Þjóðviljinn - 28.01.1961, Blaðsíða 4

lllililillíliliillilllllllllllliilillllllllllllllllí
4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 28. janúar 1961
ISLENZK TUNGA
Ritstjóri: Árni Böðvarsson.
134. þáttur 28. jan. 1961
ORÐABE^GVR
Því hefur löngum verið
haldið fram að ljóð Jónasar
Hallgrímssonar séu auðskild-
ari en annarra manna. Rétt
er það að honum er ekki
gjarnt að mtá fló'kið orðalag,
en hins vegar eru margir stað-
ir x kvæðum hans torskildir,
enda hafa stundum komið
fram heldur hæpnar skýring-
ar á þeim sumum. Nú hefur
Þorsteinn Magnússon frá Gil-
haga sert þættinum nokkrar
spurningar um reiðar slóðir
í Ijóði Jónasar um Skjald-
breið. Sá vísuhelmingur sem
máli skiptir í þessu sambandi
er á þessa leið: R.ið ég háan
Skjaldbreið skoða,/ skín á
tinda morgunsóI./glöð”m fág-
ar röðulroða/reiðar slóðir, dal
og hól, — Þorsteinn scnir
um þetta m.a.: ..Fyri-
um árum var ei >n af aðdá-
endum Jónasar Hallgrímcson-
ar að syngja honum Lf og
kom þar margt furðuler't
fram. Hanh minutist á orðið
reiðarslóðir. Hann taldi mest-
ar líkur á þar ætti hann við
silunga eða silungaslóðir á
heiðum uppi, gæti hugsazt að
hann ætti við hvali og hefði
horft svo langt aftur í tím-
ann að sjá ísland á kafi í
sjó. En að hann hafi átt við
rciðgöturrar í kringum Hlöðu-
felþ það virtist vera mannin-
um lokuð bók. Getur það
hugsazt að maðurinn hafi
aldrei heyrt nefndar reiðgöt-
ur, eða taldi hann það of
lágt mat á hugsanagangi J. H.
að fara að snuðra þar eftir
reiðgötum?"
Þessi skýrirg sem Þor-
steinn hefur hér eftir ónefnd-
um aðdáanda Jónasar mun
ekki vera nýlega tilkomin, en
ef hún væri rétt, ætli að staf-
sétja reyðarslóðir (eða reyðar
slóðir, í þessu sambandi skipt-
ir ekki máli hvort ritað er
eitt orð eða tvö), því að
reyður i merkingunni silungur
eða hvalur er skrifað með y
(dregið af rauður), og þann-
ig er orðið ritað í íslenzlcri
söngbck sem fyrst mun hafa
komið út undir nafninu þrjú-
bundruð sönavar, snemma á
þessarí öld. Ég held að þessi
skýri vT 'Um silungaslóðir eða
að skáldið ihafi séð f huga sér
sjó með syndandi hvölum
flæða þar yfir sem nú er
Hlöðufell, sé ágætt dæmi um
of langsóttar skýringar á
einföldum textaatriðum. Eðli-
legasti skilniagurinn er að
reiðar slóðir merki = reið-
götur, og „dal og hól“ sé
aðeins viðurlag við það orð,
náraari útskýring á því hvar
þessar reiðarslóðir eru.
Þorsteinn segir enn í fyrr-
nefndu hréfi: ,,Og svo langar
mig að spyrja um þessa hund-
leiðu setningu sem virðist þó
vera skrautfjöður í máli og riti
men-.'itamanna, í þann tíð. Er
nokkuð hægt að segja mér
um þessa setningu sem færði
mér lieim sanniiin um að
þetta sé gott og fagurt mál?
Ég efa það ek'ki að þeir mörgu
og miklu fræðimenn sem virð-
ast hafa mikið dálæti á
þessu orðalagi vita betur en
venjulegir alþýðumem sem
þykir a'fkáralegt, þegar þess
cr þá gætt að mörg önnur
falleg orð eru til sem þýða
nákvæmlega það sama. Það
væri mér rnikill greiði ef
hægt væri að leiðrétta mig
um þetta atriði, svo að þessi
setning stingi mig ekki hér
eftir sem hingað til, jafnt
þó ég sé í sjöunda himni að
lesa eða hlusta á hugþekkt
málefni."
