í þessum
efnum erum v:ð íslendinp'ar
undarleaa fá^ækir. Við eigum
furðu fátt sKkra menja, sem
gerðar eru úr cfnreengile’ika
málms og ste;ns. Margar aðr-
pr þjóðir geta stært sig af
rústum sínum, og sumar eiga
jrfnvel ekki annað en rústir
sér til afbötunar á dcmsdegi,
en við íslendingar eigum
engar rústir sem nefna má
því nafni. Þær verða okkur
aldrei til trafala þe.gar við
bvggjum bæi okkar eða leggj-
um vegi. 1 bessu efri’ hví’ir
Ir’n dauða hönd fortíðr.rinnar
létt á berðum okkar Hinir
helgu dc.mar íslenzku b.ióðar-
innar eru ekki áþreRanleedr
hlutir. Við eigum tæpast aðra
helga dóma en sögulegar
minnirgar, tengsl við fortíð-
ina, sem verða ekki efna-
greind, vegin eða mæld. en
eru samt undarlega sterk og
viðlkvæm í senn.
Þegar Jónas Hallgrímsson
fór um þennan stað, sem nú
stöndum vér á, fyrir rúmri
öld, iþá iþótti honum sem eng-
inn nema guð og eldur hefðu
hér að unnið. En mannanna
verka gætir hér lítt eða ekki.
Engar meniar um .forna dýrð
og sögu, búðir goðanna honfn-
ar aftur til þeirrar moldar,
er þær voru gerðar úr, runn-
ar saman við þúfnamyndun
íslenzkrar náttúru. Ókunnug-
um mr.nni gæti aldrei dott’ð
í hug að ætla, að hér hefði
verið leiksvið þióðarsögu í níu
aldir. En án Þingvalla væri
saga okkar Islendinga aðeins
saga einstakra sveita og
hrepna, í hæsta lagi lands-
fjórðunga. í hversdagslegri
önn lífsins vorum við Þing-
evirgar, iHúnvetningar eða
Ámesingar. Á Þingvelli vor-
um við íslendingar. Hingað
stefndu me^n rf öllum stétt-
um, goðar og höfðingiar,
fcæ^dur og klerkar, gjálífis-
konur, og jafnvel göngumenn
iííSÍSSSÍ!

Sverrir Kristjánsson í ræðustólnum á útisamkomunni á bakka
Almannagjár á laugardaginn,
(iLjósm Þjóðv. A.K.)
eygðu nokkra von um hlut-
deild i stjórn lands Síns, þá
reikaði ihugurinn fyrst til
Þingvalla. Deilan um stað-
setningu Aliþingis var fyrsta
pólitíska tilfinningamál ís-
lendinga, er þeim gafst kost-
ur á að ræða stjórnmál á
landi sinu eftir langa þögn.
Mörgum fannst ekkert Al-
þingi vera nema það væri
haldið á Þingvöllum, og þeir
sem svo mæltu voru sumir
fremstu hugsuðir okkar í
stjórnmálalegu'm efnum. Svo
mikill var miáttur minning-
anna, hirnnar sögulegu erfð-
ar, í menjalausu landi. En
þótt Alþingi hinu nýja yrði
ekki skipaður staður á Þing-
völlum, þá tckst upp sá sið-
ur skömmu fyrir miðja 19.
öld að kveðja almenning til
Þingvallafunda venjulega áð-
ur en Alþmgi kom saman í
Reykjavík til þess að ræða
Þingvallafundir íslendinga eru
sígilt dæmi um lýðræði, sem
er annað og meira en nafnið
tómt. Á Þingvallaifundunum
var mörkuð stefnan í sjálf-
stæðismáli þjóðarinnar í
meira en hálfa öld. Árið 1907,
hinn 29. júní, var síðasti
Þingvallafundur Islendinga
háður. Á iþeim fundi var sam-
þyklkt stefnuskrá í sjálfstæð-
ismálinu á þessa lund: að
ísland sé frjálst land í kon-
ungssambandi við Danmörku
með fullu jaúirétti og fullu
valdi yfir öllum sínum mál-
um. Eii Iþeim sáttmála má
hvor aðili um sig segjr uip.
— Fundurinn mótmælir allri
sáttmálsgerð, sem skemmra
fer, og telur þá eigi annað
fyrir höndum en skilnað land-
anna ef eigi nást slíkir samn-
ingar sem nefndir voru, Ell-
efu árum síðar var þessi
samþykkt hins s'íðasta Þing-
áttu hér búðir. Hér tók þjóð-
in nýjan s'ð, hratt sínum
gömlu goðum af stöllunum og
leiddi nýja guði til sætis með
mi'killi 'kurt. Hsr gengum við
erlendum konungum á vald
og hylltum þá og niðja þeirra.
Hér settum við lög og rétt
o.g hleyptum upp dómum. Hér
drekktum við hórkonum,
■leíddum afbrotamenn til
höggs, brenndum galdramenn.
Hér sögðum við sögur og
■fórum með ljóð. Og þegpr
Þingvallaför lagðist niður með
öllu og ihrafn og sauðkind
rfktu hér ein ásamt presti
staðarins, þá fann þjóðin, að
brostinn var strengur í hcrpu
íslenzkrar sögu, að eitthvað
var týnt, sem varla varð aft-
ur hætt.
Það var engin tilviljun, að
á sömu stundu og íslendingar
þau mál sem á dagskrá voru,
gera um þau áiýktanir og
senda þær Alþingi, stundum
sem bænarskrár, stundum sem
kröfnr Fiö'di alþ'ngismanna
t.ók þátt í. þessum Þingvalla-
fundum og á hinum gamla
aUsherjarþingstað þjcðarinn-
ar stefndi dslenzkur almenn-
irgur til fundar við þjcðfull-
trúa sína, átti við þá ssmræð-
ur og sagði þeim jafnvel fyrir
verkum. Þingva'lafundir 19.
aldar voru pclitísk skóla-
ganga þjóðarinnar sjálfrar og
■fulltrúa henncr. Þingvalla-
fundirnir hervæddu íslenzku
þjóðina í sjálfstæðisbaráttu
hennar, vöktu hana af póli-
tdsku dauðadii og va’ians
svefni. Þeir treystu böndin
milli þjóðar og þings, sköp-
uðu pólitískt eftirlit þjóðar-
innar með fulltrúum sínum.
vp.llafundar Isiendinga orðin
að lcgum með sambandssátt-
mó'a Islands og Denmerkur
1918. Sldk voru afrek Þing-
vallafundarhreyfingarinnar
sem hcfst með fyrsta fundi
hennar 1848 og lauk með þeim
s'ðasta árið 1997'.
Eftir meira en ihálfrar ald-
ar hlé hefur nú aftur verið
stefnt til Þingvallafundar með
Islendinguta, og endurreist
nólitísk erfð í íslenzku þjóðlífi
frá .upplhafi st.iórnmálabaráttu
dkkar á 19. öld. Það er auð-
sætt af þeim undirtektum sem
þessi fundur hefur fengið, að
þióðin kannast við sína eig- *
ir fortið. Islendingar skilja
nð hér er ekki um neitt for-
dæmislaust ný.iabrum að
ræða, iheldur tekinn upp gam-
all þráður sem slitnað hafði
um stund. Það er helclur ekki