Þjóðviljinn - 25.03.1961, Blaðsíða 7

Forsíðumyncl af bandarísku barnablaði. Hið kirkjurækna,
bandaríska ungmennj, klætt einkennisbúningi lands síns og
með andlitið afskræmt af kvalalosta, ræðst að óvini sínum
(auðvitað heiðnum Asíumanni) og býst til að grafa rýting-
inn í brjósti lians.
Ég las því einkum aðalatriði
og gaf sk't í ,,stílinn“.
Eitt vakt.i strax athygli
mina: Þegar má’srannsókn er
komin á það stig að einn eða
fleiri eru gnmaðir og álitleg-
ur f jöldi viðriðinn málið. skell-
ir frásögnin á ailan hópinn
einu a.llsher'ar alibí — sem-
sé: He (she) went to
church regularly'1. Oft fvlgdu
þessu þær upplýsingar að
delinkventinn in soe hafi tek-
ið virkan þ'i+t í fiörugu t.rú-
arlífi æskulýðsfélags viðkom-
andi safnaðar. En FBI.
(bandaríska 'ríkisIögTe.g1an)
þekkir nú a1U s;tt heimafólk
og neitar ;x& taka ailbi þetta
til greina. Við nánari rann-
sókn kemur svo í liós að
hinn sómakæri osr kristi1esn
unglingur er morð:ngi nauðfr-
ari eða þjófu'r: -— kannski
allt þetta í senrt.
Það sem hér er sagt á við
um allt að fjóra fimmtu hluta
þeirra afbrotamála þar sem í
hlut eiga svokallaðir normal'r
unglingar úr kristnum milli-
stéttarheimilum, Afganjurinn,
rúmlega einn fimmti hluti, er
geðveikur fyr'rfram eða sið-
blindur af uppeldi í anda
þess kjörorðs sem ríkir í'
hugum fjölda bandar'ikia-
manna: ,,Make money — the
way doesn’t matter“. Þeir
gleyma þá á meðan hinu sí-
gilda kjörorði sem bandaríkja-
menn liafa yfir upphátt. ,Crime
doesn’t pay“ = glæpur borg-
ar sig ekki. Kiörorð þetta er
alveg dæm’gert fyrir kristileg-
an uppeld'smóral bandarískr-
ar æsku.
Þessar sta.ðrevndir teknar
úr ritum bardaríkiamanra
síálfra tala skvm máli. enda
ern leiðtoarar b-’óðarínnar á-
hvfrniufullir miöfl: vfrr beim.
Hækki hiutfalls+öluv. afbrota-
manoa og þá ein.kum pfbrota-
imp-iinEra enn um skeið með
iö'ruvm hra'ða, æt.tu allir
bandn.rikiamenn að wn orðn-
ir afbrotnmern ínnnn tíða.r.
— Auðvbað en rrikill minni-
bhiti bandarískra unglinga
riænamenn eða alænamanna-
efni enn sem komið er —
en hvað bá um hínn hlutann?
Rr haT'in bá ek'kí pð öllu levti
f-irrirmimd evrónskrn, ungl-
i->o-q ? Vjð skiilum líta á.
Fyrir s’ðns+u forsetakosn-
innar var hpS'af sérfróðum
mönnnm talíð eitt mesta
vandamál hmá væntanlepra
fercptr, og atiHVnar hanq að
vóðn bót á ótröimona! ástandi
' ckóla- íir „n-^elöiomálum.
V^ki (irrmj h»ir ne;na rfnl á
að ba.ndarírknr ær.kulvður
r*tmAí iafnnlrlmm c’kiim í
Utrrró.nij lo’-i'rf oS UoJr, t Trímq-
ÓT-nnírrÍ fimði o’ir
omlpva, P.q"flprÍ0V'lv rocjl^nlrð-
n— var sasrður lí’k-
a.mTePU,, met.npðarlang o0"
fnocnir í námi o<r qitór fvrir
anölequni verðrnætum+' (með
andlemtm verðmætum pr ekki
i’" + frí?>vt-„Acf, 1,,-.l,1 _
ur bókmonntfr liratir og V’S-
md!) TVJámsnronrrnr töldu
Þoir almennf f,rri™ noðan með-
ol,ag ‘t EJrnónu f aamba.ndi
•>uð O1 vmriuloikanq síðustu
Framhald á 10. síðu.
Éáú’gárdágur 2Ú:' iáárá' 1961y — ^áfíÖMfljINN —+ (7
ISLENZK TUNGA
Ritstjóri: Árni Böðvarsson.
141. þáttur 25. marz 1961
í Enn um slang
S 1 síðasta þætti var nokk-
= uð rætt. um þann þátt málsins
E er nefnist slang, og tilgreind
E vcru nokkur dæmi. Ekki skal
getum leitt að uppruna slang-
~ orðanna; sum eru alinnlend
= framleiðsla og önnur kcmin
S úr útlend.um málum.