Siðast í þessari tilvitran
drepur Þorsteinn á atriði sem
skiptir meginmáli í sambandi
við orðalag og stíl allan, það
er hvemig þetta eða hitt
orðalagið orkar á lesandann.
Sumir höfundar hafa gaman
af að 'koma lesendum sírum
á óvart með orðalagi sínu,
þeir eru oft fyndnir, en
hneyksla líka stundum, sumir
hafa öðrum fremur lag á að
finna orðalag sem á greiðan
aðgang að öllum lesendum.
Eri þeir sem særa lesendur
sína eða- áheyrendur með
orðalagi sínu, eiga á -hættu
að vekja ósjálfrátt áhrif sem
eru öfug við það sem til er
ætlazt. En víkjum þá að
spurningu Þorsteins.
Orðið tíð er jafnan kven-
kyns 'i íslenzku rrí, ien dærni
eru til um það frá fornú
Lari að það sé karlkyns í
ákveðnum samböndum, og eru
þess dæmi allt frá 11. öld
Fr-smh. á 10. síðu
Kongó er land mikilla andsíæðna, Þar er mestur vélaiðnaður í Afríku sunnan Sahara og
norðan Suður-Afríku, en forn menning landsmanna er enn við lýði. Hér sjást menn af
Bangalla-ættfloliknum dansa helgidansa á stjórnmálafundi í Leopoldville.
Frétiir aí enskum bókamarkaði:
A Eurnt-Out Case.
By Graham Greene.
Heiiismann. 16 s.
Það bar til tíðinda í síð-
-ustu vi-ku, að út kom ný
skáldsaga eftir Graham
Greene; vinsælasta starfandi
rithöfund í Bretlandi um
þessar mui-rlir. Nú sem oft
áður hefur liann haft býsna
gott lag á að vclja sögu sinni
vettvc.ng, sem allra augu
beinast að, Kongó.
Þessi nýja bók Grsencs
liefur enn ekki komið í -bóka-
búðir bæjari'ii, (nema í
danskri þýðingu í Bókaverzl-
un Isafoldar), en tekinn verð-
-ur upp hluti af ritdómi V. S.
Pritchett 'í New Statesman
20. jairnar 1961. I ritdóminum
segir:
„Þetta er skáldsaga um—
vandara. „Mér líður ekki
þægilega", skrifar dullarfullur
farþegi í fleytu -biskupsins,
sem í gufuhitanum í Kongó
er á hægri ferð til hælis
holdsveikra í Kongó.
„Mér líður ekki þægilega;
lifandi er ég þess vegna.“
En skyldi hann ekki fremur
kiósa að þjást en að láta sér
ekki líða þægilega, svona
rétt aðeins til að gera sér
gram-t í geði? Þannig spyr
lækniri'ri í trúboðsstöðinni
s'iðar. Er ekki leitin að þján-

ingunum og upprifjan þján-
inganna ef til vill „eina ráðið
til að til að vera í snertingu
við hin almennu lífskjör
mannfólksins“ ? Gera þjáning-
arnar okkur ekki að hfut-
takenndum i arfsögn kristin-
dcmsins? — í stórum drátt-
um er þetta viðfangsefni
hinnar nýju skáldsögu Gra-
liams Greenes. Farþeginn er-
um við sjálf. Honum er ætlað
áóLsýna ráðleysi og máttleysi
hugar manna og tilfinninga
gagnvr.rt hinum ægilega heimi
-okkar. Hann getur staðið
augliti til auglitis við stað-
reyndirnar, en þær eru ofviða
tilfinningum hans. Það er
mikilvægi Grahams Greenes
sem skáldsagnahöfundar, að
hann kam að velja sér mik-
ilvæg viðfangsefni.“ —
„Farþeginn er Querry nokk-
ur, heimsfrægur kaþólskur
húsameistari, sem ifarið hefur
til Kongó -til að týna sjálfum
sér. Hann stendur á heljar-
þröm. Sál hr.”i-; á sér Kongó-
vardamál. Hann hevrir á hæli
'hinna holdsveiku, að þeir, sem
látið hafa limi áður en þeir eru
læknaðir eru kallaðir „slokkn-
aðir“. Siðferðilega er Querry
slokknaður. Læknast hann?
Trú hans er löngu horfin Það
vrr lausn. Ha-'a hefur sagt
skilið við fjölskyldu sína og
hún við hann. Hann var
frjáls undan guðrækilegum
ótta um hegningu og að laun-
um hefur ham hlotið gífur-
lega velgengni. En á ferli
sínum frá einni ástkonu til
annarar hefur hann glatað,
— e-f hanii hefur nokkru
sinni átt, — ekki aðeins get-
unni til að elska, heldur líka
líka getunni til að látast, Og
með henni hafa líka horfið
hæfileikar hans eða áhugi
hans á þeim. Eftir stendur
hann nú með óbei-t á sjálfum
sér. Ef hann heldur 'I auð-
mýkt í lítilmctlegan starfa á'
hæli hinna holdsveiku, fer
hann cf til vill að þjást og þá
um leið að lifa að nýju.“
„Síðar/i lítum við hörmungar
liælisins með augum Querrys,
einarðs, en veraldarvans.
Þessir vesalingar, sem af legg-
ur ódauninn, skríða eða
mjaka sér áfram á stúfunum;
þeir eðla sig, geta börn og
deyja, ekki af boldsveiki.
Aðrar þjáningar bíða þeirra,
lömu-nrveiki, ormapest, svefn-
sýki eða berklar Querry þyk-
ir fátt. um, utan andartak er
hann bjargar lífi þjóns síns:
þá glampar á von, en glamp-
ar aðeins. Munkarnir á trú-
fcoðsstöði'rú hirða ek-ki u-m
trúlevsi hans; til þess eru
þeir of niðursokknir í rafveit-
ur sinar og smiðar. I tóm-
stundnm pínum hrjá þeir hann
með barnsle-gu masi og ung-
gæði sl egum dægrastyttingum.
Að vera guði gefinn, kemur
Framh á in síðu

Þeir þurfa að fá
áminningu
Á morgun og á sunnu-
daginn eru kosningar í
Dagsbrún. Verkamaður hef-
ur beðið póstinn fyrir þessi
orð til félaga sinna:
Ég er kunnugur á mörg-
um vinnustöðvum og hef
lengi veitt athygli atferli
þeirra manna sem að B-list-
anum slanda, en aldrei orð-
ið þess var að þeir beittu
sér fyrir neinum þeim mál-
um Dagsbrúnarmanna sem
félaginu væru til hagsbóta
eða velfarnaðar.
Þessir menn eru fóðraðir
af andstæðingum Dagsbrún-
ar, og meðan svo er mun ég
ekki treysta þ-eim til nýti-
legra verka.
Ég vil því alvarlega skora
á alla félaga mína að mæta
þessu í kosningunum um
helgina á þann 'hátt að þeir
sem að B-lislanum standa
fái þá útreið sem verði þeim
alvarleg áminning.
Kjósum því allir A-listann.
Dagsbrúnarinaður.
Dýragarður — sauðnaut
Uppástungan í pcstinum
nýlega um vísi að dýragarði
og fiskasafni hérlendis er
orð í t-.ma talað, segir Karl
Sigurðsson, cg bætir við:
Vil ég taka undir það að
full þörf er fyrir fiskasafn,
og er ekki vanzalaust að
slíkt skuli ekki fyrirfinnast
hjá þessari fiskveiðiþjóð;
þar er loft.slag ekki til fyr-
irstöðu.
Dýragarð yrði hins vcgar
fvrst í stað að takmarka við
dýr úr norðlægum löndurn.
I desember var ég í dýra-
garðinum í Kaupmannahöfn.
Aðalerindi mitt þangað var
að sjá sauðnautin. Margt
hefur verið rætt og ritað um
sauðnautin sem flutt voru
hingað um 1930 og afdrif
þeirra. Margir kenndu dauða
þeirra því að þau -hefðu ekki
haft það haglendi sem þau
þurftu.
Þama í dýragarðinum sá =
ég sauðnaut vera að éta 5
grófgert hey, og spurði því 5
vörðinn hvort þetta væri —
ekki venjnlegt, danskt hey. E
Ilann Icváð svo vera.
Væri nú ekki ráð að gera =
eina tiiraun enn með sauð- =
naut og =’epna þeim norður 5
á 'Btröndum, til dæmis í =
Sléttuhrenpi eða annansstað- =
ar þar sem sauðlaust er? E
Þar ættí svking af búfé ekki =
að koma til greina. Verði E
dýragarðí komið hér upo, E
verður þetta harðgerða dýr =
norðusins höfuðprýði hans. =