E í máli Reykvíkinga breiðist.
E stöðugt út. orðið skvísa. Eláas
E Mar skýrir það í slanglista
E sínum sem „ung stúlka“. 1
E sumra eyrum a.m.k. mun vera
E nokkurt niðrandi bragð að
orðinu, en svo er ékki um
= alla. Akureyrsku stúdentarnir
E sem ég minntist á í síðasta
= þætti þekkja orðið mætavel,
E og annar þeirra minnti mig
E á samsetninguna hörkuskvísa
E er hann útskýrði „þrýstinn
E kroppur, bústin á vissum
S istöðum“. En forliðurinn
E liörku- er margsinnis notaður
= til áherzlu, og er það gam-
~ alt, sbr. hörkurifrildi, hörku-
= guiur. Síðarnefnda orðið
= merkir skærgulur, en hið
E fyrra mikið rifrildi. Hörkurif-
E ri-ldi er mjög algengt, orð, en
E !þó hefur það farið fram hjá
S Sigfúsi Blöndal, því að í orða-
E bók hans er það ekki og ekki
heldur í öðrum íslenzkum
orðabókum. Trúi ég þó illa að
= það sé nýlega upp fundið.
~ Oft má heyra reykviska
unglinga nota orðið tjúHaður
eða túMaður (með mjúku 1-
hljóði eins og Ella, ekki ddl
eins og í helilir) í merking-
unni „vitlaus, bilaður, ruglað-
ur“. Ég tel mig hafa lieyrt
báðar myndirnar í þeirri
merkingu, en Elías Mar gerir
greinarmun á þeim og út3kýr-
ir „tjúllaður = ruglaður,
vitleys’slegur" og túllaður =
örvinglaður“. Akureyringarnir
þekktu hvorugur þessi orð,
og virðast. þau því ekki hafa
náð fótfestu þar.
Þeir könnuðust ekki he’rlur
við orðið upptak sem Elías
tilgreinir í sambandinu „hann
er seinn í upptakinu = seinn
að skilja“. Ég man ekki held-
ur :eftir því að hafa heyrt það
né séð annars staðar en í lista
E’.íasar. Hins vegar kannast
ég vel við það orð sem Akur-
eyringarnir sögðu strax þegar
ég spurði þá um þetta, fatt-
la,us = seinn að skilja.
„Ósköp ertu fattlaus“ er al-
gengt orðalag í Reykjavik.
það er að sjálfsögðu sam-
setningur (með nokkuð und-
arlegum hætt.i) úr sögninni að
fatta og viðskeytinu laus. En
sú sögn mun lengi hafa verið
n/'tuð í reykvísku slangi að
minnsta koeti og er komin úr
dönsku.
Algeng ending slangorða í
nútímaíslenzku er -ó. Það er
annars furðuleg ending í ís-
lenzku, vegna þess að ekkert
íslenzkt. orð endar á þessu
hljóði sem sjálfstæðu atkvæði.
Ef til vill má rekja upprjma
þess til orðsins bíó. Endnjgin
hefur verið notuð með ýmsum
staðarheitum, t.d. Sigló,
Patró, Hafnó (Hafnarfjörð-
ur), og heyrt hef ég Lokastig
í Reykjavík nefndan Lokó.
Algengri er endingin þó sem
eing konar tízkustytting, eink-
um á sumum lýsingarorðum,
eins og sveitó (sveitalegur, í
niðrandi merkingu), tikó (tík-
arlegur), ltammó (merkir vin-
gjarnlegur, þjóðlegur),
spennó (spennandi), hómó
(kynvillíur, dregið af hinni
er!ie~>lu mynd orðsins). Sem
sem dæmi um nafnorð má
nefna alþskkt. orð eins cg
tyggjó og sirætó, sem er r’kj-
ancli í má’i ungra Rsykvík-
inga nú), einnig ýmis gælu-
nöfn karla og kvenna: Ingó
(Ingólfur), Bernó (Benedikt),
Dódó (getur verið á mann-
eskju með hvaða nafni sem.
er, líklega bó aðems kven-
manni). Bóbó (líklega aðeins
um karlmenn, en með hvaða
he'ti sem er), Gágó (hef að-
eins hejrt það um 'kven-
mann), og þannig
mæætti lengi telja. Ann-
ars eru gælunöfn sérstakur
þáttur málsins, sem ga.man
væri að taka e'nhvem tíma
til IiítiHegrar athugunar hér
í þættimun. Vafamál er
hversu mikið af s’íku er rétt-
mætt að kalla slang. — L’t-ið
hefur verið skrifað um það
efni á íslenzku, og eru heim-
ildir fáskrúðurrar. Mér' þætti
því fengur að öllum þeim
upnlýsingum um gæhinöfn er
mér kvnnu að berast.
=(ltIlllf(tlllIIIIII(IIIIIIIIIIlllllllllllllllllllll!lllllllllllllllIIIIIt'IIIHIIIIIIlII!llIllllIIII!l!lllllllllllIli:illlltllll!IIIIIIIIl(lll!Ill|Itlllfr
SEFJUN
y
Hvernig stendur á þvi, að
allir Islendingar, að undan-
skildum nokkrum varmennum
og vanmetakindum, krefjast
þess ekki að losna við erlent
herlið úr landinu?
Ég held skýringin sé sú
staðreynd, að mikill fjöldi
fólks er þannig gerður, að
hafi það tekið afstöðu til ein-
hvers máls — þótt sú afstaða
hafi verið tekin ógrundað og
eftir skoðun annarra — er
það mjög ófúst til þess að
endurskoða afstöðu sína, jafn-
vel þótt allar aðstæður hafi
breytzt, þannig að hver með-
algreindur maður sjái, ef
hann beitir rólegri íhugun, að
fyrri afstaða var röng, er
a.m.k. orðin það. Þorra manna
er óljúft að láta af þeirri af-
stöðu, er þeir töldu sig eitt
sinn hafa tekið, heldur shia
við sinn keip í sinnulevsi,
meðan nægilega margir
standa með þeim í sinnúlevs-
inu. Menn hafa þá o'rðið fvr-
ir sefjun, að einhverju levti
eigin sefjun, að hinu leytinu
af áróðri, oft harðvítuglega
reknum.
Slík sefjun átti sér t d.
stað á galdrabrennuöldinni.
Og enn er hún að gerast með
þjóð okkar. Þar talar skýru
máli afstaða fjölmenns bóps
landa okkar til dvalar dráps-
mannaliðs á íslandi.
Nú orðið veit hver maður,
sem hugsar, að dvöl hins er-
lends setuliðs liér getur að-
'eins bakað þjóðinni illt eitt,
Af dvöl þess stafar mikil
epilling auk margs arrnars
ills — og svo hin geigvænlega
tortimingarhætta. Eins og nú
er háttað vopnaburði í heim-
mum er alveg víst og viður-
kennt af öllum hernaðarsér-
fræðingum, að komi til styrj-
aldar milli stórveldanna, verð-
ur sú styrjöld útkljáð á fáum
klukkustundum með tilstyrk
Eltir
Friðján Stefánsson
flugskeyta og annarra nýjustu
ægivopna. Ef lierstöðin hér
væri raunverulega til hsrnað-
arlegs hagræðis þeim stríðs-
aðilanum, sem hana hefði,
myndi andstæðingurinn afmá
hana innan einnar ldukku-
stundar og þar með sennilega
meginþorra okka'r Islendinga.
Þetta er augljóst. Einnig
staðreyrdin sú, að enda þótt
okkur stafi mikið illt af dvöl
harliðsins hér á styrjaldar-
lausum ’tíma, væri hitt þó
margföld ógæfa að hafa það
hér, ef styrjöld kæmi.
En hvers vegna þá að hafa
erlent herlið hér í hlutlausu
landi? Er það ekki einmitt
hingað komið á þeim forsend-
um., að það skuli verja okk-
ur, ef til styrjaldar kæmi?
Hver skvni borinn maður
sem ígrundar málið, 'sér, að
þær forsendur eru ’Ciiiii lengur
til staðar. Það getur ekki orð-
ið ckkur til varnar heldur
þvert á mcti ■ skapað okkur
hina geigvænlegustu hættu
Þeir gæfulausu stjómmála-
menn, sem bera ábyrgð á dvöl
herliðsins eru nægilega bjart-
sýnir til þess að álíta að ó-
sennilegt sé að til styrjaldar
komi, að minnsta kosti þanii
tíma, sem þeir eiga ólifað —>
en þeir em festir á efra aldri
— eða beir hengslast nauðug-
ir viljugir með yfirstjórn
flokks s’ns.
En heriiðið hefur veitt og
veitir enn lardsmörtnum
nokkra atvinnu, segja máski.
einhveriir.
Að hafa atvinnu af þvi að
gejma hér hópa atvinnumanna
í mamdrápum — hafa tekjur
af því! Ef við viljum virki-
lega, að íslenzkir menn þurfi
að hafa atvinnu af því að
þjóna undri þá í stað þess að
stuncTa íslenzka a.tvinnuuvegi
og lifa, af landsins gæðum,
sem vissulega eni nóg, þá
eigum við ekki skilið að vera
friálsir menn. enda verðum
við bað ekki til lenedar. Nei,
forði okkur allar góðar vættir
frá. slíkum hugsunarhætti.
Og eitt er vísf, — forsvars-
menn erlends heríiðs hér á
Istandi í dag og áhangeadur
þeirra munu, er tímar líða,
ekki dæmdir miMar né af
meiri virðingu en galdra-
brennumeistararnir forðum og
áhangendur þeirra eru nú af
okkur nútímamönnum.
Ge?n falsrökum